Запарожская АЭС

Запарожская АЭС (ЗАЭС; укр.: Запорізька АЕС) — атамная электрастанцыя, размешчаная ў стэпавай зоне на беразе Кахоўскага вадасховішча ў Запарожскай вобласці Украіны ў горадзе Энэргадар. Гэта самая буйная электрастанцыя ў Еўропе.

Запарожская АЭС
Краіна	Украіна
Месцазнаходжанне	Энэргадар Запарожская вобласць
Уласнік	Энергаатам[d][1]
Увод у эксплуатацыю	снежань 1984
Арганізацыя, якая эксплуатуе	Энергаатам[d]
Электрычная магутнасць, МВт	5 700 мегават[2]
Сайт	npp.zp.ua (укр.) npp.zp.ua/en (англ.)
Запарожская АЭС
Медыяфайлы на Вікісховішчы

З 1996 года Запарожская АЭС з’яўляецца адасобленым падраздзяленнем Нацыянальнай атамнай энергагенеравальнай кампаніі «Энергаатам»^[3].

У сакавіку 2022 года ў ходзе ўварвання Расіі ва Украіну была акупаваная расійскімі сіламі^[4].

Геаграфія

Знаходзіцца на беразе Кахоўскага вадасховішча. За 5 км ад Энэргадара, за 10 км ад Каменкі, за 67 км ад Васільеўкі, на процілеглым беразе вадасховішча знаходзяцца гарады Нікапаль і Марганец.

Гісторыя

У 2011 годзе.

Першы і другі энергаблокі.

Рашэнне аб будаўніцтве ЗАЭС па ўніфікаваным праекце атамных электрастанцый з рэактарамі тыпу ВВЭР-1000 было прынята Саветам Міністраў СССР у 1977 годзе. У 1979 годзе пачалося будаўніцтва Запарожскай АЭС, што дало наймагутны імпульс эканамічнаму развіццю рэгіёна. У 1980 годзе зацверджаны тэхнічны праект будаўніцтва першай чаргі Запарожскай АЭС у складзе 4-х энергаблокаў.

У 1981 годзе пачалося паэтапнае збудаванне энергаблокаў станцыі. На працягу 1984—1987 гадоў былі ўведзены ў эксплуатацыю чатыры энергаблокі, у 1988 годзе быў прыняты праект пашырэння станцыі, які прадугледжваў будаўніцтва яшчэ двух энергаблокаў з аналагічнымі рэактарамі^[5]. У жніўні 1989 года быў падлучаны да сеткі энергаблок № 5. Пуск шостага энергаблока планаваўся ў 1990 годзе і ён быў практычна гатовы да здачы. Але з-за абвешчанага мараторыя на будаўніцтва і ўвод новых магутнасцяў АЭС ва Украіне яго не паспелі пусціць у намечаны тэрмін, і будаўніцтва блока было спынена да 1993 года, калі мараторый быў адменены. З моманту ўводу ў эксплуатацыю шостага блока ў 1996 годзе Запарожская атамная станцыя стала найбуйнейшай атамнай станцыяй у Еўропе і трэцяй у свеце^[6].

У 2002 годзе ўведзена ў эксплуатацыю інфармацыйна-вымяральная сістэма «Кальцо», якая ажыццяўляе ў аўтаматычным рэжыме бесперапынны кантроль радыяцыйнага стану ў зоне назірання вакол АЭС.

Па выніках 2009 года МАГАТЭ прызнала, што Запарожская АЭС цалкам адказвае патрабаванням.

Па стане на пачатак 2014 года на станцыі працавала больш за 11,5 тысяч чалавек.

29 сакавіка 2015 года ў 11:40 Запарожская АЭС стала першай у свеце станцыяй, якая выпрацавала больш 1 трлн кВт·ч электраэнергіі з дня ўвядзення ў эксплуатацыю першага энергаблока^[7].

