Пілава

Пілава^[1] або Піляў (ням. Pillau^[2]; афіцыйная расейская назва з 1946 году — Балтыйск, рас. Балтийск) — места ў Расейскай Фэдэрацыі, на паўночнай частцы Балтыйскае пярэспы — Пілаўскім паўвостраве, падзеленым на дзьве часткі Балтыйскай пратокай, якая злучае Сьвежую і Ґданьскую затокі Балтыйскага мора. Адміністрацыйны цэнтар Балтыйскае мескае акругі Калінінградзкай вобласьці. Найзаходнейшае места Расеі, буйны морскі порт, паромны тэрмінал і чыгуначны вакзал. Тут разьмяшчаецца Балтыйская вайскова-марская база Балтыйскага флоту — найбуйнейшая база вайскова-морскога флёту Расейскае Фэдэрацыі на Балтыйскім моры. У канцы 1940-х гадоў вайсковае кіраўніцтва зьмянілася на цывільнае, але места заставалася было зачыненым (памежная зона) да наведваньня — для ўсіх, апроч жыхароў Балтыйску, а ў пачатку 2000-х гадоў заставу скасавалі. Знаходзіцца за 52 км ад Караляўцу (Калініграду).

Пілава лац. Piłava
рас. Балтийск
Герб Пілава Сьцяг Пілава
Дата заснаваньня:	1626
Места з:	1725
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Калінінградзкая вобласьць
Плошча:	49 км²
Вышыня:	10 м н. у. м.
Нацыянальны склад:	расейцы — 85,8 % украінцы — 5,9 % беларусы — 4,2 % татары — 0,7 % летувісы — 0,4 % немцы — 0,4 % палякі — 0,3 % армяне — 0,2 % казахі — 0,2 % чувашы — 0,2 % астатнія — 1,7 %
Тэлефонны код:	40145
Паштовы індэкс:	238510–238521
Геаграфічныя каардынаты:	54°39′0″ пн. ш. 19°55′0″ у. д.
Пілава на мапе Расеі Пілава
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://baltijsk.gov39.ru/

Гісторыя

Спрыяльныя ўмовы дзеля разьвіцьця паселішча склала, сярод іншага, вялікая бура 10 (або 16) верасьня 1510 году, у выніку якой утварылася Пілаўская пратока. Побач зь ёй заснавалі вёску й за 15 гадоў збудавалі крэпасьць, якая да 1525 году была часткай дзяржавы Тэўтонскага ордэну, потым Прускага герцаґства. Разам зь імі з 1618 году знаходзіўся пад уладай Брандэнбурґу. У 1466—1657 гадох трапіў пад ен Каралеўства Польскага.

У XVII ст. у Пілаве збудавалі першыя ўмацаваньні. Праз сваю стратэгічную лакацыю паселішча зь цягам часу пераўтварылася ў крэпасьць, якая пашыралася да XIX стагоддзя. У XVIII ст. цэглу атрымлівалі, у тым ліку зь зьнесеных сярэднявечных замкаў, у тым ліку Лохштэд (цяпер маёнтак Паўлава ў адміністрацыйных межах места).

У 1626 годзе месца высадкі караля Швэцыі Густава Адольфа й яго войска ў час польска-швэдскае вайны (1625—1629). Гэтай высадкай швэды перанесьлі галоўны фронт вайны з Лівоніі ў Прусію. У 1635 годзе на загад караля польскага і вялікага князя літоўскага Ўладзіслава Вазы казацкія лейтэнанты пад камандаю Канстанціна Волека захапілі швэдскі карабель ля Пілава.

З 1701 году ў складзе Прускага каралеўства. Мескія правы Пілава атрымала ў 1725 годзе. У 1807 годзе яго асадзілі напалеонаўскія войскі. Паміж 24 лютага 1812 і 6 лютага 1813 пад уладай Францыі.

У час Другое сусьветнае вайны Пілава была адным з цэнтраў падрыхтоўкі экіпажаў падводных лодак. 16 красавіка 1945 году падводную лодку U-78, якую выкарыстоўваласі ў якасьці крыніцы электраэнэргіі, абстраляла артылерыя савецкіх войскаў.

25 красавіка 1945 году савецкія войскі захапілі Пілава. 27 лістапада 1946 году места перайменавалі ў Балтыйск. У 1952 годзе тут стварылі адну з найбуйнейшых вайскова-морскіх базаў СССР на Балтыйскім моры. Гэта мела галоўную ролю ў паваенным разьвіцьці ўсяго рэгіёну.

Войскі

Балтыйск — спадарожнікавы здымак Landsat

Галоўная морская база Балтыйскага флёту разам з суднарэмонтнаым заводам. Побач (5 км на паўднёвы захад ад цэнтру), на Вісьлінскай касе, знаходзіцца вайсковае лётнішча, цяпер закінутае. Сярод іншых там разьмяшчаліся самалёты-амфібіі.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

Каля маяка стаіць помнік Пятру I, а над портам дамінуе конная статуя гаспадыні Лізаветы, якая ў 1757 годзе, па заваяваньні Прусіі, абвясьціла пра яе ўваходжаньне ў склад Расеі. Побач знаходзяцца ваенныя могілкі з рэканструяванымі па 1991 году надмагільлямі нямецкіх маракоў часоў Першае сусьветнае вайны і воінаў, і мірных жыхароў, якія загінулі ў 1945 годзе.

Славутасьці

Шматлікія будынкі перажылі Другую сусветную вайну, у тым ліку:

• Вайсковы порт, у тым ліку казармы, клюб і воданапорная вежа
• Воданапорныя вежы (чатыры)
• Дом пастара пачатку XX ст.
• Крэпасьці: Ўсход і Захад
• Маяк
• Рэзыдэнцыя суду (цяпер Музэй Балтыйскага флёту)
• Сярэдняя школа
• Эвангеліцка-рэфармацкая капліца (асьвечаная ў 1867 годзе; цяпер тут дзее царква Сьвятога Георгія — сабор Балтыйскага флёту) — помнік архітэктуры нэаготыкі

Страчаная спадчына

Не захаваліся дзьве барокавыя эвангельскія цэрквы (парафіяльна-гарнізонны і ў Старым Пілаве) і нэагатычны касьцёл Найсьвяцейшай Марыі Зоркі Морской (праект Фрыца Гейтмана, асьвечаны ў 1910 годзе).

Крыніцы

1. Słownik geograficzny... T. VIII. — Warszawa, 1887. S. 156.
2. Палмайтис Л. Предложение по научной русификации исконных наименований перешедшей в состав России северной части бывшей Восточной Пруссии. — Европейский институт рассеянных этнических меньшинств, 2003. С. 17.