Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў (Міхалішкі)

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў — помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя ў Міхалішках. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка пры гістарычнай Сьвіранскай вуліцы, на беразе ракі Вяльлі. Касьцёл дзее, кляштар існаваў да 1832 году. Твор архітэктуры сармацкага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла
Краіна	Беларусь
Вёска	Міхалішкі
Каардынаты	54°48′50.86″ пн. ш. 26°9′51.74″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	сармацкае барока[d]
Аўтар праекту	Крыштаф Пенс[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўны статус
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў на Вікісховішчы

Комплекс Міхалішкаўскага аўгустынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса, аточаных мурам з брамамі. У сярэдзіне XX ст. савецкія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1622 годзе Ян Цыпрыян Бжастоўскі фундаваў у Міхалішках кляштар аўгустынаў, пры якім пачаў дзеяць драўляны касьцёл. Да 1653 году замест драўлянага збудавалі мураваны касьцёл, які ў інвэнтары за 1654 году значыцца як «новы». Існуе меркаваньне, што мураваны касьцёл фундаваў Цыпрыян Павал Бжастоўскі ў 1662 годзе. Аўтарам праекту лічыцца архітэктар бэльгіец Крыштап Пэнс.

У 1684—1700 гадох група замежных майстроў (Джавані Галі, Андрэа Капонэ, Ян Пэнс, сын архітэктара) пад кіраўніцтвам флярэнтыйскага мастака П’етра Пэрці з удзелам мясцовага майстра Міколы Жылевіча выканала плястычнае аздабленьне інтэр’еру. У 1700 годзе касьцёл кансэкравалі пад тытулам Міхала Арханёла. Пры кляштары дзеяў шпіталь.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Аўтэнтычны выгляд кляштару, 1904—1905 гг.

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Міхалішкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Аднак па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) У 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. Касьцёл працягваў дзеяць як парафіяльны.

У Першую сусьветную вайну касьцёл і кляштарны корпус атрымалі пашкоджаньні.

Найноўшы час

У 1920-я гады ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі аднавілі помнік^[1]. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус.

Архітэктура

Помнік архітэктуры сармацкага барока. Гэта 1-нэфавая 2-вежавая базыліка. Да прастакутнага ў пляне асноўнага аб’ёма з паўночнага ўсходу далучаецца 5-гранная апсыда зь дзьвюма невысокімі закрысьціямі. Асноўны аб’ём накрываецца 2-схільным дахам з вальмамі над апсыдай. Галоўны фасад падзяляецца на два ярусы простым карнізам, завершаным чацьверыкамі вежаў з 4-схільнымі шатровымі дахамі і атыкавым франтонам паміж імі. Нязначны перапад вышыняў зальнай часткі, апсыды і вежаў стварае прыступкавасьць сылюэту будынка. Пры ўваходзе невысокі паўкруглы аб’ём пад конусападобным дахам. Сьцены праразаюцца вокнамі з паўцыркульнымі завяршэньнямі і падзяляюцца філёнгавымі нішамі.

Унутраная прастора перакрываецца цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі на папружных арках, якія пераходзяць у магутныя пілястры. Алтарная частка мае паўцыркульныя аркавыя праёмы. Пад хорамі разьмяшчаюцца два ўваходы ў ніжнія ярусы вежаў, дзе знаходзяцца капліцы. Сьцены паўкруглага аб’ёма падзяляюцца шасьцю паўцыркульнымі нішамі для скульптур. У дэкаратыўным аздабленьні, сканцэнтраваным на паверхні сьценаў цэнтральнага аб’ёму, дамінуюць бела-блакітныя стукавыя барэльефы з выявамі сьвятых і пышны расьлінны арнамэнт, які аб’ядноўвае ўвесь дэкор у адзінае плястычнае цэлае.

Інтэр’ер аздабляюць 9 алтароў, апярэзаных акантам з галовамі дракона, сырэнаў і іншых фантастычных істотаў. Галоўны алтар мае 2-ярусы зь вітымі калёнкамі. На карнізе першага 3-часткавага яруса стаяць фігуры ўкленчаных біскупаў, у цэнтры — фігуры двух анёлаў. У навершы алтара рэльеф «Новазапаветная Тройца». На шырокіх сьценавых пілёнах месьцяцца гарэльефы 12 апосталаў. Пастаўленыя на квадратныя кансолі з маскаронамі розных тыпаў і памераў, яны амаль поўнасьцю аддзяляюцца ад сьценаў і ствараюць эфэкт руху. У прасьценках паміж пілёнамі знаходзяцца стукавыя алтары. У ляпных рамах алтарныя карціны: «Сьвятая Радзіна» ў срэбраным з пазалотай абкладзе пачатку XVIII ст., «Маці Божая Ружанцавая» (пачатак XIX ст.). Побач з карцінамі сюжэтныя барэльефы. Амбон, аздоблены пазалочаным расьлінным арнамэнтам, падтрымліваецца ўнізе разным арлом, які трымае ў кіпцюрах картуш з гербам Бжастоўскіх. Драўляны разны балдахін мае выгляд кароны. Капліцы Сьвятога Язэпа (XVIII ст.) і Хрыста (XIX ст.) аздабляе каваная агароджа^[2].

Галерэя

Пляны

• Плян кляштару
• 
  1844 г.
• 
  1901 г.
• 
  1901 г.

Гістарычныя здымкі і графіка

• Старыя здымкі і графіка
• 
  М. Янушкевіч, 1871 г.
• 
  1916 г.
• 
  Ф. Краўскопф, 1916 г.
• 
  1917 г.

• 
  1924 г.
• 
  1924 г.
• 
  1924 г.
• 
  1924 г.

• 
  1924 г.
• 
  Ю. Клос, 1930 г.
• 
  Ю. Клос, 1930 г.
• 
  1930 г.

Праект Ю. Клоса

• Праект рэканструкцыі касьцёла. Архітэктар Ю. Клос, 1924 год
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад
• 
  Вежа

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Выгляд з боку апсыды
• 
  Інтэр’ер
• 
  Галоўны алтар
• 
  Дэкор

Крыніцы

1. Ярашэвіч А. Міхалішкаўскі кляштар аўгусцінцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 317.
2. Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 349.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000051

• Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і кляштар аўгустынаў у Міхалішках, Radzima.org
• Міхалішкі — парафія Сьв. Міхала Арханёла, Catholic.by