Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў (Ліда)

Касьцёл Сьвятога Язэпа^[a] і кляштар піяраў — помнік архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў у Лідзе. Знаходзіцца на гістарычнай Віленскай вуліцы^[b]. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў
Былы касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў
Краіна	Беларусь
Места	Ліда
Каардынаты	53°53′37.42″ пн. ш. 25°18′11.63″ у. д.
Канфэсія	Беларускі экзархат
Эпархія	Лідзкая япархія[d]
Архітэктурны стыль	клясыцызм
Дата заснаваньня	1797
Дата скасаваньня	1842
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў
Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў на Вікісховішчы

Комплекс складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і званіцы. У наш час у будынку касьцёла дзее сабор Сьвятога Міхала Арханёла Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Кляштар піяраў у Лідзе збудавалі ў 1757—1758 гадох з фундацыі падстолія вялікага літоўскага Ігнація Сцыпіёна дэ Кампа. У 1758 годзе піяры адкрылі бясплатную публічную школу.

У 1770 годзе пачалася падрыхтоўка да будаваньня калегіюму. У 1772 годзе пры калегіюме працавалі 8 піярскіх каплянаў. У 1775 годзе Варшаўскі сойм зацьвердзіў Лідзкую піярскую школу.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

З боку Віленскай вуліцы, да 1915 г.

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Ліда апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, расейскія ўлады арыштавалі пробашча праз казаньне ў абарону Рэчы Паспалітай, у 1799 годзе частку кляштарных будынкаў канфіскавалі пад гарнізонную царкву расейскага войска. У 1797—1825 гадох вялося будаваньне мураванага касьцёла.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі калегюім і рэарганізавалі яго ў 5-клясную шляхецкую павятовую вучэльню. У 1842 годзе касьцёл пацярпеў ад пажару. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў 1863 годзе касьцёл гвалтоўна перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

Нямецкая паштоўка, 1916 г.

У 1920-я гады ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі касьцёл і кляштар піярам і адрэстаўравалі комплекс.

Па далучэньні Ліды да Беларускай ССР 11 кастрычніка 1939 году савецкія ўлады зачынілі касьцёл. У Другую сусьветную вайну касьцёл зноў дзеяў. У 1948 годзе вернікі правялі рамонт касьцёла, аднак неўзабаве савецкія ўлады зноў яго зачынілі. У 1958 годзе ў будынках разьмяшчалася спартовая заля, потым музэй і плянэтарыя. У 1971 годзе савецкія ўлады зруйнавалі мураваную кляштарную браму.

У 1995 годзе будынак касьцёла перадалі Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — храм-ратонда пад паўсфэрычным купалам, завершаным 8-гранным ліхтаром. Да асноўнага круглага ў пляне аб’ёму далучаюцца больш нізкія прастакутныя ў пляне аб’ёмы: прытвор з 4-калённым портыкам на галоўным фасадзе і 2-павярховая закрысьція на восі ўсход-захад, невялікія рызаліты з поўдня і поўначы. У дэкоры фасадаў выкарыстоўваецца дарычны ордэр. Портык і рызаліты завяршаюцца трыкутнымі франтонамі. Вокны прастакутныя.

Унутры пэрымэтрам залі разьмяшчаецца 8 параў дарычных калёнаў^[1].

Кляштар

Кляштарны корпус — 1-павярховы прастакутны ў пляне будынак.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1842 г.
• 
  1917 г.
• 
  1917 г.
• 
  1917 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  1907 г.
• 
  1910 г.
• 
  1910 г.

• 
  1915 г.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  1916 г.
• 
  1917 г.

• 
  1925—1939 гг.
• 
  1930 г.
• 
  1930 г.
• 
  1930-я гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад
• 
  Інтэр’ер
• 
  Званіца

Заўвагі

1. Іншыя варыянты імя Сьвятога: Юзэф, Ёсіф
2. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Савецкая, 20

Крыніцы

1. Ярашэвіч А. Лідскі Іосіфаўскі касцёл піяраў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 263.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000334

• Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар піяраў у Лідзе, Radzima.org