Вайна ў Віетнаме

Вайна ў Віетнаме — ваенны канфлікт, які адбываўся на тэрыторыях Віетнаму, Лаосу і Камбоджы з 26 верасьня 1959 году да 30 красавіка 1975 году. Асноўнымі супернікамі ў вайне былі камуністычны Паўночны Віетнам разам з камуністычнымі саюзьнікамі і урад Паўднёвага Віетнаму пры падтрымцы Злучаных Штатаў Амэрыкі і іншых краінаў^[1]. Вайна завяршылася захопам Сайгону паўночнавіетнамскай арміяй у красавіку 1975 году. А ў наступным годзе Паўночны і Паўднёвы Віетнам былі аб’яднаныя ў адну дзяржаву. Вайна лічыцца адным з эпізодаў халоднай вайны^[2]. Вайна доўжылася каля 19 гадоў, а таксама сталася каіталізатарам для разьвязваньня грамадзянскай вайны ў Лаосе і Камбоджы, ва ўсім трох краінах па выніку ўсталяваліся камуністычныя рэжымы.

Вайна ў Віетнаме
Дата: 1959 — 30.04.1975 Месца: Віетнам, Лаос, Камбоджа Вынік: Вайсковая перамога Паўночнага Віетнама Тэрытарыяльныя зьмены: Узьяднаньне Віетнама
Супернікі
Рэспубліка Віетнам ЗША Паўднёвая Карэя Тайлянд Аўстралія Новая Зэляндыя Філіпіны	Паўночны Віетнам НФВПВ Кітай СССР Паўночная Карэя

Існуюць некалькі канкуруючых поглядаў на канфлікт. Паўночны Віетнам і Нацыянальны фронт вызваленьня разлядалі вайну як барацьбу супраць сілаў ЗША ў каляніяльнай вайне і як працяг Першай Віетнамскай вайны супраць сілаў з Францыі, а затым і ЗША^[3], асабліва на тле правалу выкананьняў палажэньняў Жэнэўскай канфэрэнцыі 1954 году, якая заклікала да свабодных выбараў у Паўднёвым Віетнаме. Між тым, з боку сілаў Паўночнага Віетнаму вайна таксама разглядаласяя як грамадзянская або вызваленчая, асабліва на пачатку і на пазьнейшых этапах пасьля таго як ЗША узялі паўзу ва ўдзелу ў канфлікце ў пэрыяд з 1965 па 1970 год^[3][4]. З пункту гледжаньня часовага ўраду Паўднёвага Віетнаму, пераемніка Віетконга, вайна зьяўлялася часткай значных сацыяльных зьмяненьняў у Віетнаме пасьля Другой сусьветнай вайны і першапачаткова інтэрпрытавался як рэвалюцыйная вайна пры падтрымцы Ханою^[5][6]. Паўднёвы Віетнам разглядаў вайну як грамадзянскую і абарончую вайну супраць камунізму^[4][7], спрабуючы абараніць свае хаты і сем’і ад камуністычнага тэрору^[8]. У сваю чаргу ўрад ЗША разглядаў свой удзел у вайне як спосаб прадухіленьня захопу Паўднёвага Віетнаму камуністычнымі сіламі. Удзел ЗША ў вайне абумоўліваўся тэорыяй даміно, то бок палітыкай стрымліваньня распаўсюджваньня камунізму па сьвеце^[9].

Не зважаючы на Парыскае мірнае пагадненьне, якое было складзенае і падпісанае ўсімі бакамі ў студзені 1973 году баявыя дзеяньні працягваліся. Сайгон і Ханой спрабавалі захапіць тэрыторыі адзін аднаго, а рэжым спыненьня агню быў парушаны празь некалькі дзён пасьля ягонага ўсталяваньня^[10]. У ЗША і Заходнім сьвеце назіраўся вялікі рух супраць вайны ў Віетнаме, які разьвіўся як частка больш буйной контракультуры — найбуйнейшы антываенны рух да гэтага моманту ў гісторыі^[11]. Вайна зьмяніла дынаміку ў адносінах паміж капіталістычным і сацыялістычным блёкамі^[12], і істотна паўплывала на палітычны ляндшафт у Злучаных Штатах і большай частцы Заходняй Эўропы^[13]. Вайна ў ЗША выклікала тое, што называлася віетнамскім сындромам, грамадзкай непрыязнасьцю да амэрыканскіх вайскоўцаў за мяжой^[14], што разам з Ўотэргейцкім скандалам спрыяла крызісу даверу, які закрануў Злучаныя Штаты ў 1970-х гадох^[15].

Крыніцы

1. Вайна ў Віетнаме ў энцыкляпэдыі Britannica (анг.)
2. Lind, Michael (1999). «Vietnam, The Necessary War: A Reinterpretation of America’s Most Disastrous Military Conflict». The New York Times.
3. Nguyễn, Liên-Hằng T. (2012). «Hanoi’s War: An International History of the War for Peace in Vietnam». University of North Carolina Press. ISBN 9781469601663.
4. «Vietnam: Explaining America’s Lost War». Reviews in History. Institute of Historical Research.
5. Elliott, David W. P. (2007). «The Vietnamese War: Revolution and Social Change in the Mekong Delta, 1930—1975». M.E. Sharpe. ISBN 9780765606037.
6. Donnell, John C; Pauker, Guy J; Zasloff, Joseph J (March 1965). «Viet Cong Motivation and Morale in 1964: A Preliminary Report»(недаступная спасылка). Defense Technical Information Center.
7. Nguyễn, Nathalie Huỳnh Châu (2016). «South Vietnamese Soldiers: Memories of the Vietnam War and After». ABC-CLIO, LLC. ISBN 9781440832413.
8. Wiest, Andrew (October 2009). «Vietnam’s Forgotten Army: Heroism and Betrayal in the ARVN». NYU Press. ISBN 9780814794678.
9. Steven Mintz. «The Vietnam War». Digital History.
10. «War for Peace in Vietnam». HistoryNet.
11. Zimmerman, Bill (2017-10-24). «The Four Stages of the Antiwar Movement». The New York Times.
12. Thee, Marek (1976). «The Indochina Wars: Great Power Involvement — Escalation and Disengagement». Journal of Peace Research.
13. Marlantes, Karl (2017). «Vietnam: The War That Killed Trust». The New York Times.
14. Kalb, Marvin (22 January 2013). «It’s Called the Vietnam Syndrome, and It’s Back». Brookings Institution.
15. Horne, Alistair (2010). «Kissinger’s Year: 1973». Phoenix Press. — С. 370—371. — ISBN 978-0-7538-2700-0.

Вонкавыя спасылкі

• Дэталёвая бібліяграфія Віетнамскай вайны.
• Амэрыканскае войска ў Віетнаме. Афіцыйная гісторыя амэрыканскага войска.