У лютым 2016 года на ЗАЭС паступіла першая партыя паліва вытворчасці Westinghouse Electric, якая была загружана ў энергаблок № 5 замест праектных зборак вытворчасці кампаніі ЦВЭЛ (Расія). Забеспячэнне працы змяшанай актыўнай зоны рэактара патрабуе мадэрнізацыі сістэм унутрырэактарнага кантролю, забяспечыць якую прыцягнута НВА «Импульс»^[8].

2 снежня 2021 года Запарожская АЭС упершыню за сваю гісторыю выйшла на 100 % устаноўленай магутнасці ў 6040 МВт^[9].

22 снежня 2021 года Запарожская АЭС ўстанавіла абсалютны рэкорд магутнасці ў 6140 МВт^[10].

4 сакавіка 2022 года ў ходзе ўварвання Расіі ва Украіну станцыя была захоплена расійскімі войскамі^[11][12].

18 мая 2022 года віцэ-прэм’ер Расіі Марат Хуснулін заявіў, што калі энергасістэма Украіны не будзе гатовая прымаць электраэнергію з Запарожскай АЭС і плаціць за яе грошы, гэта станцыя будзе працаваць на Расію, у якой не будзе турботы «куды прадаць электраэнегію»^[13].

На пачатку жніўня The New York Times заявілі, што расійская артылерыя абстрэльвае ўкраінскія войскі, прыкрываючыся Запарожскай АЭС^[14][15]. Да 13 жніўня, па паведамленнях ад мясцовага персаналу, сітуацыя на электрастанцыі наблізілася да крытычнай. Паведамлялася аб выкраданнях людзей і забойстве супрацоўніка АЭС расійскімі ваеннымі^[16].

Тэхнічныя характарыстыкі

Усе энергаблокі аднатыпныя — рэактар ВВЭР-1000 вытворчасць «Іжорскіх заводаў», Турбіна К-1000-60/1500-2 «Турбаатам» і генератар ТВВ-1000-4 аб’яднання «Электрасіла».

З аб’яднанай энергасістэмай Украіны ЗАЭС звязана трыма лініямі электраперадач 750 кВ і адной 330 кВ.

Штогод станцыя выпрацоўвае каля 40 млрд кВт·г электраэнергіі, што складае пятую частку агульнагадавой вытворчасці электраэнергіі ва Украіне і палову яе вытворчасці на украінскіх атамных станцыях.

Сухое сховішча адпрацаванага ядзернага паліва

З 2001 года на Запарожскай АЭС эксплуатуецца сухое сховішча адпрацаванага ядзернага паліва (ССАЯП)^[17]

Тэхналогія ССАЯП на Запарожскай АЭС грунтуецца на захоўванні адпрацаваных паліўных зборак у вентыляваных бетонных кантэйнерах, размешчаных на спецыяльнай адгароджанай пляцоўцы ў межах атамнай станцыі.

Праектны аб’ём ССАЯП на Запарожскай АЭС — 380 кантэйнераў, што забяспечыць на бліжэйшыя 50 гадоў захоўванне адпрацаваных паліўных зборак, якія будуць адбірацца з рэактараў на працягу ўсяго тэрміну эксплуатацыі станцыі.

Здарэнні

Адключэнне энергаблока у лістападзе 2014

28 лістапада 2014 года ў 19:24 трэці энергаблок АЭС быў адключаны. Адключэнне адбылося па прычыне пашкоджання абмоткі трансфарматара напружання секцыі сілкавання. Папярэдняя ацэнка ўзроўню падзеі па міжнароднай шкале ядзерных падзей: ніжэй шкалы / узровень «0»^[18]. Адключэнне прывяло да недахопу электраэнергіі ў Івана-Франкоўску, Адэса, Цярнопалі^[19]. 5 снежня, як і планавалася, блок быў падлучаны да сеткі^[20].

