Квантунская армія

Кванту́нская армія (яп.: 関東軍, かんとうぐん Канто:гун) — галоўная, самая шматлікая і магутная групоўка сухапутных войскаў Імператарскіх узброеных сіл Японіі ў гады Другой сусветнай вайны^[1]. Была цалкам разгромлена савецкай Чырвонай арміяй у час савецка-японскай вайны

Квантунская армія (яп.: 関東軍)
Штаб-кватэра Квантунскай арміі
Гады існавання	1931—1945
Краіна	Японская імперыя
Падпарадкаванне	Імператарская стаўка
Тып	сухапутныя войскі
Складаецца з	2nd Division[d]
Колькасць	100 тыс. (1933)[1] 300 тыс. (1940) каля 1 млн. (1941)[1] 1.400.000 (1945)
Дыслакацыя	Сіньцзін ( Маньчжоу-го)
Удзел у	Другая япона-кітайская вайна 1937-1945 Другая сусветная вайна Японская інтэрвенцыя ў Маньчжурыю Антыяпонскі рух у Маньчжоу-го Soviet–Japanese border conflicts[d] Савецка-японская вайна

Гісторыя

Музей Квантунскай арміі ў будынку яе штаба ў Порт-Артуры

Сфарміравана ў 1931 годзе на базе гарнізона Квантунскай вобласці (на паўднёва-заходнім ускрайку Ляадунскага паўвострава — Квантунскім паўвостраве, права на выкарыстанне якога Японія атрымала па ўмовах Портсмуцкага мірнага дагавора 1905 года пасля паражэння Расіі ў Руска-японскай вайне) з мэтай падрыхтоўкі агрэсіі супраць Кітая, СССР і Манголіі.

18 верасня 1931 года Квантунская армія атакавала Кітай і да пачатку 1932 года акупавала яго паўночна-ўсходнюю частку — Маньчжурыю, пасля чаго ажыццяўляла ваенную падтрымку створанай 9 сакавіка 1932 года марыянетачнай дзяржавы Маньчжоу-го: уварвалася ў кітайскую правінцыю Жэхэ і дайшла да Вялікай сцяны.

У 1936 годзе пры штабе Квантунскай арміі быў створаны атрад «Асана» (узброенае падраздзяленне з белаэмігрантаў, якія прайшлі ваенную падрыхтоўку, пад камандаваннем японскага палкоўніка Асано, прызначаны для ўдзелу ў распараджэнні разведвальна-дыверсійнай дзейнасці і ваенных дзеянняў супраць СССР). У наступны час, колькасць атрада «Асана» была павялічана да пяці рот^[2]. Акрамя таго, у 1936 годзе начальнік штаба Квантунскай арміі генерал Акамура выклікаў да сябе атамана Р. М. Сямёнава, якому даручыў весці разведку ў Забайкаллі і МНР, а таксама пачаць ваенную падрыхтоўку манголаў, якія былі ў распараджэнні^[3].

Манеўры Квантунскай арміі

Пад камандаваннем Хідэкі Тадзё колькасць Квантунскай арміі да 1938 годзе была даведзена да 200 тысяч, а да 1940 годзе — да 300 тысяч чалавек.

Квантунская армія стала ўзорным злучэннем і выконвала ролю базы падрыхтоўкі сухапутных сіл, якія час ад часу перакідаліся на іншыя ўчасткі. Служба ў Квантунскай арміі не толькі лічылася ганаровай, але фактычна з’яўлялася гарантыяй паспяховай кар’еры афіцэраў, якія імкнуліся атрымаць камандныя пасады.

Улетку 1938 войскі Квантунскай арміі ўварваліся ў межы СССР каля возера Хасан, у 1939 была арганізавана найбуйнейшая ваенная правакацыя супраць Савецкага Саюза і МНР на рацэ Халхін-Гол.

У 1941 годзе, пасля пачатку Вялікай Айчыннай вайны, Квантунская армія згодна з зацверджаным японскім камандаваннем планам «Кантакуэн» разгарнулася на маньчжурскай граніцы і ў Карэі, чакаючы зручнага моманту для пачатку баявых дзеянняў супраць СССР у залежнасці ад сітуацыі на савецка-германскім фронце. У 1941—1943 гадах у Маньчжурыі і Карэі размяшчаліся 15-16 японскіх дывізій агульнай колькасцю каля 700 тысяч чалавек. Групоўка Савецкіх войскаў, якая супрацьстаяла ім, складала ад 32 (703.714 чал., 22.06.1941) да 49,5 (1.446.012 чал, 01.07.1942) разліковых дывізій.

Да 9 жніўня 1945 года Квантунская армія мела ў сваім складзе: 1-ы фронт (3-я і 5-я арміі), 3-і фронт (30-я і 44-я арміі), 17-ы фронт (34-я і 59-я арміі), асобную 4-ю армію, 2-ю і 5-ю паветраныя арміі і Сунгарыйскую ваенную флатылію. Акрамя таго, ёй былі аператыўна падпарадкаваны армія Маньчжоу-го, армія Мэнцзяна (пад камандаваннем князя Дэ Вана) і Суюаньская армейская група.

У складзе Квантунскай арміі і падпарадкаваных ёй войскаў налічвалася 37 пяхотных і 7 кавалерыйскіх дывізій, 22 пяхотных, 2 танкавых і 2 кавалерыйскіх брыгады (усяго 1 млн 320 тыс. чалавек), 1155 танкаў, 6260 прылад, 1900 самалётаў і 25 баявых караблёў. Квантунская армія валодала таксама бактэрыялагічнай зброяй, падрыхтаванай для прымянення супраць савецкіх войскаў (гл. «Атрад 731»).

