Аўстрыйская партыя свабоды

Аўстрыйская партыя свабоды (АПС) (Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ)), аўстрыйская палітычная партыя, раней асацыявалася з імем яе лідара Ёрга Хайдэра, які ўжо не з’яўляецца членам гэтай партыі. Сёння яе ўзначальвае Хайнц-Хрысціян Штрахе. АПС лічыцца папулісцкай партыяй, якую часта таксама адносяць да так званых еўранацыяналістычным партыям. Яна выступае за ўзмацненне жорсткасці кантролю над іміграцыяй, узмацненне барацьбы са злачыннасцю і ўсялякую падтрымку сям’і. У красавіку 2005 г. Ёрг Хайдэр і іншыя кіраўнікі партыі пакінулі яе, стварыўшы новую партыю — Альянс за будучыню Аўстрыі.

Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ)
ням.: Freiheitliche Partei Österreichs
Лідар	Хайнц-Крысціян Штрахе
Заснавальнік	Anton Reinthaller[d]
Дата заснавання	25 сакавіка 1949 (VdU) 7 красавіка 1956 (FPO)
Штаб-кватэра	Вена
Краіна	Аўстрыя
Ідэалогія	правы нацыянал-кансерватызм, нацыянал-лібералізм (раней)
Інтэрнацыянал	Identity and Democracy Party[d] Patriots for Europe[d]
Маладзёжная арганізацыя	Q2153500?
Месцаў у Нацыянальратэ	34 з 183
Месцаў у Бундэсраце	4 з 62
Месцаў у Еўрапарламенце	2 з 19
Постаці	члены партыі ў катэгорыі (1 чал.)
Сайт	http://www.fpoe.at
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Аўстрыйская партыя свабоды сыходзіць сваімі каранямі ў ліберальна-нацыяналістычны пангерманскі рух. Пры стварэнні партыі ў яе ўвайшлі прадстаўнікі некалькіх партый Першай Рэспублікі (1918—1938) — Landbund і Партыя вялікага германскага народа. Яе непасрэдным папярэднікам стала Федэрацыя незалежных, распалася ў выніку ўнутраных канфліктаў. Хоць шматлікія прыхільнікі АПС былі былымі нацыстамі, яе статут трэцяй палітычнай сілы апынуўся прывабным для тых, каму не даспадобы былі клерыкалізм Аўстрыйскай народнай партыі і левізна аўстрыйскіх сацыял-дэмакратаў (якія ў той час яшчэ называліся «сацыялістамі»). У наступныя дзесяцігоддзі ў лік яе прыхільнікаў увайшлі антыклерыкальна наладжаныя лібералы, прадстаўнікі дзелавых кругоў, выступоўцы за больш ліберальную эканоміку, і германскія нацыяналісты, некаторыя з якіх захавалі сімпатыі да нацыстаў. Гэта не замінала іншым партыям у выпадку неабходнасці супрацоўнічаць з АПС. У 1986 кіраўніцтва ў партыі пры падтрымцы яе вельмі нацыяналістычнага крыла захапіў ультраправы палітык Ёрг Хайдер.

