Янка Філістовіч

Я́нка Андрэ́евіч Філісто́віч (14 студзеня 1926, Паняцічы — вясна^[a] 1953) — удзельнік антысавецкага падпольнага руху.

Янка Філістовіч лац. Janka Filistovič
Дата нараджэньня	14 студзеня 1926(1926-01-14)
Месца нараджэньня	Паняцічы, гміна Вязынь[d], Вялейскі павет[d], Віленская зямля[d], Польская Рэспубліка
Дата сьмерці	1953[a]
Месца сьмерці	турма МДБ, Менск, БССР
Месца вучобы	Сарбона Каталіцкі ўнівэрсытэт Лёвэну[d]
Занятак	палітык
Сябра ў	Рада Беларускай Народнай Рэспублікі

Біяграфія

У 1943 годзе быў мабілізаваны ў 13-ы Беларускі батальён. Паводле інфармацыі, якая выявілася ў сьледзтве, мог удзельнічаць у апэрацыях па ліквідацыі партызанаў і гета ў Глыбокім ды ў Менску, чаго аднак сам Філістовіч не прызнаў (паводле іншай гіпотэзы, адказнасьць за гэтыя справы носіць іншая асоба з гэтым жа прозьвішчам)^[1]. Пасьля вайны жыў у эміграцыі. Навучаўся ў парыскай Сарбоне ды ў Лювэнскім унівэрсытэце. Удзельнічаў у жыцьці беларускай эміграцыі — выдаваў часопіс «Моладзь», быў сябрам Беларускай незалежніцкай арганізацыі моладзі ў Францыі. 11 сакавіка 1951 году стаў сябрам Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

У жніўні 1951 году, згодна з прапановай Барыса Рагулі, рыхтаўваўся да пераходу на тэрыторыю БССР, каб разгарнуць там актыўную нацыяналістычную работу. Скочыў курс разьведвальнай дзейнасьці ў амэрыканскай разьведшколе ў Баварыі. 9 верасьня 1951 году дэсантаваўся амэрыканскім самалётам паблізу вёскі Паняцічы. Жыў сярод сваякоў і знаёмых, агітаваў, а таксама зьбіраў інфармацыю аб дысьлякацыі савецкіх войскаў. У траўні 1952 году ўзначаліў групу людзей, што хаваліся ў лесе ля вёскі Самалі^[2]. Група пад ягоным кіраўніцтвам напала на друкарню МТС у мястэчку Вязынь, а таксама напала на двух савецкіх агентаў. Аднак ужо ў верасьні група Філістовіча была разьбітая адмысловай апэрацыяй войскаў бясьпекі. Яе лідэр быў схоплены ля вёскі Ярмолічы ў выніку здрады. Пасьля працэсу Філістовіч быў засуджаны ваенным трыбуналам Беларускай Вайсковай Акругі да сьмяротнага пакараньня праз расстрэл.

Асобе Янкі Філістовіча былі прысьвечаныя: кніжка Аляксандра Лукашука «Філістовіч. Вяртанне нацыяналіста»^[1], а таксама дакумэнтальны фільм Людмілы Клінцовай «Шпіён з‑пад Вілейкі» (АНТ, 2010)^[3].

Глядзіце таксама

• Беларускае нацыянальнае адраджэньне

Заўвагі

1. Паводле Леаніда Маракова; Алег Ліцкевіч падае зьвесткі, паводле якіх Філістовіч жыў на пачатку 1953 году; даведнік «Антысавецкія рухі ў Беларусі» падае 1952 год.

Крыніцы

1. Лицкевич О. «Рух зусім незалежніцкі…» // Беларуская думка. — 2009. — № 8. — С. 74—81.  (рас.)
2. Ст. Галковский. Контрразведчик // Беларусь сегодня, №81, 2014
3. Зміцер Панкавец, На АНТ нейтральны фільм пра Янку Філістовіча // Наша Ніва, 26 лютага 2010

Літаратура

• Юрась Думбляўскас. Філістовіч Янка // Антысавецкія рухі ў Беларусі: 1944—1956. Мн.: Архіў найноўшае гісторыі, 1999. ISBN 985-6374-07-3.
• ФІЛІСТОВІЧ Янка // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 2. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.