Аблога Жадавіля — бітва, якая адбылася ў ходзе міратворчай місіі ААН падчас кангалезскага крызісу 1960—1966 гадоў. Рота «А» 35-га батальёна Ірландскай арміі са складу міратворчага кантынгенту ААН у Конга, размешчаная ў Жадавілі, была атакавана сіламі адной з бакоў канфлікту, т. зв. «Жандармерыяй Катангі», лаяльнай Маізу Чомбэ. Нападнікі шматкроць пераўзыходзілі сілы ААН і мелі цяжкае ўзбраенне. У складзе сіл Чомбэ знаходзілася таксама група белых наймітаў.
| Аблога Жадавіля | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Кангалезскі крызіс | |||
| Дата | 13 — 17 верасня 1961 | ||
| Месца | Жадавіль (сучасны Лікасі) | ||
| Вынік | горад узяты арміяй Катангі | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
30 чэрвеня 1960 года Бельгійскае Конга (зараз Дэмакратычная Рэспубліка Конга) са сталіцай у Леапольдвілю пасля многіх дзесяцігоддзяў валадарства Бельгіі абвясціла незалежнасць. Першым прэзідэнтам незалежнай рэспублікі стаў Жазеф Касавубу. Аднак у паліцыі і ўзброеных сілах новай краіны пачаўся хаос, выкліканы адсутнасцю усякай дысцыпліны. Праблема пагаршалася тым, што фактычна краіна была сабрана з тэрыторыі шэрагу плямёнаў і этнасаў, якія мелі абсалютна розныя мовы і менталітэт. Ужо праз некалькі тыдняў багатыя меддзю, кобальтам, уранам і алмазамі паўднёвая правінцыя Катанга і ўсходняе Касаі абвясцілі незалежнасць. У краіне ўспыхнула грамадзянская вайна. Пры гэтых умовах Бельгія ўвяла войскі ў краіну, у адкрытую падтрымаўшы сепаратыстаў Катангі.
Каб хоць неяк урэгуляваць сітуацыю, ААН накіравалі ў Конга міратворчыя сілы. У яго склад уваходзіў 32-і ірландская міратворчы батальён з салдат-добраахвотнікаў. Усяго батальён, сабраны літаральна за некалькі дзён, налічваў 689 чалавек.
У верасні 1961 году прыблізна сто пяцьдзясят ірландскіх салдат адправіліся ў Катангу, у мястэчка Жадавіль — для абароны мясцовага белага насельніцтва. Прычыны, па якіх невялікі атрад паслалі ў раён, адкуль нядаўна сышоў куды большы кантынгент, невядома. Ад штаб-кватэры іх адлучала парадку 90 міль. Таму, улічваючы варожасць мясцовых жыхароў і нават жандараў, ірландцы абгрунтаваліся побач з мястэчкам і пачалі капаць траншэі.
У ноч з 12 на 13 верасня байцы Катангі занялі пошту і радыёстанцыю ў Жадавілі. Раніцай, прыклада ў сем, падчас каталіцкага набажэнства, каля 30 жандараў і салдат на джыпах і пешшу атакавалі размяшчэнне міратворцаў. Да свайго здзіўлення, яны заспелі ірландцаў у траншэях гатовымі да абароны — хоць вялікая частка гарнізона сапраўды сабралася на набажэнства. Пасля дзесяціхвіліннай перастрэлкі мясцовыя адступілі. Камендант Патрык Куінлан атрымаў паведамленне ад разведкі, што да праціўніка падыходзяць падмацаванні. Ужо ў 11:30 міратворцы трапілі пад мінамётных абстрэл. Аднак «блакітныя каскі» накрылі разлікі сваім агнём і знішчылі іх.
Ноччу варожы самалёт, пілатуемы бельгійскім наймітам, разбамбаваў пазіцыі ірландцаў[2].
У наступныя два дні міратворцы адбілі ад двух да дзесяці нападаў. Толькі адзін раз да іх прыляцеў шведскі верталёт з вадой, але дадзенага рэсурсу было мала.
Шведскія, ірландскія і непальскія салдаты са складу войск ААН на БТРах спрабавалі прабіцца да абаронцаў пад агнём сепаратыстаў. Яны рухаліся па дарогах, заваленых стваламі дрэў, расстрэльваючы барыкады з 84-мм безадкатных гармат, але прасоўваліся занадта павольна. Калону бамбаваў усё той жа самалёт. Трое непальцаў і індыйцаў былі забіты, яшчэ пяцёра і адзін ірландзец паранены. Групе дапамогі трэба было пераадолець умацаваны мост, што невялікімі сіламі зрабіць было немагчыма, абысці таксама. Заставалася вяртацца. На зваротным шляху калона трапіла ў засаду, страціўшы яшчэ дзясятак салдат параненымі. Пры сутыкненні некалькіх машын загінулі два гурхка, дзесяць атрымалі траўмы.
На пяты дзень запасы вады і ежы канчаткова падышлі да канца. Патроны таксама канчаліся. Камендант Куінлан прыняў рашэнне аб здачы горада.
На працягу прыкладна аднаго месяца ірландцы знаходзіліся ў палоне, пакуль іх не абмянялі. Пасля вызвалення рота «А» была вернута на сваю базу. Праз некаторы час байцы Куінлана зноў прынялі ўдзел у баявых дзеяннях[8]. У снежні таго ж года рота «А» была вернута дадому ў Ірландыю[9].
Урад Ірландыі не надаваў асаблівага значэння бітве за Жадавіль, і ні адзін ірландскі салдат не атрымаў ніякіх узнагарод за ўдзел у тых баях. Больш за тое, у вачах грамадскасці міратворцы паўсталі як трусы і здраднікі, паколькі здалі горад сепаратыстам[10]. Куінлан прапанаваў кіраўніцтву прадставіць некалькіх байцоў, якія ўдзельнічалі ў аблозе, да Ваеннай медалі за доблесць, вышэйшай вайсковай узнагароды Ірландыі.
Ветэраны аблогі Жадквіля былі незадаволены адмовай камандавання прызнаць іх подзвіг і ачарненнем рэпутацыі іх камандзіра[11]. Пасля працяглай кампаніі за прызнанне, у 2004 годзе тагачасны міністр абароны Вілі О’Ды пагадзіўся правесці дэталёвае вывучэнне тых падзей. Расследаванне міністэрства абароны зняло з Куінлана і роты «А» абвінавачванні ў правінах і баязлівасці.
Тактыка Куінлана ў Жадавілі паўплывала на наступныя навучальныя праграмы[12] і была занесена ў ваенныя падручнікі ўсяго свету як лепшы прыклад абароны па перыметры[13].
У 2005 годзе на тэрыторыі казармаў у Атлане быў узведзены памятны камень у знак удзячнасці байцам роты «А» 35-га батальёна[14].
У 2016 годзе рэжысёр Рычы Сміт зняў фільм «Аблога Жадавіля». Стужка заснавана на дакументальнай кнізе Дэклан Паўэра «Аблога Жадавіля: Забытая бітва ірландскай арміі» (англ.: The Siege at Jadotville: The Irish Army's Forgotten Battle, 2005). Галоўную ролю, а менавіта каменданта Патрыка Куінлана, сыграў Джэймі Дорнан.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
