Кобрынскае княства

Ко́брынскае кня́ства — удзельнае княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, у басэйне рэчак Мухаўцу і Кобрынкі. Існавала ў 1404^[1]—1519 роках. Сталіца — Кобрынь. Уладаньне князёў Кобрынскіх з роду Гедзімінавічаў.

Кобрынскае княства
← 1404—1519 →
Кобрынскае княства на пачатак XVI стагодзьдзя
Сталіца	Кобрынь
Найбуйнейшы горад	Кобрынь
Форма кіраваньня Князь кобрынскі	Гедзімінавічы, Кобрынскія
Цяпер зьяўляецца часткай	Беларусі

Узьнікненьне

Валынскае княства

З часу першае згадкі Кобрынская зямля знаходзілася ў валоданьні валынскіх князёў. Упершыню места Кобрынь згадваецца ў Іпацьеўскім летапісе пад 1287 рокам, калі валынскі князь Уладзімер Васількавіч пакінуў яго ў спадчыну сваёй жонцы Вользе Раманаўне^[2]:

	Въ имѧ Ѡ(т)ца и С(ы)на и С(вя)т(а)го Д(у)ха м(о)л(и)твами С(вя)тыа Б(городи)ца и Прис(но)д(е)в(и)ца М(а)рья и с(вя)т(ы)хъ Агг(е)лъ. Се язъ, кнѧзь Володимѣръ, с(ы)нъ Василковь, вноукь Романовъ, пишоу грамотоу. Далъ есмь кнѧгинѣ своеи по своемь животѣ городъ свои Кобрынь и с людми, и з данью: како при мнѣ даяли, тако и по мнѣ - ать дають кнѧгинѣ - моеи. Иже далъ есмь еи село свое Городелъ и с мытом. А людье како то на мѧ страдалѣ, тако и на кнѧгиню мою по моемь животѣ. Аже боудеть кнѧзю городъ роубити...
—Духоўная грамата Уладзімера Васількавіча яго княгіні на Кобрынь і некалькі сёлаў (1288)[3]

Барацьба за Валынь

У пачатку XIV стагодзьдзя Галіцка-Валынскае княства прыйшло ў заняпад. Па сьмерці манарха Юрыя-Балеслава Трайдзенавіча на княства пачаў прэтэндаваць Любарт Гедзімінавіч, бо ягоная жонка была стрыечнай сястрой памерлага.

Канкурэнцыю Любарту склаў польскі кароль Казімер III, які ў 1349 захапіў Львоў, Галіч, Уладзімер-Валынскі, Берасьце і пацясьніў Любарта з Валыні. У выніку дзьвюх польска-літоўскіх войнаў у 1366 року Казімер мусіў быў адмовіцца ад большай часткі сваіх набыткаў, а пра Кобрынь напісаў, што той з ваколіцамі належыць вялікаму князю літоўскаму Альгерду. Ад Альгерда места перайшло да ягонага сына Фёдара.

Фёдар Ратненскі

Па сьмерці бацькі ў 1377 Фёдар, не жадаючы прызнаць сюзерэнам свайго браценіка Ягайлу, дабраахвотна прыняў ленную прысягу Людвіку I Вялікаму — каралю Вугоршчыны і Польшчы. Гэты факт паказвае на тое, што Фёдар Альгердавіч (празваны Ратненскім) валодаў сваім удзелам (местамі Ратна, Любамль, Кашэрск і прылеглымі тэрыторыямі) незалежна ад валынскага князя Фёдара Любартавіча. 23 кастрычніка 1386 Фёдар Альгердавіч усё ж прынёс прысягу Ягайлу^[4]. Меў трох сыноў: Рамана, Юрыя (Гурку) Красьнічанскага і Сангушку^[5] — якія й падзялілі бацькоўскі ўдзел. Князем кобрынскім стаў Раман Фёдаравіч.