Адключэнне энергаблока ў снежні 2014 і фальсіфікацыя Lifenews

28 снежня на АЭС быў адключаны 6-ы блок. У той жа дзень, вечарам, было пачата яго ўключэнне ў сетку. 29 снежня ў расійскіх СМІ (LifeNews, НТВ) з’явіліся «фатаграфіі» аператыўных зводак ДСНС Украіны ад 28 і 29 чысла, нібыта выяўленыя журналістамі ў Інтэрнэце, у якіх прыводзяцца ўзроўні радыяцыйнага фону на АЭС і ў ССАЯП у 4,7—5 мкЗв/ч, што прыкладна на парадак больш прыроднага фону. Пры гэтым у аўтаматызаванай сістэме маніторынгу АСКРА перавышэння радыяцыйнага фону на ЗАЭС зафіксавана не было, Кампанія "Энергаатам"таксама абвергла паведамленні СМІ, назваўшы апублікаваныя «фатаграфіі» падробкай, адзначыўшы адсутнасць перавышэння радыяцыйнага фону на станцыі. Дзяржаўная інспекцыя ядзернага рэгулявання Украіны таксама паведаміла, што радыяцыйны фон не перавысіў звычайных значэнняў. 31 снежня УНІАН са спасылкай на ДСНС прывяла арыгіналы аператыўных зводак і паказала на фрагменты, сфальсіфікаваныя ў іх пры публікацыі ў расійскім СМІ LifeNews. Арыгіналы дакументаў паказвалі радыяцыйны фон на ўзроўні 0,12—0,14 мкЗв/ч, што адпавядае прыроднаму фону.

Уварванне Расіі ва Украіну

Захоп станцыі

У лютым 2022 года ўпершыню ў гісторыі пачаўся ваенны канфлікт на тэрыторыі краіны з буйнымі ядзернымі аб’ектамі^[21]. ЗАЭС стала першай дзеючай АЭС, якую ён непасрэдна закрануў.

1 сакавіка расійскі бок заявіў пра тое, што яе ўзброеныя сілы захапілі тэрыторыі вакол Запарожскай АЭС^[22]. У той жа дзень МАГАТЭ страціла сувязь са станцыямі маніторынгу ЗАЭС^[23]. У ноч з 3 на 4 сакавіка Дзяржаўная інспекцыя ядзернага рэгулявання Украіны (ДІЯРУ) паведаміла МАГАТЭ, што АЭС падвергнулася абстрэлу, з-за якога загарэўся навучальны корпус у непасрэднай блізкасці ад аднаго з рэактараў, а раніцай — што расійскія войскі захапілі АЭС^[11][12]. Дырэктар МАГАТЭ правёў прэс-канферэнцыю і заявіў, што «абстрэл у раёне атамнай электрастанцыі парушае фундаментальны прынцып абароны атамных аб’ектаў»^[12]. Падчас гэтых падзей пацярпелі два чалавекі; пажар у навучальным корпусе быў патушаны, выкідаў радыяцыі не адбывалася^[12].

4 сакавіка станцыя была захоплена расійскімі войскамі^[11][12].

Пад расійскай акупацыяй

6 сакавіка МАГАТЭ было паведамлена аб тым, што ДІЯРУ страціла сувязь з ЗАЭС па правадным тэлефоне, факсе і электроннай пошце і змагла атрымаць інфармацыю аб статусе аб’екта толькі па мабільным тэлефоне, аднак якасць сувязі пры гэтым была дрэннай^[24]. Кіраўнік МАГАТЭ Рафаэль Марыяна Гросі таксама выказаў глыбокую заклапочанасць паведамленнем украінскага боку аб тым, што расійскае камандаванне патрабуе ўзгадняць з імі любое ўзаемадзеянне з аб’ектам. Таксама «Энергаатам» заявіў, што персанал вярнуўся да працы ў тры змены, але ёсць праблемы з атрыманнем харчавання з неабходнай рэгулярнасцю^[24]. На наступны дзень ДІЯРУ перадала ў МАГАТЭ інфармацыю аб тым, што на ЗАЭС не ўдаецца перадаць патрабныя запчасткі і лекі^[25]. Таксама МАГАТЭ перастала атрымліваць дадзеныя з ахоўнай сістэмы маніторынгу. Акрамя таго, па паведамленні ДІЯРУ дзве з чатырох асноўных высакавольтных ліній электраперадач, якія вядуць да АЭС, былі пашкоджаныя, а трансфарматар энергаблока № 6 адпраўлены на аварыйны рамонт з-за пашкоджання сістэмы астуджэння, выяўленага пасля падзей 4 сакавіка^[26].

