Ян Безьзямельны

Ян (Джон) Безьзямельны (па-ангельску: John Lackland; 24 сьнежня 1167, Оксфард — 19 кастрычніка 1216, Ньюарк) — кароль Ангельшчыны з 1199 году і герцаг Аквітаніі з дынастыі Плантагенэтаў, малодшы (пяты) сын Генрыха II і Элеаноры Аквітанскай. Ягонае панаваньне лічыцца адным з самых катастрафічных за ўсю гісторыю Ангельшчыны, бо яно пачалося з заваяваньня Нармандыі францускім каралём Філіпам II Аўгустам і скончылася грамадзянскай вайной, калі ён ледзь не страціў трон. За свае паразы ён атрымаў яшчэ адну мянушку «Мяккі меч» (анг. Softsword).

Ян Безьзямельны
герцаг[d], ангельскі манарх[d], Count of Angoulême[d], лорд Ірландыі[d] і граф Анжу[d]
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	24 сьнежня 1166, Палац Бамонт[d], Оксфардшыр, Ангельшчына
Памёр	19 кастрычніка 1216 (49 гадоў), Ньюарцкі замак[d], Ньюарк[d], Ньюарк-энд-Шэрўуд[d], Нотынггэмшыр[d], Нотынггэмшыр, Ангельшчына
Пахаваны	Ўустэрская катэдра[d]
Нашчадкі	Гэнрых III[d][1], Рычард Корнўальскі[d][1], Джаана Ангельская[d][1], Ізабэла Ангельская[d][1], Элеанора Плантэгенэт[d][1], Джаана Ўэйлская[d], Рычард Фіцрой[d][2][1], Олівэр фіц Рэгіс[d][2], Осбэрт Гіфард[d][2], Джэфры Фіцрой[d][2], Джон Фіцрой[d][2], Ода Фіцрой[d][2], Іва (?)[d][2], Гэнры (?)[d][2], Рычард Ўолінгфард[d][2], Матыльда Баркінг[d][2], Ізабэла ля Блянш[d][2] і Джаана (?)[d][2]
Дынастыя	Анжуйская дынастыя[d]
Сужэнец	Ізабэла Глостэрская[d][1] і Ізабэла Ангулемская[d][1]
Бацька	Гэнрых II Плантагенэт[d][1]
Маці	Элеанора Аквітанская[d][1]

Біяграфія

Джон нарадзіўся 24 сьнежня 1166 году^[3]. Ягоны бацька, кароль Ангельшчыны Генрых II, атрымаў у спадчыну значныя тэрыторыі ўздоўж Атлянтычнага ўзьбярэжжа Францыі, як то Анжу, Нармандыю, а таксама Ангельшчыну. Пазьней ён пашырыў сваю імпэрыю Брэтаньню^[4]. Неўзабаве пасьля нараджэньня за Янам даглядала карміцелька, што было традыцыйнай практыкай для сярэднявечных высакародных сем’яў^[5]. Затым Элеанора зьехала ў Пуат’е, а Ян і ягоная сястры Джаана былі накіраваныя ў абацтва Фантэўро^[6]. Як лічыцца, Яна праз тое, што ён быў адным з малодшых у сям’і, ня бачылі ў ролі кіроўцы, таму яго рыхтавалі да царкоўнае кар’еры^[5].

У 1185 годзе Ян зьдзейсьніў свой першы візыт у Ірляндыю ў суправаджэнні 300 рыцараў і купы дарадцаў^[7]. Генрых II спрабаваў зрабіць свайго сына каралём Ірляндыі, але папа Люцыюс III не пагадзіўся на такі крок^[7]. Першы пэрыяд кіраваньня Яна ў Ірляндыі ня меў посьпеху. Справа ў тым, што частка краіны толькі нядаўна была заваяваная ангельска-нармандзкімі сіламі, таму паміж сужынцамі і мясцовымі ірляндцамі захоўвалася вялікая напружанасьць^[8].

У 1213 годзе ён прызнаў Ангельшчыну васалам рымскага папы, каб скончыць разлад з каталіцкай царквой, а ў 1215 годзе паўсталыя бароны змусілі яго падпісаць Вялікую хартыю вольнасьцяў, за што Ян у асноўным і стаў вядомы. Некаторыя гісторыкі лічаць, што кіраваньне Яна было ня лепш і ня горш за валадараньне Рычарда I і Генрыха III. Тым ня менш, рэпутацыя Яна прывяла да таго, што з тых часоў аніводзін англескі манарх не называў сваіх нашчадкаў гэтым імём. Яно пасьля стала лічыцца нешчасьлівым таксама ў кіруючых дынастыях Шатляндыі і Францыі.

Крыніцы

1. Kindred Britain
2. Lundy D. R. John I 'Lackland', King of England // The Peerage (анг.)
3. Fryde, Greenway, Porter, Roy 1996. С. 37.
4. Warren 1991. С. 21.
5. Turner 2009. С. 31.
6. Warren 1991. С. 26.
7. Warren 1991. С. 35.
8. Warren 1991. С. 36.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2.
• Fryde, E. B.; Greenway, D. E.; Porter, S.; Roy, I. Handbook of British Chronology. — 3. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — ISBN 0-5215-6350-X
• Turner, Ralph V. King John: England’s Evil King?. — Stroud: UK: History Press, 2009. — ISBN 978-0-7524-4850-3
• Warren, W. Lewis King John. — London: Methuen, 1991. — ISBN 0-4134-5520-3

Вонкавыя спасылкі

• Kings of England 1154-1485 (Anjou). Foundation for Medieval Genealogy.