Фэлікс Канечны

Фэлікс Караль Канечны (польск. Feliks Karol Koneczny; 1 лістапада 1862, Кракаў — 10 лютага 1949) — польскі гісторык, публіцыст. Доктар габілітаваны (1920 год).

Фэлікс Канечны
па-польску: Feliks Koneczny
Дата нараджэньня	1 лістапада 1862(1862-11-01)[1]
Месца нараджэньня	Кракаў, Аўстрыйская імпэрыя
Дата сьмерці	10 лютага 1949(1949-02-10)[1] (86 гадоў)
Месца сьмерці	Кракаў, Кракаўскае ваяводства[d], Польская Народная Рэспубліка
Месца пахаваньня	Сальваторскія могілкі[d]
Месца вучобы	Ягелонскі ўнівэрсытэт
Занятак	гісторык, філёзаф
Навуковая сфэра	гісторыя
Месца працы	Ягелонская бібліятэка Віленскі ўнівэрсытэт Ягелонскі ўнівэрсытэт
Сябра ў	Акадэмія ведаў[d]
Навуковая ступень	габілітацыя[d] (1920)
Фэлікс Канечны ў Вікісховішчы

Біяграфія

У 1883—1888 гадох навучаўся ў Кракаўскім унівэрсытэце. З 1891 году адʼюнкт у Акадэміі навук у Кракаве, з 1897 году супрацоўнік Ягелонскай бібліятэкі.

З 1919 году працаваў у Віленскім унівэрсытэце, намесьнік прафэсара, прафэсар надзвычайны (1920 год), прафэсар звычайны (1922 год), узначальваў катэдру гісторыі Ўсходняй Эўропы. У 1929 годзе выступіў з крытыкай урада міжваеннай Польскай Рэспублікі, за што адпраўлены ў адстаўку.

У 1945 годзе выкладаў у Кракаўскім унівэрсытэце.

Навуковая дзейнасьць

У пачатку навуковай дзейнасьці вывучаў гісторыю Тэўтонскага ордэну, дачыненьні паміж Каралеўствам Польскім і Вялікім Княствам Літоўскім, гісторыю Сылезіі. Аўтар навукова-папулярных працаў з гісторыі, падручнікаў.

Быў прыхільнікам супрацы славянскіх народаў і польска-расейскай згоды, у 1905—1914 гадох рэдагаваў у Кракаве часопіс панславісцкага кірунку «Świat słowiański» («Славянскі сьвет»). Пазьней набыў вядомасьць рэлігійна-містычнымі працамі, у якіх разьвіваў мэсіянскія погляды на ролю Польшчы ў гісторыі і ўнёсак палякаў у сусьветную культуру, што асабліва выявілася ў працы «Польскія Лёгас і Этас» («Polskіe Logos і Ethos», т. 1—2, 1921 год). Рабіў спробы збудаваць тыпалёгію і герархію цывілізацыяў (з падкрэсьленьнем першынства «лацінскай цывілізацыі»)^[2].

Літва і ліцьвіны

Асноўныя артыкулы: Літва і Ліцьвіны

У 1922 годзе апублікаваў артыкул з прапановай тэрміналягічна аддзяляць летувіскую мову (польск. język letuwski) ад гістарычнай літоўскай (беларускай), а таксама Летуву (польск. Letuwa) — ад гістарычнай Літвы і летувісаў (польск. Letuwini) — ад гістарычных ліцьвінаў: «пасольства яго [Уладзіслава Ягайлы] у Кракаў (аб руцэ Ядвігі) не патрабавала перакладніка, бо яны выкарыстоўвалі беларускую мову. Тая мова вякамі лічылася „літоўскай“ і так нават часта называлася. У Польшчы нават ня ведалі пра існаваньне летувіскай мовы, пакуль яе не адкрыла парафіяльнае духавенства»^{[lower-alpha 1][3]}. 18 сакавіка 1928 году гэтую прапанову абмяркоўвалі на паседжаньні Віленскага аддзелу Польскага гістарычнага таварыства, дзе выступіў зь лекцыяй «Этнаграфічная тэрміналёгія ў Вялікім Княстве Літоўскім», адзначаючы: «у крыніцах часта ўпамінаецца літоўская мова, але маецца на ўвазе не летувіская мова, а беларуская. Афіцыйнай мовай у Вялікім Княстве Літоўскім была беларуская»^{[lower-alpha 2][4]}.

Заўвагі

1. польск. «Poselstwo ego [Władysława Jagiełły] do Krakowa (o rękę Jadwigi) nie potrzebowały tłumacza, gdyż używały języka białoruskiego. Ten język uważany był przez wieki całe za „litewski“ i tak nawet często nazywany. W Polsce nawet nie wiedziano o istnieniu języka letuwskiego, aż dopiero odkryło go duchowieństwo parafjalne»
2. польск. «W źródłach jest często mowa o języku litewskim, ale rozumieją one przez to nie język litewski, czyli letuwski, lecz białoruski. Językiem urzędowym w W. Ks. Lit. był język białoruski»

Крыніцы

1. Feliks Karol Koneczny // e-teatr.pl (пол.) — 2004.
2. ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 32.
3. Koneczny F. Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 41.
4. Ateneum Wilenskie. Z. 14, 1928. S. 215.

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0