Кобрынскае княства

Раман Фёдаравіч

Раман Фёдаравіч (каля 1394 — пасьля 1416)^[6] упершыню згадваецца пад 1387 рокам як князь Кобрыня. Гэты рок прынята лічыць пачаткам узьнікненьня дынастыі кобрынскіх князёў^[7]. У 1404 вялікі князь Вітаўт пацьвердзіў правы Рамана на Кобрынь, а таксама Грушава, Прохаў, Несухож і Мілянавічы^[8]. Цягам XV стагодзьдзя княства існавала ў ВКЛ як самастойная адміністрацыйна-тэрытарыяльная і судовая акруга; падзялялася на Кобрынскую і Прушанскую (Пружанскую) воласьці^[9].

У 1411—1416 роках Раман мешкаў пры двары караля, пасьля 1416 ягонае імя ў крыніцах ня згадваецца^[6].

Сямён Раманавіч

Па сьмерці Рамана князем Кобрынскім стаў ягоны сын Сямён Раманавіч (каля 1400 — каля 1460^[8]. Падчас грамадзянскай вайны ў ВКЛ 1431—1435 рокаў Раман адным зь першых выступіў на баку Сьвідрыгайлы, аднак у бітве з каралеўскім ваяводам Грыцько Кірдыевічам быў разьбіты^[8]. За падтрымку Сьвідрыгайлы быў пазбаўлены Ратны^[6]. Раман быў у шлюбе з Ульянай (пам. каля 1494^[6]) — дачкой Сямёна Іванавіча Гальшанскага па мянушцы Люты^[6].

Іван Сямёнавіч

Апошнім мужчынскім прадстаўніком княскай дынастыі быў Сямёнаў сын Іван (каля 1430 — пасьля 1491^[6]). Іван Сямёнавіч разам са сваёй жонкай Фядорай (дачкою Івана Рагацінскага) шмат ахвяравалі на будаўніцтва і забесьпячэньне цэркваў і кляштараў. На іхнія грошы былі ўзьведзеныя царква ў Дабучыне^[8], а таксама Спаскі манастыр у Кобрыні, у якім яны й былі пахаваныя^[7]. Іван Сямёнавіч не пакінуў па сабе нашчадкаў.

Фядора Іванаўна

Па сьмерці Івана Сямёнавіча вялікі князь Аляксандар пацьвердзіў права Фядоры на валоданьне трацінай княства. У 1492 року яна выйшла замуж за Юрыя Пацэвіча (пам. 1506)^[6]. Па ягонай сьмерці Фядоры давялося судзіцца за права валоданьня княствам. У 1508 року^[6] Фядора перахрысьцілася ў каталіцтва пад імем Соф’я і выйшла замуж за віленскага ваяводу і канцлера ВКЛ Мікалая Радзівіла (1440?—1512^[6]). Фядора памерла ў 1512 року.

Ганна Сямёнаўна

Апошняй кіраўнічкай княства была дачка Сямёна Раманавіча Ганна. У 1481 на яе вясельлі з князем Фёдарам Іванавічам Бельскім была зьдзейсьненая спроба замаху на вялікага князя Казімера. Пасьля няўдалага замаху Бельскі мусіў быў уцячы ў Маскву^[6]. Ганна ня здолела атрымаць дазвол выехаць да мужа і пасьля 1495 року^[6] была выдадзеная замуж за маршалка Вацлава Станкавіча Касьцевіча. Па сьмерці Ганны ў 1518 року вялікі князь Жыгімонт Стары надаў В. Касьцевічу пажыцьцёвае права валоданьня землямі жонкі на правах арэнды^[8]. Кобрынь з прылеглымі землямі зрабіўся староствам^[10], адміністрацыйна падпарадкаваным вялікаму князю, ад імя якога праводзілася кіраваньне^[7].

Па сьмерці В. Касьцевіча ў 1532 староства ў якасьці павету ўвайшло ў склад Падляскага ваяводзтва, уладаньне каралевы Боны. У выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы (1565—1566) Кобрынскі і Камянецкі паветы ўлучаныя ў склад Берасьцейскага павету^[11].

Глядзіце таксама

• Кобрынскі павет
• Кобрынская эканомія