Індустрыяльная рэвалюцыя

Індустрыя́льная рэвалю́цыя — пераход ад ручной, рамёсна-мануфактурнай да вялікай машыннай фабрычна-завадзкой вытворчасьці ў пэрыяд ад прыкладна 1760 году да прыкладна 1820—1840 гадоў. Важным складнікам прамысловай рэвалюцыі было ўкараненьне ў вытворчасьць і транспарт працоўных машын і мэханізмаў, якія замянілі ручную працу людзей, стварэньне самастойнай машынабудаўнічай галіны. Гэты пераход уключае ў сябе зьмяненьне мэтадаў вытворчасьці, стварэньне новай хімічнай вытворчасьці і зьмяненьне вытворчых працэсаў вырабу жалеза, усё больш шырокае выкарыстаньне энэргіі пары, распрацоўка і будаваньне станкоў і рост фабрычнай сыстэмы.

Ткацкі станок Робэртса 1835 году. Вытворчасьць тэкстылю была вядучай галіной прамысловай рэвалюцыі і мела найбольш мэханізаваныя заводы, якія сілкаваліся ад энэргіі вадзянога кола або паравога рухавіка.

Вырабніцтва тэкстылю стала дамінуючай галіной індустрыяльнай рэвалюцыі з пункту гледжаньня занятасьці, коштаў прадукцыі і інвэставанага капіталу. Тэкстыльная прамысловасьць стала таксама першай галіной, дзе былі выкарыстаны сучасныя мэтады вытворчасьці^[1].

Індустрыяльная рэвалюцыя пачалася ў Вялікабрытаніі, і, такім чынам, шматлікія тэхналягічныя навінкі таго пэрыяду праз гэта маюць брытанскае паходжаньне^[2]. Традыцыйная аграрная эканоміка была замешчаная эканомікай, у якой стала дамінаваць вытворчасьць машын і мэханічная вытворчасьць, якая стала магчымай пасьля вынаходзтва паравога рухавіка. Гэта зьмяніла балянс палітычных сіл ад лэндлордаў у бок прамыслоўцаў і спрыяла стварэньню гарадзкой працоўнай клясы. Варта адзначыць, што да сярэдзіны XVIII стагодзьдзя Вялікабрытанія сталася вядучай камэрцыйнай нацыяй у сьвеце^[3], кантралюючы глябальную гандлёвую імпэрыю з калёніямі ў Паўночнай Амэрыцы і Афрыцы, і зь вялікім палітычным уплывам на Індыйскім субкантынэнце, у рамках дзейнасьці Ост-Індзкай кампаніі^[4]. Разьвіцьцё гандлю і рост бізнэсу былі асноўнымі прычынамі індустрыяльнай рэвалюцыі^[1]. З 1830 году да пачатку ХХ стагодзьдзя прамысловая рэвалюцыя распаўсюдзілася на Эўропу, ЗША і Японію.

Індустрыяльная рэвалюцыя азначае сабой важны паваротны момант у гісторыі, то бок яна ў рознай ступені паўплывала нейкім чынам амаль на кожны аспэкт паўсядзённага жыцьця. У прыватнасьці, сярэдні даход і колькасьць насельніцтва пачало праяўляць беспрэцэдэнтны ўстойлівы рост. Некаторыя эканамісты маюць меркаваньне, што менавіта дзякуючы індустрыяльнай рэвалюцыі ўзровень жыцьця насельніцтва ў цэлым стаў пасьлядоўна паляпшацца, упершыню ў гісторыі^[5][6][7].

СУП на душу насельніцтва ў цэлым быў стабільным да індустрыяльнай рэвалюцыі, аднак менавіта з пачаткам індустрыяльнай рэвалюцыі пачалася эпоха эканамічнага росту ў капіталістычных краінах^[8]. Некаторыя гісторыкі сьцьвярджаюць, што пачатак індустрыяльнай рэвалюцыі зьяўляецца самай важнай падзеяй у гісторыі чалавецтва з моманту адамашненьня жывёл і расьлінаў^[9].

Інавацыі

Пачатак індустрыяльнай рэвалюцыі цесна зьвязаны зь некаторымі інавацыямі, якія былі прыўнесеныя ў жыцьцё ў XVIII стагодзьдзі:

• Тэкстыль — прадзеньне бавоўны пры дапамозе прадзільнай машыны «Waterframe» Рычарда Аркрайта. Вынаходзтва гэтага і іншых прыладаў падвысіла колькасьць тэкстыльных прадпрыемстваў.
• Энэргія пары — паравая машына, удасканаленая Джэймзам Ўатам, спачатку выкарыстоўвалася на шахтах, але потым быў выкарыстаны ў звычайнай вытворчасьці. Укараненьне паравых машын прывяло да стварэньня вялікай колькасьці паўаўтаматызаваных вытворчых прадпрыемстваў, асабліва ў месцах, дзе энэргія вады была недасяжная.

Крыніцы

1. David S. Landes (1969). «The Unbound Prometheus». Press Syndicate of the University of Cambridge. ISBN 0-521-09418-6.
2. Horn, Jeff; Rosenband, Leonard; Smith, Merritt (2010). «Reconceptualizing the Industrial Revolution». Cambridge MA, USA, London: MIT Press. ISBN 978-0262515627.
3. Reisman, George (1998). «Capitalism: A complete understanding of the nature and value of human economic life». Jameson Books. — С. 127. — ISBN 0-915463- 73-3.
4. Landes, David (1999). «The Wealth and Poverty of Nations». W. W. Norton & Company. ISBN 978-0393318883.
5. Lucas, Robert E., Jr. (2002). «Lectures on Economic Growth». Cambridge: Harvard University Press. — С. 109–10. — ISBN 978-0-674-01601-9.
6. Feinstein, Charles (September 1998). «Pessimism Perpetuated: Real Wages and the Standard of Living in Britain during and after the Industrial Revolution». Journal of Economic History. 58 (3): 625–58.
7. Szreter & Mooney; Mooney (February 1998). «Urbanization, Mortality, and the Standard of Living Debate: New Estimates of the Expectation of Life at Birth in Nineteenth-Century British Cities». The Economic History Review. 51 (1): 104.
8. Lucas, Robert (2003). «The Industrial Revolution Past and Future». Federal Reserve Bank of Minneapolis.
9. «Review of The Cambridge Economic History of Modern Britain. Edited by Roderick Floud and Paul Johnson. Cambridge University Press». Prudentia.

Вонкавыя спасылкі

• Індустрыяльная рэвалюцыя. Curlie (анг.).
• Індустрыяльная рэвалюцыя. Internet Modern History Sourcebook (анг.).
• Індустрыяльная рэвалюцыя. BBC (анг.).
• Европейская модернизация. Эканамічны партал (рас.).