Грыква

Грыква (афр.: Griekwa) — група еўрапейска-афрыканскіх крэолаў. Жывуць пераважна ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы і Намібіі. Агульная колькасць грыква не вядома, паколькі яны не фіксуюцца ў перапісах як цалкам асобны этнас. У 2014 г. каля 100 чалавек размаўлялі на мове грыква.

Грыква (Griekwa )
Малюнак XIX ст.
Агульная колькасць	болей за 100 (2014 г.)
Рэгіёны пражывання	Паўднёвая Афрыка
Мова	грыква, афрыкаанс
Рэлігія	пратэстантызм
Блізкія этнічныя групы	гатэнтоты, нама, афрыканеры, орлам, бастэры

Гісторыя

Адам Кок III, капітан грыква, ў 1848 г.

Грыква сфарміраваліся ў XVII - XVIII стст. у выніку сувязяў паміж еўрапейцамі, насельнікамі галандскай Капскай калоніі, і прадстаўніцамі мясцовых народаў гатэнтотаў і нама. Дырэктар Лонданскага місіянерскага таварыства, які ўпершыню ў 1813 г. выкарыстаў назву "грыква" лічыў іх нашчадкамі гатэнтотаў-чарыгурыква. У канцы XVIII ст., калі Капская калонія была захоплена Вялікабрытаніяй, грыква ўяўлялі сабою адну з груп бастэраў. Яна складалася з некалькіх пашыраных сем'яў.

Пры пасрэдніцве місіянераў грыква атрымалі права на землі на месцы сучаснага паўднёваафрыканскага горада Грыквастада, была сфарміравана іх асабістая структура кіравання на чале капітанаў і магістрата. У выніку перасялення на прасторах унутраных раёнаў Паўднёвай Афрыкі была створана тэрыторыя Грыкваленд. Асноўным заняткам перасяленцаў-крэолаў былі жывёлагадоўля (разводзілі авечак і кароў), здабыча слановай косці, пасрэдніцкі гандаль паміж еўрапейцамі і мясцовымі афрыканскімі народамі, але таксама рабілі напады на бушменаў і зулусаў.

Сутычкі з зулусамі скончыліся паражэннем, якое саслабіла грыква. Сітуацыя ўскладнілася перасяленнем бураў і стварэннем імі сваіх дзяржаўных утварэнняў. Буры адмоўна ставіліся да грыква як "каляровых", ніжэйшых па паходжанню, чым еўрапейцы. У 1859 - 1862 гг. грыква былі вымушаны перадаць бурам за выкуп значную частку сваіх зямель.

У 1860-ыя гг. вялікая частка грыква перасяліліся на ўсход сучаснай Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі, дзе атрымала ад Вялікабрытаніі землі ў карыстанне. Аднак многія грыква прадавалі зямлю еўрапейцам фактычна за бесцань. У 1878 г. брытанская адміністрацыя прыняла рашэнне аб пазбаўленні грыква іх валоданняў. Гэта прывяло да паўстання ўсходніх грыква. Пасля яго паражэння ў 1879 г. асабістае ўнутранае кіраванне грыква было адменена. У 1898 г. у Наталі зноў успыхнула узброенае паўстанне 50 грыква, якое было задушана брытанскімі салдатамі. У 1927 г. частка грыква арганізавана перасялілася ў раён Кейптаўна.

У перыяд існавання сістэмы апартэіда ў ПАР грыква лічыліся каляровым насельніцтвам і былі пазбаўлены многіх грамадзянскіх правоў.

У нашы дні ў ПАР дзейнічае Нацыянальная рада народа грыква.

Рэлігія

Вернікі грыква — пратэстанты. Частка вернікаў складае асобную царкву грыква, сфарміраваную ў XIX ст.

Мовы

Большасць грыква размаўляе на афрыкаанс. Захавалася таксама асобная мова грыква, блізкая да мовы гатэнтотаў, аднак колькасць яе носьбітаў у нашы дні абмяжоўваецца 100 чалавекамі.

Спасылкі

• griquas.com Архівавана 18 сакавіка 2013.
• Griqua
• The history of the Griqua nation - from the arrival of the white man in the Cape to today
• Griqua in South Africa
• Griqua identity(недаступная спасылка)