Анн Л’Юе

Анн Л’Юе (фр.: Anne L'Huillier, нар. 16 жніўня 1958, Парыж, Францыя) — французская фізік і прафесар атамнай фізікі Лундскага ўніверсітэта ў Швецыі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (2023).

Анн Л’Юе
фр.: Anne L'Huillier
Дата нараджэння	16 жніўня 1958(1958-08-16)[1][2] (66 гадоў)
Месца нараджэння	Парыж, Парыж[d], рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя[1]
Грамадзянства	Францыя  Швецыя
Муж	Claes-Göran Wahlström[d][2]
Род дзейнасці	фізік, выкладчыца ўніверсітэта
Навуковая сфера	фізіка, attophysics[d] і ultrafast imaging[d]
Месца працы	Лундскі ўніверсітэт[3] Лундскі ўніверсітэт[4]
Альма-матар	École normale supérieure de Fontenay-aux-Roses[d] Універсітэт П’ера і Марыі Кюры (1986)[5]
Навуковы кіраўнік	Bernard Cagnac[d][5]
Член у	Шведская каралеўская акадэмія навук Шведская каралеўская акадэмія інжынерных навук[d] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканскае фізічнае таварыства Аўстрыйская акадэмія навук
Узнагароды	L'Oréal-UNESCO Award For Women in Science[d] (2011) ганаровы доктар Універсітэта П'ера і Марыі Кюры[d] (2013) прэмія Карла Цэйса[d] (2013) член Амерыканскага фізічнага таварыства[d] Emmy Noether Distinction for Women in Physics[d] (2014) Göran Gustafsson Prize for physics[d] (1998) член Аптычнага таварыства[d] honorary doctor of the University of Jena[d] (2015) прэмія Вольфа па фізіцы (2022) прэмія імя Макса Борна[d] (2021) BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2022) Davisson–Germer Prize in Atomic or Surface Physics[d] (2024) honorary doctor of the University of Bordeaux[d] (28 сакавіка 2024)
Сайт	portal.research.lu.se/… (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Анн Л’Юе атрымала ступень магістра навук у галіне тэарэтычнай фізікі і матэматыкі,^[6] але для атрымання ступені доктара філасофіі перайшла на эксперыментальную фізіку ў французскім цэнтры ядзерных даследаванняў Камісарыята па атамнай і альтэрнатыўных відах энергіі  (руск.) ў Цэнтры ядзерных даследаванняў Сакле  (англ.). Яе дысертацыя была прысвечана шматразовай іанізацыі ў лазерных палях высокай інтэнсіўнасці.^[7]

Як дактарантка была ў Гётэборгу, Швецыя, і Лос-Анджэлесе, штат Каліфорнія, ЗША. З 1986 года працавала ў Цэнтры ядзерных даследаванняў Сакле  (англ.). У 1992 годзе ўдзельнічала ў эксперыменце ў Лундзе, дзе была ўстаноўлена адна з першых у Еўропе тытан-сапфіравых цвёрдацельных лазерных сістэм для фемтасекундных  (англ.) імпульсаў. У 1994 годзе пераехала ў Швецыю, дзе працавала ў Лундскім універсітэце выкладчыкам (1995), а потым прафесарам (1997).^[8]

Анн Л’Юе ўзначальвае групу атасекунднай фізікі  (англ.), якая вывучае рух электронаў у рэальным часе, што выкарыстоўваецца для разумення хімічных рэакцый на атамным узроўні.^[9]

Анн Л’Юе была членам Нобелеўскага камітэта па фізіцы ў 2007—2015 гадах,^[6] а з 2004 года член Шведскай акадэміі навук.^[10] У 2018 годзе абрана замежным членам Нацыянальнай акадэміі навук. Анн Л’Юе з’яўляецца членам Амерыканскага фізічнага таварыства і Аптычнага таварыства  (руск.).^[11]

Узнагароды

• (2003) — Прыз Юліуса Шпрынгера па прыкладной фізіцы  (руск.)
• (2011) — Прэмія L’Oréal — ЮНЕСКА «Для жанчын у навуцы»  (руск.)
• (2013) — Прэмія Карла Цэйса  (руск.)
• (2013) — Медаль Блеза Паскаля  (ням.)
• (2021) — Прэмія імя Макса Борна  (руск.) ад Аптычнага таварыства  (руск.) за «наватарскую працу ў галіне навукі пра звышхуткія лазеры і атасекундную фізіцу, за рэалізацыю і разуменне генерацыі высокіх гармонік і за яе ўжыванне для візуалізацыі руху электронаў у атамах і малекулах з часовым дазволам»^[12]
• (2022) — прэмія Вольфа па фізіцы за «піянерскі ўклад у навуку пра звышхуткія лазеры і фізіку атасекунд»^[13]

Навуковыя працы

• Ferray, M; L'Huillier, A; Li, XF; Lompre, LA; Mainfray, G; Manus, C (1988). "Multiple-harmonic conversion of 1064 nm radiation in rare gases". J. Phys. B: At. Mol. Opt. Phys. 21 (3): L31. Bibcode:1988JPhB...21L..31F. doi:10.1088/0953-4075/21/3/001.
• разам з Філіпам Бальку (Phillipe Balcou). Phase-matching effects in strong-field harmonic generation, Phys. Rev. A, Band 47, 1993, S. 1447—1459, Abstract
• разам з Філіпам Бальку (Phillipe Balcou). High-order harmonic generation in rare gases with a 1-ps 1053-nm laser, Phys. Rev. Lett., Band 70, 1993, S. 774—777, Abstract
• разам з Філіпам Бальку (Phillipe Balcou), Л. А. Лампрэ (L. A. Lompré). Coherence and resonance effects in high-order harmonic generation, Phys. Rev. Lett., Band 68, 1992, S. 166—169, Abstract

Зноскі

1. https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2023/lhuillier/facts/
2. L'Huillier Wahlström, Anne Genevieve // Sveriges befolkning 2000 — Sveriges Släktforskarförbund, 2020.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q106527645'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10685961'></a>
3. Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1 Праверана 10 лістапада 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q123508386'></a>
4. Montenegro A. ORCID Public Data File 2023 — 2023. — doi:10.23640/07243.24204912.V1 Праверана 10 лістапада 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q123508386'></a>
5. http://www.sudoc.fr/04356755X
6. Prof. Anne L'huillier - AcademiaNet (англ.)(недаступная спасылка). www.academia-net.org. Архівавана з першакрыніцы 9 жніўня 2019. Праверана 29 красавіка 2017.
7. UPMC, Université Pierre et Marie Curie - (2013-12-12). "Anne L'Huillier". Праверана 2017-04-29.
8. Anne L'Huillier (нявызн.). Atomic Physics, Faculty of Engineering, LTH. Праверана 5 мая 2014.
9. Carl Zeiss Research Award (англ.)(недаступная спасылка). ZEISS International. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2017. Праверана 29 красавіка 2017.
10. Nya ledamöter (нявызн.)(недаступная спасылка). Kungl. Vetenskapsakademien (19 красавіка 2004). Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2022. Праверана 29 красавіка 2017.
11. "EPS Quantum Electronics Prizes". Архівавана з арыгінала 5 мая 2016. Праверана 5 лістапада 2022. Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 мая 2016. Праверана 5 лістапада 2022.Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 мая 2016. Праверана 5 лістапада 2022.
12. Max Born Award (нявызн.). OSA. Архівавана з першакрыніцы 14 кастрычніка 2013.
13. Wolf Prize in Physics 2022 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 лютага 2022. Праверана 1 лістапада 2022.