Бі́тва пад Галоўчынам — бітва Вялікай Паўночнай вайны паміж расейскімі і швэдзкімі войскамі, якая адбылася 3 (14 ліпеня; 4 ліпеня паводле швэдзкага календару) 1708 году ля мястэчка Галоўчын (цяпер у Бялыніцкім раёне), у якой швэды на чале з Карлам XII атрымалі ўпэўненую перамогу. Сам швэдзкі кароль лічыў гэтую перамогу адной з сваіх самых улюбёных [8].
Бітва пад Галоўчынам | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Вялікая Паўночная вайна (1700—1721) | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
| Швэцыя | Расея | ||||||||
Камандуючыя | |||||||||
| Карл XII, Карл Густаў Рэншэльд | Барыс Шарамецеў, Аляксандар Меншыкаў, Анікіта Рапнін | ||||||||
Колькасьць | |||||||||
| 12 500[1] | 28 000[2] | ||||||||
Страты | |||||||||
| Ад 238[3] да 255[4] забітымі, ад 1028[5] да 1219[4] параненымі | Ад 350 забітымі[4] да 4500 забітымі і параненымі[6][7] | ||||||||
Перадгісторыя
Увясну й напачатку лета 1708 году швэдзкая армія прасоўвалася ўсё далей на ўсход, прымусіўшы расейцаў адступаць. Урэшце, апошнія здолелі ўмацавацца на рацэ Вабіч ля Галоўчыну. Карл XII, пакінуўшы ў Бярэзані 2 тысячы жаўнераў, 20 чэрвеня (1 ліпеня) 1708 году падыйшоў разам з авангардам, двума палкамі лейб-гвардыі ды валахамі да Вабічы[9]. На супрацьлеглым беразе ракі знаходзіўся нашпігаваны гарматамі расейскі лягер, вакол якога быў пракопаны роў. Швэдзкаму каралю спатрэбілася пару дзён, каб падрыхтавацца да пераходу праз балоцістую раку і атакаваць расейцаў.
Бітва
3 (14 ліпеня, 4 ліпеня паводле швэдзкага календару), а 2 гадзіне швэдзкая артылерыя пачала паліць па расейскіх умацаваньнях. Адначасова кароль і некалькі яго палкоў (у т. л. 4 пяхотныя, частка драгунаў і драбантаў) перайшлі Вабіч і напалі на левы расейскі фланг[10]. Камандуючы расейцамі Анікіта Рапнін паслаў за дапамогай, але ўбачыўшы, што яго войска пачынае здаваць пазыцыі, загадаў адступаць.
Побач з полем бою знаходзілася большая частка расейскай кавалерыі (каля 10 000 чал.) на чале з фэльдмаршал-лейтэнантам фон дэр Гольцам, у т. л. брыгада Іфлянда, якая рыхтывалася напасьці на Далярнскі і Вэстманляндзкі палкі швэдаў. Але швэдзкая кавалерыя на чале з Рэншэльдам напала на іх першай, акрамя таго, на дапамогу ім падыйшлі драбанты, лейб-гвардыя і частка Смоляндзкага кавалерыйскага палку, і брыгада Іфлянда кінулася наўцёкі. Пасьля гэтага, пад націскам швэдаў пачала ўцякаць і ўся кавалерыя фон дэр Гольца.
Шарамецеў, які знаходзіўся на поўнач ад поля бою, спачатку нясьмела спрабаваў паўдзельнічаць у галоўным боі, але ў рэшце рэшт, вырашыў адступіць, пакуль швэдзкі кароль не напаў на яго. Рэшты дывізіі Рапніна адступілі да Шклова.
Страты расейцаў у гэтай бітве склалі, паводле розных зьвестак, ад 350 забітымі[4] да 4500 забітымі і параненымі[6][7]. Адзін з удзельнікаў бітвы, швэдзкі афіцэр Леангард Каг гаворыць у сваім дзёньніку пра 1028 чалавек забітымі, а таксама «вялікі натоўп палоннымі, 14 гарматаў і вялікую колькасьць амуніцыі»[3]. Швэды страцілі ад 238[3] да 255[4] забітымі й ад 1028[5] да 1219[4] параненымі.
Наступствы
Карл XII вельмі высока цаніў сваю перамогу пад Галоўчынам і загадаў выбіць памятны мэдаль з надпісам: «Пераможаныя лясы, балоты, аплоты і непрыяцелі»[11]. Ужо празь некалькі дзён пасьля гэтае перамогі, 7 (17 ліпеня) швэды ўрачыста ўвайшлі ў Магілёў[12].
Расейцы ж адступілі за Дняпро. На ваеннай нарадзе ў Шклове расейскае камандваньне вырашыла адступаць у Горкі. У Горках адбыўся суд над генэраламі фон дэр Гольцам, Чамбэрсам і Рапніным. Апошні быў разжалаваны. Жаўнераў, параненых у сьпіну, абвінавацілі ва ўцёках і казьнілі.
Ушанаваньне памяці
У 2008 годзе, з нагоды 300-годзьдзя з моманту бітвы, у Галоўчыне мясцовым краязнаўцам і былым настаўнікам Васілём Цыркуновым быў усталяваны невялічкі мэмарыяльны камень[13].
Галерэя
Мэмарыяльны камень на месцы бою 1708
Швэдзкі памятны мэдаль 1708 году, прысьвечаны перамозе пад Галоўчынам (авэрс)
Швэдзкі памятны мэдаль 1708 году, прысьвечаны перамозе пад Галоўчынам (рэвэрс)
Крыніцы
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
