Уладзімер Вярнадзкі

Уладзі́мер Іва́навіч Вярна́дзкі (па-расейску: Владимир Иванович Вернадский; 12 сакавіка [ст. ст. 28 лютага] 1863, Пецярбург, Расейская імпэрыя — 6 студзеня 1945, Масква, РСФСР, СССР) — расейскі, украінскі і савецкі геахімік, заснавальнік біягеахіміі, адзін са стваральнікаў сучаснай канцэпцыі біясфэры.

Уладзімер Вярнадзкі
Владимир Иванович Вернадский
Дата нараджэньня	28 лютага (12 сакавіка) 1863[1]
Месца нараджэньня	Пецярбург
Дата сьмерці	6 студзеня 1945(1945-01-06)[2][3][4][…] (81 год)
Месца сьмерці	Масква
Прычына сьмерці	інсульт
Месца пахаваньня	Новадзявочыя могілкі
Месца вучобы	Пецярбурскі ўнівэрсытэт
Занятак	філёзаф, геоляг, біёляг, biogeochemist, хімік, прафэсар унівэрсытэту, эколяг, геахімік, мінэроляг, настаўнік
Навуковая сфэра	геахімія
Месца працы	Пецярбурскі і Маскоўскі ўнівэрсытэт
Вядомы як	заснавальнік біягеахіміі
Сябра ў	Нацыянальная акадэмія навук Украіны, Расейская акадэмія навук[5] і Навуковае таварыства імя Шаўчэнкі[d]
Навуковая ступень	доктар прыродазнаўчых навук[d], доктар навук[d], доктарская ступень[d][5] і магістар[d][1]
Навуковы кіраўнік	Васіль Дакучаеў[d] і Андрэй Арцруні[d]
Вучні	Аляксандар Ферсман[d], Веніямін Зільбермінц[d] і Бруна Брунаўскі[d]
Бацька	Іван Вярнадзкі[d]
Маці	Ганна Вярнадзкая[d]
Дзеці	Георгі Вярнадзкі[d] і Ніна Вярнадзкая[d]
Узнагароды	Ордэн Сьвятой Ганны Ордэн сьвятога Станіслава Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу
Подпіс
Уладзімер Вярнадзкі ў Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў дваранскай сям’і, бацька — Іван Васілевіч (1821—1884), прафэсар палітычнай эканоміі і статыстыкі, маці — Ганна Пятроўна Канстанціновіч (1837—1898).

Вучыўся ў клясычных гімназіях Харкава і Пецярбурга (1873—1881), на прыродазнаўчым аддзяленьні фізыка-матэматычнага факультэту Пецярбурскага ўнівэрсытэту (1881—1885). Настаўнікамі У. Вярнадзкага былі выбітныя расейскія навукоўцы Дзьмітры Мендзялееў, Васіль Дакучаеў, Андрэй Бекетаў, Іван Сечанаў і інш. Ва ўнівэрсытэце У. Вярнадзкі пачаў працаваць у галіне прыродазнаўчых навук, праблем філязофіі і навуковага сьветапогляду. У 1885—1888 гадах У. Вярнадзкі працаваў захавальнікам Мінэралягічнага кабінэту Пецярбурскага ўнівэрсытэту.

У 1886 року ажаніўся. У 1888—1890 гадах у навуковай камандзіроўцы ў Італіі, Нямеччыне ды Францыі для падрыхтоўкі да прафэсарскага званьня. У 1890—1911 У. Вярнадскі як прыват-дацэнт, а затым прафэсар, выкладаў мінэралёгію і крышталяграфію ў Маскоўскім унівэрсытэце, абараніў у Пецярбурскім унівэрсытэце магістарскую (1891) і доктарскую (1897) дысэртацыі. У 1906 року абраны правадзейным сябрам-ад’юнктам па мінэралёгіі Пецярбурскай Акадэміі навук і прызначаны загаднікам мінэралагічнага аддзяленьня Геалягічнага музэю Акадэміі.

У 1911 годзе вярнуўся ў Пецярбург, працаваў у Акадэміі навук і ў 1912 г. быў абраны ў ёй ардынарным акадэмікам па мінэралёгіі. У канцы XIX — пачатку XX стст. у Маскве і Пецярбургу склалася навуковая школа У. Вярнадзкага ў галіне геалёгіі й мінэралёгіі.

З 1916 г. у навуковай творчасьці У. Вярнадзкага пачаўся прынцыпова новы якасны этап, які цягнуўся да канца жыцьця, — Вярнадзкі ўзяўся за сыстэматычныя дасьледаваньні жывой прыроды ў атамным і плянэтарна-касьмічным аспэктах, а адначасна і за прыродазнаўча-гістарычнае вывучэньне чалавека і чалавецтва, іхняй сучаснасьці і будучыні.

З канца 1917 году Вярнадзкі жыў і працаваў ва Ўкраіне і на поўдні Расеі. Адзін з заснавальнікаў і першы прэзыдэнт (27.10.1918) Украінскай Акадэміі навук, у 1920—1921 — рэктар Таўрыцкага ўнівэрсытэту ў Сімфэропалі. У 1921 року вяртаецца ў Петраград, але ўжо ў 1922 выяжджае ва Францыю, а затым у Чэхаславаччыну, дзе працягвае навуковую і пэдагагічную дзейнасьць. У 1926 годзе вяртаецца ў Ленінград, а ў 1935 годзе пераяжджае ў Маскву. З 1941 року быў у эвакуацыі ў Баравым Казаскай ССР, вярнуўся ў Маскву ў 1943.

Апошнія гады У. Вярнадзкі працаваў над выніковай кнігай — «навуковым тастамэнтам нашчадкам», як называў яе сам, «кнігай жыцьця» — «Хімічная будова біясфэры Зямлі і ейнага атачэньня», падбіраў матэрыял да кнігі ўспамінаў «Перажытае і перадуманае».

Памёр у Маскве, пахаваны на Новадзявочых могілках.

Сям’я

У 1886 року У. Вярнадзкі ажаніўся з Натальляй Ягораўнай Старыцкай (1862—1943), разам яны пражылі болей за 56 гадоў, як казаў сам Вярнадзкі — «душа ў душу, думка ў думку». У сям’і было двое дзяцей — сын Георгі (1887—1973), прафэсар расейскай гісторыі, дачка Ніна Вярнадзкая-Толь (1898—1985), урач-псыхіятар. Дзеці засталіся ў эміграцыі ў ЗША.

Дзейнасьць

Сябра Дзяржаўнага савету (1906, 1907—1911, 1915—1917).

У 1915—1930 гадох старшыня Камісіі па вывучэньні прыродазнаўчых вытворчых сіл Расеі, быў адным са стваральнікаў пляну ГОЭЛРО. Камісія зрабіла вялікі ўнёсак у геалягічнае вывучэньне Савецкага Саюзу і стварэньне яго незалежнай мінэральна-сыравіннай базы.