Міхаэль Эндэ

Міхаэль Андрэас Гельмут Эндэ (ням.: Michael Andreas Helmuth Ende; 12 лістапада 1929, Гарміш-Партэнкірхен — 28 жніўня 1995, Фільдэрштат-Банландэн) — нямецкі дзіцячы пісьменнік. Творы адрозніваюцца філасофскай накіраванасцю і адрасаваны шырокім колам чытачоў, у тым ліку па-за межамі дзіцячай аўдыторыі. Аўтар сусветна вядомых «Бясконцай гісторыі», «Джыма Гузіка і Лукаса-машыніста», «Момо», па якіх сёння зняты фільмы, поўнаметражныя мультфільмы, мультсерыялы.

Міхаэль Андрэас Гельмут Эндэ
Michael Andreas Helmuth Ende
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	ням.: Michael Andreas Helmut Ende
Дата нараджэння	12 лістапада 1929(1929-11-12)[1][2][…]
Месца нараджэння	Гарміш-Партэнкірхен, раён Гарміш-Партэнкірхен[d], Верхняя Баварыя, Баварыя, Германскі рэйх[3][4][…]
Дата смерці	28 жніўня 1995(1995-08-28)[1][2][…] (65 гадоў)
Месца смерці	Filderstadt[d], Раён Эслінген[d], адміністрацыйная акруга Штутгарт[d], Бадэн-Вюртэмберг, Германія[3]
Пахаванне	могілкі Вальдфрыдгоф у Мюнхене[d]
Грамадзянства	Германія
Бацька	Эдгар Эндэ[5]
Жонка	Mariko Satōjn[d] і Ingeborg Hoffmann[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, дзіцячы пісьменнік, сцэнарыст, пісьменнік навуковай фантастыкі, навэліст, fantasy author
Мова твораў	нямецкая
Прэміі	гран-пры Нямецкай акадэміі дзіцячай і юнацкай літаратуры ў Фолькаху[d] (1980) Pier Paolo Vergerio European Prize for Children's Literature[d] (1981) Kurd-Laßwitz-Preis[d] (1996) Hugo-Jacobi-Preis[d] (1967)
Узнагароды	Zilveren Griffel[d] (1983) Баварскі паэтычны талер[d] (1986) курэц года[d] (1986)
Подпіс
michaelende.de/de (ням.)
Творы на сайце Lib.ru
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых асоб з прозвішчам Эндэ.

Біяграфія

Нарадзіўся 2 лістапада 1929 г. у мястэчку Гарміш, у Германіі, у сям’і мастака-сюррэаліста Эдгара Эндэ. Пазней карціны бацькі натхнялі пісьменніка. У 1935 г. нацысцкі ўрад абвясціў працы многіх таленавітых мастакоў, у тым ліку Эдгара Эндэ, «дэгенератыўным мастацтвам». Сям’я цярпела ад беднасці. Бацька і маці часта спрачаліся.

У школе Міхаэль Эндэ вучыўся дрэнна, нават застаўся на другі год. Ён пазнаёміўся з Матыясам Мікалаем, сынам гандляра кнігамі, ад якога пераняў зацікаўленасць да мастацтва і нават пачаў пісаць вершы.

У 1945 г. 16-гадовага Эндэ прызвалі ў нямецкую армію. Па адной з версій, яго так і не накіравалі на фронт па наступнай прычыне. Калі афіцэр СС спытаў яго, кім ён жадае зрабіцца, Эндэ адказаў: «Святаром». Афіцэр зморшчыўся і пайшоў прэч.

Пасля вайны пачынае жыць незалежна ад сям’і. У 1949 г. інтарэс да мастацтва прыводзіць Эндэ ў мюнхенскую школу Falkenberg. Вывучыўшыся на акцёра, ён атрымлівае ў 1951 г. дыплом і працуе ў тэатры ў Рэндсбургу (Шлезвіг-Гальштэйн). Пазней пакідае тэатр, каб аддацца заняткам літаратурай.

У 1953 г. сям’я Эндэ распадаецца: бацька пакідае маці дзеля маладой студэнткі з мастацкага факультэта. Маці няўдала спрабуе скончыць жыццё самагубствам.