Аўстрыйская партыя свабоды пры Ёрге Хайдэры

Ёрг Хайдер узначальваў АПС у перыяд з 1986 г. і 2001 г. Амаль адразу ж ён стаў адным з самых супярэчлівых еўрапейскіх палітыкаў — галоўным чынам гэта было злучана з яго сумніўнай інтэрпрэтацыяй нацысцкага мінулага Аўстрыі. У 1970 Ёрг Хайдер узначаліў моладзевую арганізацыю АПС. Тады ён яшчэ лічыўся лібералам. Быўшы дэпутатам аўстрыйскага парламента ад Карынтыі, ён заваяваў вядомасць і папулярнасць сваімі выступамі супраць лінгвістычных прывілеяў славенскай меншасці. Пад кіраўніцтвам Ёрга Хайдэра АПС прыцягнула пратэстныя галасы, а таксама галасы тых выбаршчыкаў, якія не жадалі асацыявацца з іншымі буйнымі партыямі. Сумесь папулізму і крытычных выказванняў агрэсіўнага лідара партыі ў адрас кіраўнічай эліты з гадамі прыводзілі да росту папулярнасці АПС сярод электарата. На парламенцкіх выбарах 1999 г. яна атрымала каля 27 % галасоў. Яшчэ ў 1989 г. Ёрг Хайдер упершыню стаў губернатарам Карынтыі, але ў 1991 быў змушаны сысці ў адстаўку пасля заявы пра тое, што Трэці Рэйх больш эфектыўна забяспечваў занятасць, чым аўстрыйскі кааліцыйны ўрад пачатку 1990-х гг. У 1999 г. ён ізноў заняў гэты пост і з тых часоў утрымліваў яго. У 1993 г. з партыі сышлі апошнія прыхільнікі ліберальных поглядаў, што стварылі новую партыю — Ліберальны форус. Пасля гэтага расколу АПС пакінула Ліберальны Інтэрнацыянал, месца ў якім заняў Ліберальны форум. Большасць аўстрыйскіх назіральнікаў лічаць Ёрга Хайдэра не закаранелым нацыяналістам, якім яго часам уяўляюць за межамі краіны, а хутчэй, папулістам, які часам гуляе на шавіністычных настроях публікі для прыцягнення дадатковых галасоў. Аднак, акрамя папулісцкай групы вакол Ёрга Хайдэра, у партыі існуе яшчэ шматлікае нацыяналістычнае крыло, якое выяўляе неадназначнае стаўленне да нацысцкага мінулага Аўстрыі.

Аўстрыйская партыя свабоды ў кааліцыйным урадзе

На парламенцкіх выбарах 1999 г. АПС атрымала рэкордныя вынікі — 27 % галасоў; пры гэтым яна нават на 400 галасоў апярэдзіла Аўстрыйскую народную партыю, якая да гэтага ніколі на агульнанацыянальных выбарах не апускалася ніжэй другога месца. У пачатку 2000 г. АПС увайшла малодшым партнёрам у кааліцыйны ўрад з Аўстрыйскай народнай партыяй пад кіраўніцтвам Вольфганга Шусэля. Калі б кіраўніцтва АПС не пашла на гэта, то Аўстрыйская народная партыя засталася б у кааліцыі з сацыял-дэмакратамі. Удзел АПС у аўстрыйскім урадзе выклікала буру абурэння і ў самай Аўстрыі, і за мяжой. Часткі ўрадаў астатніх 14 краін ЕС прынялі рашэнне спыніць супрацоўніцтва з урадам Аўстрыі — упершыню пасля 1945 г. у Заходняй Еўропе быў парушаны свайго роду забарона на ўступ ва ўрадавыя кааліцыі з партыямі, якія маюць імідж праваэкстрэмісцкіх. Некалькі месяцаў лідары іншых краін адмаўляліся вітацца за руку і мець зносіны з членамі кабінета Вольфганга Шусэля. Неўзабаве, аднак, прыйшло разуменне, што такія меры з’яўляюцца контрпрадуктыўнымі, і ўжо летам 2000 г. былі адноўлены звычайныя адносіны ўнутры ЕС, нягледзячы на тое, што кааліцыя Аўстрыйскай народнай партыі і АПС працягвала існаваць. У лютым 2000 г. афіцыйна сышоў у адстаўку з паста лідара АПС — нібы для таго, каб супакоіць замежных крытыкаў, хоць усім было зразумела, што ён заставаўся ў кіраўніцтва партыяй. У той жа час Ёрг Хайдер захаваў за сабой пост губернатара Карынтыі. Сам Ёрг Хайдер выяўляў бачную незадаволенасць сітуацыяй якая складваецца, паколькі, не маючы больш магчымасці крытыкаваць урад, АПС пачала губляць галасы на рэгіянальных і мясцовых выбарах. Унутрапартыйныя рознагалоссі прывялі да таго, што тры вядучыя члены кабінета ад АПС падалі ў адстаўку. На парламенцкіх выбарах у лістападзе 2002 г. Аўстрыйская народная партыя атрымала поўную перамогу, набраўшы 42,27 % галасоў. АПС жа за тры гады зменшыла свае паказчыкі ці ледзь не ўтрая, атрымаўшы толькі 10,16 %. Зменшыўшы агульны лік дэпутацкіх мандатаў са 104 (52+52) да 97 (79+18), Аўстрыйская народная партыя і АПС, аднак, захавалі сваю ўрадавую кааліцыю. Новыя страты для АПС прынеслі рэгіянальныя выбары ў верасні 2003 г. — тут упершыню Аўстрыйская партыя зялёных заваявала больш галасоў, чым АПС. На выбарах у Еўрапарламент у чэрвені 2004 г. АПС скацілася ўжо да 6 % галасоў. Толькі ў Карынтыі на зямельных выбарах 7 сакавіка 2004 г. АПС паказала добрыя вынікі — 42,5 % галасоў. Хутчэй за ўсё, гэта поспех быў звязаны з асабістай харызмай Ёрга Хайдэра, якая страціла сваю прывабнасць для астатняй краіны.