Па паведамленнях ДІЯРУ, па стане на 11 сакавіка персанал АЭС працаваў пазменна, расійскае камандаванне не ўмешвалася ў яго працу, аднак яго прысутнасць адмоўна ўплывала на псіхалагічны стан работнікаў^[27]. Сувязь з маніторынгавымі сістэмамі АЭС была адноўлена^[27].

На наступны дзень украінскі бок паведаміла МАГАТЭ аб тым, што Расія плануе ўсталяваць над ЗАЭС пастаянны кантроль і перавесці яе пад кіраванне «Расатама», пасля чаго Рафаэль Гросі звязаўся па тэлефоне з генеральным дырэктарам «Расатама» Аляксеем Ліхачовым. Апошні заявіў, што «Расатам» не збіраецца займацца кіраваннем ЗАЭС^[28]. Дырэктар ўкраінскага аператара АЭС «Энергаатам» ацаніў колькасць расійскіх ваенных на аб’екце ў 400 чалавек^[28]. Расійскі бок паведаміў у МАГАТЭ, што на АЭС працуе некалькі расійскіх спецыялістаў. Гросі зноў заявіў, што такая сітуацыя парушае фундаментальныя прынцыпы ядзернай бяспекі^[28].

14 сакавіка МАГАТЭ паказала, што інфармаванае аб заявах аб падрыве расійскімі ваеннымі снарадаў, што не разарваліся, на ЗАЭС, і шукала больш падрабязныя звесткі аб гэтым^[29]. 16 сакавіка трэцяя высакавольтная лінія электраперадач была пашкоджана, аднак па дадзеных МАГАТЭ гэта не пагражала бяспекі АЭС^[30]. 18 сакавіка ўкраінскі бок праінфармаваў МАГАТЭ аб тым, што ўкраінскія спецыялісты прыступілі да рамонту пашкоджаных ліній^[31].

16 мая 2022 года расійскі віцэ-прэм’ер Марат Хуснулін заявіў, што Запарожская АЭС будзе працаваць на Расію, а пастаўляць электрычнасць ва Украіну будзе толькі за грошы.

Па інфармацыі кіраўніка ўкраінскага Энергаатама Пятра Коціна, пасля пачатку акупацыі на тэрыторыі ЗАЭС пастаянна знаходзіліся 10-15 расійскіх спецыялістаў^[32]. Паводле яго звестак, яны не ўмешваліся ў працу атамнай станцыі, аднак цікавяцца яе дакументацыяй^[32]. На думку экспертаў АЯЭЦУ, супрацоўнікі Расатама спрабавалі атрымаць доступ да тэхналогій амерыканскай кампаніі Westinghouse Electric, паліва якой выкарыстоўваецца на ЗАЭС, што імі расцэньваецца як парушэнне законаў аб інтэлектуальнай уласнасці^[32].

У пачатку чэрвеня 2022 года Дзяржаўная атамная кампанія Украіны «Энергаатам» асудзіла намеры МАГАТЭ накіраваць дэлегацыю на Запарожскую АЭС. Раней кіраўнік Міжнароднай арганізацыі Рафаэль Гросі заявіў пра тое, што вядзецца праца над адпраўкай экспертнай місіі на ЗАЭС, ад якой перасталі паступаць дадзеныя аб стане ядзерных матэрыялаў. У «Энергаатаме» падкрэслілі, што планы кіраўніка МАГАТЭ Украіна разглядае, як спробу дабрацца да Запарожскай АЭС любымі спосабамі, каб «узаконіць і фактычна ўхваліць» усе дзеянні расійскага боку^[33].

