Новае Места (Менск)

Новае Места — гістарычная мясцовасьць у цэнтры Менску, разьмешчаная на вялікім ўзгорку. Архітэктурнымі дамінантамі мясцовасьці былі комплекс архірэйскага падвор’я з Пакроўскай царквой, Менскі тэатар, Лютэранская кірха, Віленскі вакзал, Харальная сынагога і Чырвоны Касьцёл.

Мескі сквэр. Фота А. Астанковіча, 1903

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Новае Места (неадназначнасьць).

Плян Новага Места, 1804

На поўнач ад Новага Места пачынаецца Высокі Рынак, на паўночны ўсход — Валокі Полацкія, на паўднёвы ўсход — Стромкі Бераг, на поўдзень — Кашары, на паўднёвы захад — Ляхаўка, на захад — Уборкі.

Гісторыя

У XIX ст. Менск пачаў рэгулярна забудоўвацца ў адпаведнасьці з пэрспэктыўным плянам. Новыя вуліцы былі прайшлі на поўдзень ад Высокага Рынку. Праз усю паўднёвую частку Менску пралягла вуліца Захараўская (цяпер праспэкт Незалежнасьці). У сярэдзіне XIX ст. пачалі забудоўвацца мураванымі дамамі вуліцы Падгорная (К. Маркса), Магазынная (Кірава), Шпітальная (Фрунзэ) і іншыя. На месцы цяперашняга Аляксандраўскага сквэру ў пачатку XIX ст. узьнік гандлёвы пляц. Яго і ўвесь гэты раён назвалі Новым Местам. Паступова тут пачаў утварацца новы мескі цэнтар Менску.

У пачатку ХХ ст. Новае Места ўваходзіла ў першую паліцэйскую частку места.

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва	Былыя назвы
Валадарскага вуліца	Лошыцкая вуліца	Серпухаўская вуліца (1866—1922)
Камсамольская вуліца	Фэліцыянаўская вуліца	Багадзельная вуліца (1866—1922)
Карла Маркса вуліца	Падгорная вуліца	Базарная вуліца (1866—1881)
Кастрычніцкая плошча	Новае Места пляц Навамескі пляц	Цэнтральная плошча (?—1984)
Кірава вуліца	Магазынная вуліца	Унівэрсытэцкая вуліца (?—1934)
Леніна вуліца	Францішканская вуліца	Губэрнатарская вуліца (1866—1922) Ленінская вуліца (1922—1945)
Незалежнасьці праспэкт	Захараўская вуліца	Адама Міцкевіча вуліца (8.08.1919—11.07.1920)[1] Савецкая вуліца (1922[2]—1952, частка) Пушкінская вуліца (частка, да 1952) Галоўная вуліца (ням. Hauptstraße, 1941—25.03.1944) 25 сакавіка вуліца[2] (25.03.1944—27.07.1944) Сталіна праспэкт (1952—1961) Ленінскі праспэкт (1961—1991) Францішка Скарыны праспэкт (1991—2005)
Сьвярдлова вуліца	Ігуменская вуліца	Каломенская вуліца (1866—1919)
Чырвонаармейская вуліца	Кашарская вуліца	Батальённая вуліца (1866—1882) Скобелеўская вуліца (1882—1919)
Энгельса вуліца	Дамініканская вуліца	Петрапаўлаўская вуліца (1866—1922)
Янкі Купалы вуліца	Траецкая вуліца (частка) Ягораўская вуліца (частка) Набярэжная вуліца (частка)	Паліцэйская вуліца (частка, 1866—1919) Пралетарская вуліца (частка) Кастрычніцкая вуліца (1919—1948) Івана Луцкевіча вуліца (частка, 1941—1944)

Галерэя

Сквэр

• Старыя здымкі сквэру
• 
  1870-я
• 
  1870-я
• 
  1870-я
• 
  1913
• 
  1918
• 
  1918
• 
  1933
• 
  1934

Капліца

• Старыя здымкі капліцы
• 
  1870-я
• 
  1903
• 
  1904
• 
  1908
• 
  1909
• 
  да 1918
• 
  1901
• 
  да 1918
• 
  1918

Фантан

• Старыя здымкі фантана
• 
  1890-я
• 
  1890-я
• 
  1901
• 
  1907
• 
  1913
• 
  да 1918
• 
  да 1918
• 
  1931

Крыніцы

1. Сацукевіч І. Гісторыя і сучаснасць урбананімікі Гродна і Мінска (параўнаўчы аналіз) // Гарады Беларусі ў кантэксце палітыкі, эканомікі, культуры: зборнік навук. артыкулаў / Гродз.дзярж. ун-т; рэдкалегія: І. Крэнь, І. Соркіна (адк. рэдактары) [і інш.]. — Гродна: ГрДУ, 2007.
2. Леанід Маракоў: «У Менску існавала вуліца 25 Сакавіка» // «Радыё Свабода», 15 кастрычніка 2010

Літаратура

• Пазняк З. Рэха даўняга часу: Кн. для вучняў. — Менск: Нар. асвета, 1985. — 111 с.: іл.

Вонкавыя спасылкі

• Дзярновіч А. Плян «Новага Места»(недаступная спасылка) // «Наша Ніва», 27 верасьня 2007.
• Сацукевіч І. Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст., «Беларускі калегіюм», 4 чэрвеня 2008.
• Бондаренко В. Названия минских улиц за последнее столетие: тенденции, загадки, парадоксы, Менск стары і новы