Раскол партыі і сыход Ёрга Хайдэра

У пачатку 2005 г. унутры АПС разгарэўся канфлікт паміж папулісцкімі і нацыяналістычнымі фракцыямі. Уплыў партыі ў складзе ўрадавай кааліцыі настолькі зваліўся, што канцлер Вольфганг Шусэль стаў галоўным чынам праводзіць палітыку, якая адпавядае поглядам толькі яго ўласнай партыі. 4 красавіка 2005 г. група бачных членаў партыі (уключаючы Ёрга Хайдэра, яго сястру і старшыню АПС Урсулу Хаубнер, намесніка федэральнага канцлера Хуберта Горбаха і большасць парламенцкай фракцыі АПС) выйшла з АПС і стварыла новую партыю пад назвай Альянс за будучыню Аўстрыі. Рэгіянальныя арганізацыі АПС апынуліся расколатыя. Партыйная арганізацыя АПС у Карынтыі цалкам перайшла ў новую партыю. Тым часам Вольфганг Шусэль неадкладна адмовіўся ад кааліцыі з АПС і перайшоў да супрацоўніцтва з Альянсам за будучыню Аўстрыі. 23 красавіка 2005 г. новым старшынёй АПС быў абраны Хайнц-Хрысціян Штрахе. 2 кастрычніка 2005 г. адбыліся першыя зямельныя выбары (у Штырыі), на якіх Альянс за будучыню Аўстрыі супернічаў з АПС. АПС страціла ўсе месцы ў мясцовым ландтаге, але пры гэтым заваявала амаль у тры разы больш галасоў (4,6 %), чым Альянс за будучыню Аўстрыі (1,7 %). Праз тыдзень у Бургенландзе АПС атрымала толькі 5,7 % галасоў (Альянс за будучыню Аўстрыі сваіх кандыдатаў тут не выстаўляў). У той жа час АПС паказала добрыя вынікі на выбарах у ландтаг Вены 23 кастрычніка, дзе кампанія Хайнца-Хрысціяна Штрахе праходзіла пад лозунгамі абмежавання іміграцыі. АПС атрымала тут 14,9 % галасоў (раней у яе тут было звыш 20 %), тады як Альянс за будучыню Аўстрыі быў змушаны здавольвацца толькі 1,2 %. У выніку Альянс за будучыню Аўстрыі зараз прадстаўлены практычна толькі ў ландтаге Карынтыі і на федэральным узроўні, дзе яна ўваходзіць ва ўрад. Чакаецца, што зараз, за выключэннем Карынтыі, Хайнц-Хрысціян Штрахе зможа згуртаваць пад сваімі сцягамі ўсе правыя сілы Аўстрыі.