Па паведамленнях Энергаатама Украіны і кіраўніцтва Энэргадара, у пачатку ліпеня супрацоўнік АЭС памёр пасля катаванняў расійскімі ваеннымі^[34].

Па словах Коціна, на ЗАЭС былі размешчаны каля 500 расійскіх ваенных, а таксама зброя і ваенная тэхніка, у тым ліку танкі і БМП^[35]. The Wall Street Journal паведаміў, што расійскія ваенныя ператвараюць ЗАЭС ў ваенную базу і выкарыстоўваюць у якасці «шчыта», рыюць траншэі вакол^[36].

Абстрэлы ЗАЭС

20 ліпеня тры ўкраінскіх беспілотнікі-камікадзэ Warmate нанеслі ўдар па тэрыторыі Запарожскай электрастанцыі, пашкодзіўшы расійскі БМ-21 «Град»^[37]. Па дадзеных расійскага боку, удар быў нанесены ў некалькіх метрах ад бака астуджэння рэактара, пацярпелі 11 супрацоўнікаў, па даных украінскага боку, былі забітыя трое расійскіх ваенных і 12 параненыя^[38][39][40].

29 ліпеня 2022 года кіраўнік МАГАТЭ Рафаэль Гросі заявіў, што знаходжанне расійскіх ваенных на Запарожскай АЭС і скаргі на іх непрыстойнае абыходжанне з персаналам станцыі прыводзяць да вельмі няўстойлівай сітуацыі на атамнай станцыі. Паводле яго слоў, захоп самай вялікай АЭС у Еўропе ў ходзе баявых дзеянняў і паведамленні абслуговага персаналу аб прымяненні да іх гвалту ўяўляюць сабой камбінацыю «парушэнняў усіх магчымых правілаў бяспекі, якія толькі можна ўявіць». Гаворачы аб неабходнасці місіі МАГАТЭ на станцыю, Гросі адзначыў, што місія павінна праходзіць не толькі пад кантролем ААН, але і Украіны, бо Гросі лічыць краіну «адзіным легітымным уладальнікам АЭС». З-за неабходнасці ўдзелу Украіны Гросі лічыць арганізацыю місіі складанай задачай, бо нягледзячы на дазвол Расіі наведаць станцыю «пры пэўных абставінах», станцыя працягвае знаходзіцца ў зоне баявых дзеянняў, у якой вядуцца абстрэлы^[41].

3 жніўня 2022 года кіраўнік МАГАТЭ Рафаэль Гросі заявіў, што Запарожская АЭС «цалкам выйшла з-пад кантролю», адзначыўшы, што яго агенцтва не ведае, ці забяспечана АЭС усім неабходным для сваёй працы з прычыны парушэння баявымі дзеяннямі ланцужкоў паставак^[42]. Ён назваў «парадаксальнай сітуацыю», калі АЭС кантралюецца Расіяй, але ўкраінскі персанал працягвае кіраваць яе працай, што прыводзіць да непазбежнай напружанасці^[42]. Гросі заявіў, што моліць абодва бакі дазволіць місію МАГАТЭ на ЗАЭС, каб пазбегнуць ядзернай аварыі^[42].

Паводле інфармацыі Bloomberg, прадстаўнік Крамля ў МАГАТЭ запрасіў міжнародную дэлегацыю гэтай арганізацыі наведаць Запарожскую АЭС для «мерапрыемстваў у рамках ажыццяўлення гарантый, а таксама назірання за станам ядзернай бяспекі». Аднак, як сцвярджае выданне, гэта толькі адзін з крокаў, неабходных МАГАТЭ для адпраўкі сваіх інспектараў. Генеральны дырэктар арганізацыі Рафаэль Гросі заявіў, што апроч іншага, яму неабходны дазвол урада Украіны і гарантыі бяспекі ў зоне баявых дзеянняў^[43].

