Кэдманавы кодэкс, ці Рукапіс Юнія — адзін з чатырох асноўных рукапісаў стараанглійскай літаратуры. Напісаны ў X стагоддзі, ён змяшчае вершы, заснаваныя на біблейскіх сюжэтах на стараанглійскай, асноўнай мове ў англа-саксонскай Англіі. Сучасныя рэдактары вызначылі, што рукапіс складаецца з чатырох вершаў, якім яны далі назвы «Быццё», «Зыход», «Данііл» і «Хрыстос і Сатана»[2]. Асоба іх аўтара невядома. Доўгі час навукоўцы лічылі іх працамі Кэдмана, адпаведна назваўшы кнігу «Кэдманавы рукапіс». Гэтая тэорыя была адкінутая з-за значнай розніцы паміж вершамі.
| ||
| Кэдманавы кодэкс. X стагоддзе | ||
| Бадліянская бібліятэка[1] | ||
| (інв. MS. Junius 11) | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||
Назва і дата
Рукапіс абавязаны сваім цяперашнім пазначэннем англа-галандскаму вучонаму Францыску Юнію, які быў першым, хто апублікаваў першае выданне яго зместу ў 1655 годзе і завяшчаў працу Оксфардскаму ўніверсітэту. Яна захоўваецца ў Бадліянскай бібліятэцы пад шыфрам MS Junius 11.
На палеаграфічных падставах было ўстаноўлена, што складанне рукапісу пачалося з 1000 года нашай эры. Нядаўняя праца прапанавала больш ранняе, вузкае акно для верагоднай даты кампіляцыі да 960—1000 гадоў для першай кнігі (Liber I) і неўзабаве пасля гэтага для другой кнігі (Liber II), заснаваные на комплекснай датыроўцы тэксту, палеаграфіі і ілюстрацый[3].
Зборнік складаўся з двух стадый: Liber I змясціў вершы «Быццё», «Зыход» і «Данііл» і быў працай аднаго пісца. Liber II змясціў верш «Хрыстос і сатана». Рукапіс утрымлівае мноства ілюстрацый, якія з’яўляюцца прыкладам вінчэстарскага стылю малявання, тыповага для таго перыяду і рэгіёну; падобна, што два ілюстратара працавалі над рукапісам незалежна. Першы перапісчык пакінуў прабелы ў тэксце для іншых ілюстрацый, якія так і не былі завершаны[4].
Ілюстрацыі
Рукапіс часткова ілюстравана серыяй лінейных малюнкаў, якія паказваюць падзеі ў тэксце[4]. Мяркуючы па прабелах, пакінутым пісцамі, меркавалася, што рукапіс будзе цалкам ілюстраваны; у гэтым выпадку праца засталася няскончанай пасля таго, як было намалявана толькі каля траціны малюнкаў. Гэтая схема ілюстрацый, якая не мае аналагаў у іншых рукапісах англасаксонскай паэзіі, мае на ўвазе, што рукапіс задумваўся як значна больш важны, чым большасць мясцовых тэкстаў; магчыма, ён прызначаўся для рэлігійнага або дыдактычнага выкарыстання[4][5].
Змест
Назвы саміх вершаў з’яўляюцца сучаснымі вынаходствамі; у рукапісы ім не дадзены назвы. Як і ў большасці англасаксонскіх твораў, вершы ананімныя, іх паходжанне і датыроўка невядомыя.
Быццё
Быццё — гэта парафраз першай частцы біблейскай кнігі Быцця ад стварэння свету да выпрабавання веры Аўраама праз ахвярапрынашэнне Ісаака (Быц. 22).
У цяперашні час гэтая праца прызнана складовай працай, якая складаецца з двух першапачаткова асобных частак, умоўна званых Быццём A і Быццём B; пазней радкі 235—851 верша ў тым выглядзе, у якім мы яго маем, верагодна, была інтэрпаліравана з больш старога верша для стварэння бягучага тэксту[6].
Менавіта Быццё B прыцягнула найбольшую крытычную ўвагу. Яго паходжанне характэрнае тым, што верагодны пераклад IX стагоддзя са старасаксонскага арыгіналу[6]; гэтая тэорыя была першапачаткова зроблена на метрычных падставах у 1875 годзе нямецкім вучоным Зіверсам, а затым пацвярдзілася знаходкай фрагмента старасаксонскага верша, які, як уяўляецца, адлюстроўвае частку работы ў 1894 годзе[7]. Тэматычна і стылістычна яна адрозніваецца: яна распавядае гісторыю грэхападзення Сатаны і чалавека ў эпічным стылі і, верагодна, паўплывала на Беавульф і нават, магчыма, на «Страчаны рай».