У 1960 г. Эндэ выдае свой першы буйны твор — дзіцячую аповесць «Джым Гузік і Лукас-машыніст», за якім быў працяг — «Джым Гузік і Чортавы Тузін». На самой справе гэта была адна аповесць, але з-за вялікіх памераў пісьменніку прапанавалі падзяліць яе на 2 часткі. Кнігі пра негрыцянскага хлопчыка Джыма Гузіка і яго сябра — бывалага вандроўніка Лукаса — прадаваліся дрэнна, але атрымалі Нямецкую прэмію дзіцячых кніг. Сёння лічацца класікай дзіцячай літаратуры.

У 1973 г. выходзіць кніга «Момо» — фармальна дзіцячая аповесць, а па сутнасці філасофская прытча-алегорыя аб сэнсе чалавечага жыцця.

У 1979 г. была выдадзена «Бясконцая гісторыя» — найбольш знакаміты твор Міхаэль Эндэ, а ў 1984 г. — «Люстэрка ў люстэрку», які зрабіўся свайго роду прымірэннем паміж Міхаэлем Эндэ і яго бацькам. У 1989 г. выходзіць аповесць-казка «Чароўны напой», прысвечаная сучасным экалагічным праблемам. У 1992 г. быў выдадзены зборнік твораў «Турма свабоды». На той час Міхаэль Эндэ ўжо хварэў на рак страўніка.

Памёр у 1995 годзе, ва ўзросце 65 гадоў.

Пры жыцці Міхаэля Эндэ былі экранізаваныя «Момо» і «Бясконцая гісторыя», а таксама «Джым Гузік і Лукас-машыніст» (мінісерыялы 1961, 1976 гг.). Усе 3 фільмы, знятыя па «Бясконцай гісторыі», выклікалі абурэнне пісьменніка. Пасля яго смерці рэжысёр Бруна Б'янкі зняў мультсерыял «Вуншпунш» па кнізе «Чароўны напой» — аб прыгодах ката Мяўрыцыа і ворана Якаба, якія змагаюцца са сваімі гаспадарамі — чараўніком Бубонікам і ведзьмай Тыраніяй. Пазней Бруна Б’янкі здымае і мультсерыял «Джым Батан» па кнігах пра негрыцянскага хлопчыка Джыма Гузіка.

Асноўныя творы

• Фокуснік (Der Gaukler) — зборнік вершаў, 1947
• Султан ростам з два (Sultan hoch zwei) — тэатральная п’еса, не апублікаваная, 1950
• Брыдкія (Die Hässlichen) — п’еса, не апублікаваная, 1955
• Півоневы ліхтар (Die Päonienlaterne) — японская гісторыя пра духаў, радыёп’еса, не апублікаваная; 1959
• Джык Гузік і Лукас-машыніст (1960)
• Момо (1973)
• Бясконцая гісторыя (1979)
• Люстэрка ў люстэрку (1984)
• Чароўны напой (1989)
• Турма свабоды (1992)

Экранізацыі

• Бясконцая гісторыя (1984)
• Момо (1986)
• Бясконцая гісторыя 2 (1989)
• Бясконцая гісторыя 3 (1994)
• The NeverEnding Story (1995) — серыял (2 сезоны)
• The Real Neverending Story (1999) — камп’ютарная гульня
• Вуншпунш (2000) — мультсерыял
• Джым Батан (2000—2001) — мультсерыял (1 сезон)
• Бясконцая гісторыя (2001) — серыал (1 сезон)
• Момо (2001) — мультфільм
• Як сказаць і не зламаць язык Архівавана 4 сакавіка 2016. (2012)

Зноскі

1. Michael Ende // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164'></a>
2. Michael Ende // filmportal.de — 2005. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812'></a>
3. Michael Ende
4. Michael Ende und sein Geburtsort Garmisch-Partenkirchen Der Anfang von Ende
5. What is the The Neverending Story, who wrote it and why is it worthy of a Google Doodle?

Спасылкі

• Біяграфія Міхаэля Эндэ(недаступная спасылка)