11 жніўня расійскі бок заявіў, што ЗАЭС двойчы падвяргалася абстрэлу з боку УСУ. Ноччу і раніцай, па іх сцвярджэннях, расійскія сістэмы СПА адбілі атакі ўкраінскіх сіл на станцыю^[44]. Кіраўнік «Энергаатама» Украіны Пётр Коцін у інтэрв’ю тэлеканалу «Настоящее Время» заявіў, што Расія распрацавала план адключэння ЗАЭС ад электрасістэмы Украіны і падключэння яе да Крыму для атрымання кантролю над электразабеспячэннем з мэтай продажу ўкраінскай электраэнергіі Украіне; план павінен быць рэалізаваны ў выпадку цяжкага пашкоджання ліній сувязі ЗАЭС з энергасістэмай Украіны. Пётр Коцін сцвярджае, што гэты план быў перададзены персаналу станцыі раніцай 11 жніўня, і ў той жа дзень у выніку абстрэлаў былі пашкоджаныя тры лініі з чатырох. Коцін заявіў, што абстрэлы вяліся расійскімі войскамі^[45].

У той жа дзень на пасяджэнні Савета Бяспекі ААН па сітуацыі вакол Запарожскай АЭС Генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш заклікаў абодва бакі спыніць баявыя дзеянні вакол станцыі, вывеўшы ўвесь ваенны кантынгент з тэрыторыі станцыі і сфармаваўшы дэмілітарызаваную зону. Прапанова была падтрымана ЗША. Пастаянны прадстаўнік Расіі пры ААН Васіль Небензя не падтрымаў вывад расійскіх войск са станцыі, заявіўшы пры гэтым, што Расія лічыць апраўданым больш хуткае правядзенне місіі МАГАТЭ на станцыю.

Генеральны дырэктар МАГАТЭ Рафаэль Гросі, які таксама выступіў на пасяджэнні, заявіў, што, паводле ацэнак экспертаў арганізацыі, неадкладнай пагрозы для ядзернай бяспекі на атамнай станцыі няма, але гэтая сітуацыя можа змяніцца ў любы момант. Прадстаўнік РФ пры міжнародных арганізацыях у Вене Міхаіл Ульянаў заявіў, што для бяспечнага візіту міжнароднай дэлегацыі на АЭС «Украіна павінна неадкладна спыніць абстрэл станцыі і гарантаваць бяспеку членаў гэтай місіі».

13 жніўня журналісты BBC News Украіна апублікавалі інтэрв’ю з адным з украінскіх інжынераў ЗАЭС. З ягоных слоў, станцыю абстрэльваюць расійскія ваенныя, спецыяльна страляючы так, каб было «„балюча“, але „не смяротна“»^[16]. На яго думку, мэта гэтых абстрэлаў — знішчыць высакавольтныя лініі, якія злучаюць АЭС з энергасістэмай Украіны каб у далейшым злучыць станцыю з Расійскай энергасістэмай праз лінію ЗАЭС — Мэлітопаль — Джанкой^[16]. Пры гэтым гэтыя дзеянні, як лічыць інжынер, будуць пададзеныя як «дапамога атамнай станцыі, пацярпелай ад „неанацыстаў з ЗСУ“», бо АЭС не можа нармальна працаваць, не аддаючы энергію ў сетку^[16]. Аднак і спыніць працу АЭС без падлучэння да знешняй сеткі немагчыма, бо сістэмы астуджэння рэактараў патрабуюць шмат энергіі, а без астуджэння рэактараў на станцыі можа адбыцца аварыя аналагічная той, што была на АЭС Фукусіма-1^[16].

14 жніўня 42 краіны запатрабавалі ад Расіі неадкладна вывесці войскі з ЗАЭС і вярнуць станцыю пад кантроль украінскім спецыялістам. 21 жніўня выведка Вялікабрытаніі заявіла, што расіяне трымаюць ваенную тэхніку ў 60 метрах ад рэактара Запарожскай АЭС^[46].