Зыход
Зыход — гэта не пераказ біблейскай кнігі, а хутчэй пераказ гісторыі уцёкаў ізраільцянаў з Егіпта і перасячэння Чырвонага мора ў стылі «гераічнага эпасу», вельмі падобнага на старажытнаанглійскія паэмы «Андрэй», «Юдзіф» ці нават нерэлігійнага Беавульфа. Гэта адзін з самых шчыльных, самых алюзійных і складаных вершаў на старажытнаанглійскай мове і ён знаходзіцца ў цэнтры шматлікіх крытычных дыскусій.
Зыход прыўносіць традыцыйны «гераічны стыль» у сваю біблейскую тэматыку. Майсей падаецца як генерал, а ваенныя вобразы праймаюць батальныя сцэны. Знішчэнне егіпцян у Чырвоным моры распавядаецца шмат у чым гэтак жа, як шаблонная сцэна бітвы з іншых старажытнаанглійскіх вершаў, уключаючы матыў «звера бітвы», вельмі распаўсюджаны ў паэзіі.
Асноўная гісторыя перарываецца ў нейкі момант, каб расказаць гісторыі Ноя і ахвярапрынашэнне Ісаака. Некаторыя навукоўцы лічаць гэтую змену тэмы асаблівасцю «эпічнага стылю», параўнальнай з аналагічнымі адступленнямі ў «Беавульфе», у той час як іншыя мяркуюць, што гэта больш позняя інтэрпаляцыя. Эдвард Б. Ірвінг рэдагаваў верш двойчы, у 1955 і 1981 гадах: у першым выданні частка «Ной і Аўраам» была вылучана ў асобны верш; памеркаваўшы пазней, Ірвінг адрокся, прызнаўшы, што гэта была неад’емная частка паэмы «Зыход». У казаннях Святых Айцоў, верагодна, ёсць падставы звязваць перасячэнне Чырвонага мора з гэтымі тэмамі.
У апошнія дзесяцігоддзі ўвага пераключылася з «гераічных» аспектаў Зыходу на разгляд яго шчыльнай алюзійнай структуры і магчымай тыпалогіі. Пітэр Дж. Лукас, напрыклад, сцвярджаў, што верш прадстаўляе сабой алегарычную трактоўку барацьбы хрысьціяніна з д’яблам. Перасячэнне Чырвонага мора разглядалася як водгалас літургіі Хрышчэння і правобраз уваходу на нябёсы. Фараон можа асацыявацца з Сатаной праз некаторыя ледзь улоўныя славесныя адгалоскі. Аднак гэтыя думкі ўсё яшчэ з’яўляюцца спрэчнымі і шырока абмяркоўваюцца. Больш ўзважаны погляд пагадзіўся б з тым, што, хоць некаторыя перарывістыя часткі апавядання аб Зыходзе зліваюцца ў тыпалагічную алюзію, гэта не падтрымліваецца на працягу ўсяго верша.
Данііл
Кароткі пераказ Кнігі прарока Данііла, у прыватнасці, аповяд пра Вогненую печ, прысвечаны першым пяці раздзелам Кнігі прарока Данііла.
Хрыстос і Сатана
Верш з трох частак, які падрабязна апісвае Падзенне сатаны, пакуты Хрыста ў пекле (з апакрыфічнага Новазапаветнага Евангелля ад Нікадзіма) і спакуса Хрыста ў пустыні.
Факсіміле
- The Cædmon manuscript of Anglo-Saxon Biblical poetry: Junius XI in the Bodleian , ed. by Israel Gollancz (London: Oxford University Press, 1927.)
Лічбавыя факсімільныя копіі даступныя онлайн і афлайн:
- Поўнае лічбавае факсіміле даступна праз digital Bodleian.
Поўнае лічбавае факсіміле з багатымі анатацыямі, транскрыпцыямі і перакладамі было выпушчана ў фармаце CD у 2004 годзе:
- Muir, Bernard J., рэд. (2004), A Digital Facsimile of Oxford, Bodleian Library, MS. Junius 11 (CD-ROM; software by Nick Kennedy), Oxford: Bodleian Library, University of Oxford
Выданні
- Некалькі вершаў з MS Junius 11 адрэдагаваны ў лічбавыя выявы рукапісных старонак і перакладзены ў праекце Old English Poetry in Facsimile Project
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