Аднак, асноўная частка ваеннай тэхнікі (артылерыі, танкаў, самалётаў) была распрацаваная ў 1930-я гады і да канца Другой сусветнай вайны істотна састарэла, а ў сувязі з абмежаванасцю людскіх рэсурсаў Японіі да 50 % асабовага склада сухапутных часцей было набрана з прызыўнікоў малодшых узростаў, якія не мелі дастатковай ваеннай падрыхтоўкі, і абмежавана прыдатных рэзервістаў старэйшага ўзросту.

У час Маньчжурскай аперацыі савецкіх войскаў Квантунская армія пад камандаваннем генерала Атодза Ямады страціла забітымі каля 84 тысяч салдатаў і афіцэраў, звыш 15 тысяч памерлі ад ран і хвароб на тэрыторыі Маньчжурыі, каля 600 тысяч чалавек трапілі ў палон, пры гэтым беззваротныя страты Савецкай Арміі склалі каля 12 тысяч чалавек.

У выніку разгрому Квантунскай арміі Японія пазбавілася рэальных сіл і магчымасцей для працягу вайны на кантыненце. А з прычыны таго, што астраўная частка Японіі да таго часу ўжо падвяргалася амерыканскай ядзернай бамбардзіроўцы з пагрозай поўнага знішчэння сталіцы і гібелі імператарскай сям’і, 2 верасня 1945 была вымушана падпісаць акт аб капітуляцыі.

Пасля капітуляцыі Японіі СССР перадаў НВАК трафейнае ўзбраенне Квантунскай арміі: караблі Сунгарыйскай рачной флатыліі, 861 самалёт, 600 танкаў, артылерыю, мінамёты, 1200 кулямётаў, стралковае ўзбраенне, а таксама боепрыпасы і іншую ваенную маёмасць^[4].

Спіс каманднага саставу

Камандуючыя

	Званне	Імя	З	Па
1	Генерал	Татыбана Каітыра	12.04.1919	06.01.1921
2	Генерал	Каваі Місаа	06.01.1921	10.05.1922
3	Генерал	Она Мінобу	10.05.1922	10.10.1923
4	Генерал	Сіракава Ёсіноры	10.10.1923	28.07.1926
5	Фельдмаршал, барон	Мута Набуёсі	28.07.1926	26.08.1927
6	Генерал	Мураока Тэтара	26.08.1927	01.07.1929
7	Генерал	Хата Эйтара	01.07.1929	31.05.1930
8	Генерал	Хісікары Такасі	03.06.1930	01.08.1931
9	Генерал	Хондзё Сігэру	01.08.1931	08.08.1932
10	Фельдмаршал, барон	Мута Набуёсі	08.08.1932	27.07.1933
11	Генерал	Хісікары Такасі	29.07.1933	10.12.1934
12	Генерал	Мінамі Дзіра	10.12.1934	06.03.1936
13	Генерал	Кэнкіты Уэда	06.03.1936	07.09.1939
14	Генерал	Умэдзу Ёсідзіра	07.09.1939	18.07.1944
14	Генерал	Ямада Атодза	18.07.1944	11.08.1945

Начальнікі штаба

№ п/п	Званне	Імя	З	Па
1	Генерал-маёр	Хамаамотэ Матасукэ	12.04.1919	11.03.1921
2	Генерал-маёр	Фукухара Ёсія	11.03.1921	06.08.1923
3	Генерал-маёр	Кавада Акіхару	06.08.1923	02.12.1925
4	Генерал-маёр	Сайта Хісасі	02.12.1925	10.08.1928
5	Генерал-лейтэнант	Міякэ Міцухару	10.08.1928	11.04.1932
6	Генерал	Хасімота Таранасукэ	11.04.1932	08.08.1932
7	Генерал	Каіса Куніякі	08.08.1932	05.03.1934
8	Генерал	Нісіа Тасідза	05.03.1934	23.03.1936
9	Генерал	Ітагакі Сэйсіра	23.03.1936	01.03.1937
10	Генерал	Тадзё Хідэкі	01.03.1937	30.05.1938
11	Генерал-лейтэнант	Ісагаі Рэнсукэ	18.06.1938	07.09.1939
12	Генерал-лейтэнант	Іімура Дзё	07.09.1939	22.10.1940
13	Генерал	Кімура Хэйтара	22.10.1940	10.04.1941
14	Генерал	Ёсімота Тэіты	10.04.1941	01.08.1942
15	Генерал-лейтэнант	Касахара Юкіа	01.08.1942	07.04.1945
16	Генерал-лейтэнант	Хата Хікасабура	07.04.1945	11.08.1945

Зноскі

1. Квантунская армия (японская) // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. том 20. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1953. стр.462
2. Г. Н. Севостьянов. Политика великих держав на Дальнем Востоке накануне второй мировой войны. М., Соцэкгиз, 1961. стр.304
3. Е. И. Тимонин. Исторические судьбы русской эмиграции (1920 — 1945-е гг.). Омск, изд-во СибАДИ, 2000. стр.206
4. Военно-политическое сотрудничество социалистических стран. М., «Наука», 1988. стр.123

Літаратура

• Хаяси Сабуро. Японская армия в военных действиях на Тихом океане (пер. с англ.) — М., 1964.
• История Второй мировой войны 1939—1945 (в двенадцати томах), Т.11 — М.,1980
• «Капитуляция Квантунской армии». Воспоминания Барякина Николая Васильевича Архівавана 31 снежня 2014.

Спасылкі

• Квантунская армія // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
• КВАНТУНСКАЯ АРМИЯ // Япония от А до Я. Популярная иллюстрированная энциклопедия. (CD-ROM). — М.: Directmedia Publishing, «Япония сегодня», 2008. — ISBN 978-5-94865-190-3.