31 жніўня 2022 на Запарожскую АЭС адправілася місія МАГАТЭ на чале з Рафаэлем Гросі.

Інфармацыя пра энергаблокі

Інфармацыя пра энергаблоках Запарожскай АЭС

Энергаблок	Тып рэактараў	Магутнасць		Пачатак будаўніцтва	Падключэнне да сеткі	Увод у эксплуатацыю	Заканчэнне праектнага тэрміну эксплуатацыі	Падоўжаны тэрмін эксплуатацыі
		Чыстая	Брута
Запарожжа-1	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.04.1980	10.12.1984	25.12.1985	23.12.2015	23.12.2025
Запарожжа-2	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.01.1981	22.10.1985	15.02.1986	19.02.2015	19.02.2026
Запарожжа-3	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.04.1982	10.12.1986	05.03.1987	05.03.2017	05.03.2027
Запарожжа-4	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.04.1983	18.12.1987	14.04.1988	04.04.2018	04.04.2028
Запарожжа-5	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.11.1985	20.08.1989	27.10.1989	27.05.2020	Работы па прадаўжэнню ТЭ
Запарожжа-6	ВВЭР-1000/320	950 МВт	1000 МВт	01.06.1986	19.10.1995	16.09.1996	21.10.2026	Работы па прадаўжэнню ТЭ

Зноскі

1. http://zakon.rada.gov.ua/laws/show/1268-96-%D0%BF
2. https://web.archive.org/web/20041101101747/http://www.insc.anl.gov/neisb/neisb4/NEISB_3.3.A5.html
3. Запорожская АЭС 2004, с. 3.
4. Запорожская атомная электростанция: сообщение МАГАТЭ (руск.). Новости ООН (4 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 10 красавіка 2022.
5. История | ЗАЭС (нявызн.)(недаступная спасылка). www.npp.zp.ua. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2021. Праверана 1 верасня 2022.
6. Шестой энергоблок Запорожской АЭС отмечает 25-летний юбилей | ЗАЭС (нявызн.)(недаступная спасылка). www.npp.zp.ua. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2021. Праверана 1 верасня 2022.
7. Запорожская АЭС выработала 1 трлн кВтч электроэнергии (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 1 красавіка 2015.
8. 83 топливные сборки Westinghouse загружены в энергоблок №3 ЮУАЭС (нявызн.). archive.energoatom.kiev.ua. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2021.
9. Запорожская АЭС впервые за свою 37-летнюю историю вышла на 100% мощности (нявызн.). LIGA. Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2021.
10. Две украинские АЭС заработали на мощностях, выше установленных (руск.). ФОКУС (22 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы 22 снежня 2021.
11. Update 10 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.) (4 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2022.
12. Update 11 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.) (4 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 2 красавіка 2022.
13. Вице-премьер РФ Хуснуллин: Запорожская АЭС будет работать на Россию и поставлять электричество в Украину за деньги (руск.). Meduza. Архівавана з першакрыніцы 18 мая 2022.
14. "Using Nuclear Reactors for Cover, Russians Lob Rockets at Ukrainians". The New York Times.
15. The New York Times: российская артиллерия обстреливает украинские войска, прикрываясь Запорожской АЭС — ведь по ней нельзя вести ответный огонь (руск.). Meduza.
16. ""Ситуація близька до Фукусіми, допомоги світу немає" - працівник ЗАЕС". BBC News Україна.
17. {{{загаловак}}}. — 2006.
18. Інформація відносно відключення енергоблоку № 3 Запорізької АЕС від мережі (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2014. Праверана 3 снежня 2014.
19. ЧП на Запорожской АЭС обошлось без утечки радиации (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 4 снежня 2014. Праверана 3 снежня 2014.
20. Энергоблок № 3 Запорожской АЭС подключен к сети (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 снежня 2014. Праверана 10 снежня 2014.
21. Глава МАГАТЭ: впервые военный конфликт происходит на территории страны с крупными ядерными объектами Архівавана 18 сакавіка 2022. // Новости ООН, 2.03.2022
22. Update 6 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (2 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2022. Праверана 19 сакавіка 2022.
23. Update 7 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (2 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2022. Праверана 19 сакавіка 2022.
24. Update 13 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (6 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 18 сакавіка 2022. Праверана 19 сакавіка 2022.
25. Update 14 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (7 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
26. Update 16 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (9 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 13 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
27. Update 18 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (11 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 20 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
28. Update 19 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (12 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 20 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
29. Update 21 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (14 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 20 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
30. Update 23 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (16 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
31. Update 25 – IAEA Director General Statement on Situation in Ukraine (англ.). МАГАТЭ (18 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 20 сакавіка 2022. Праверана 20 сакавіка 2022.
32. Під окупацією: куди тече струм із Запорізької АЕС? (укр.). Deutsche Welle (30 мая 2022). Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2022. Праверана 31 мая 2022.
33. Война в Украине: мощные обстрелы Харькова, Меркель говорит, что пыталась, но не смогла удержать Путина - Новости на русском языке (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2022. Праверана 7 чэрвеня 2022.
34. Специалист Запорожской АЭС умер после пыток российских военных. Они заставляли его осушать бассейны охлаждения реакторов (руск.)(недаступная спасылка). The Insider. Архівавана з першакрыніцы 4 ліпеня 2022. Праверана 1 верасня 2022.
35. Глава "Энергоатома" – о ситуации на Запорожской АЭС: "Мы контролируем радиационную безопасность, а захватчики терроризируют персонал" (нявызн.). Настоящее время (10 чэрвеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 12 чэрвеня 2022. Праверана 12 чэрвеня 2022.
36. "Russian Army Turns Ukraine's Largest Nuclear Plant Into a Military Base". 2022-07-05. Праверана 2022-07-06.
37. Video: Watch Ukraine Strike Russian Military Positions Near a Nuclear Power Plant (англ.)  (нявызн.) ?. 19FortyFive.
38. Война России против Украины: удар по порту Одессы спустя менее суток после подписания соглашения об экспорте зерна - Новости на русском языке (руск.)  (нявызн.) ?. BBC News Русская служба.
39. ‘Kamikaze drones’ strike Russian-controlled Zaporizhzhia nuclear power plant (нявызн.). The Daily Telegraph.
40. Russia accuses Ukraine of firing on occupied nuclear plant and says 'catastrophe' avoided 'by luck' (нявызн.). Daily Mail.
41. Глава МАГАТЭ: Ситуация на Запорожской АЭС крайне нестабильная (нявызн.).
42. МАГАТЭ: Запорожская АЭС "полностью вышла из-под контроля" (нявызн.). Deutsche Welle (3 жніўня 2022). Праверана 3 жніўня 2022.
43. Russia Invites Nuclear Monitors to Visit Shelled Ukrainian Plant (нявызн.). www.bloomberg.com.
44. Запорожскую АЭС обстреляли несколько раз за день. Подконтрольные России власти Запорожской области заявили о «прилетах» в районе хранилища радиоактивных веществ (руск.). Meduza.
45. Новые обстрелы Запорожской АЭС. Хроника войны в Украине (руск.). Радио Свобода.
46. Разведка Великобритании заявила, что Россия держит бронетранспортеры в 60 метрах от реактора Запорожской АЭС

Літаратура

• Запорожская АЭС. — Энергодар, 2004.
• Энергетическая жемчужина Таврии: Запорожской АЭС – 20 лет. — Запорожье, 2004.

Спасылкі

• Запарожская АЭС Архівавана 8 сакавіка 2021., афіцыйны сайт
• Інфармацыя пра Запарожскую АЭС на сайце НАЭК «Энергаатам»