Фіна-вугорскія мовы

Фі́на-вугорскія мовы — група роднасных моваў у складзе ўральскае моўнае сям'і, якія традыцыйна зьяўляюцца нацыянальнымі мовамі фіна-вугорскіх народаў.

фіна-вугорская галіна
Народнасьць	фіна-вугорскія народы
Арэал	Усходняя ды Паўночная Эўропа
Лінгвістычная клясыфікацыя	уральская сям'я
Склад	вугорскія мовы фіна-пермскія мовы
Колькасьць носьбітаў	>22,5 млн
ISO 639-2 / 5:	fiu
Фіна-вугорскія мовы

Моўнае дрэва для ўральскіх моваў^{[lower-alpha 1]}. Леґенда мапы:

     Жывыя мовы

     Мёртвыя мовы

Фіна-вугорскія разам з самадыйскімі мовамі (састарэлая назва — самае́дзкія, пераклад з састарэлага расейскамоўнага тэрміну «самоѣдскіе языки») складаюць уральскую моўную сям'ю, якая ў сваю чаргу ўваходзіць у гіпатэтычную надсям'ю настратычных моваў, празь якую фіна-вугорскія мовы меркавана могуць быць зьвязанымі зь індаэўрапейскімі мовамі. Тэрмін «фіна-вугорскія мовы» часам можа ўжывацца як сынонім тэрміну «ўральскія мовы»^[1].

Клясыфікацыя

Звычайна фіна-вугорскія мовы пераважна ўлучаюць ва ўральскую моўную сям'ю^[2][3][4]. Уральскую моўную сям'ю, у якую ў сваю чаргу ўваходзяць фіна-вугорскія мовы, часам далучаюць да ўральска-юкагірскае моўнае сям'і, а празь яе — у настратычную макрасям'ю, празь якую фіна-вугорскія мовы злучаюцца з алтайскімі, дравідыйскімі, індаэўрапейскімі, картвэльскімі, эскімоска-аляуцкімі ды афразійскімі(be) мовамі. Між тым, дадзеная гіпотэза ў нашыя часы зьяўляецца выключна меркаванай.

Таксама існуюць гіпотэзы, паводле якіх фіна-вугорскія мовы (пры пасярэдніцтве ўральскіх моваў) уваходзяць у склад эўраазіяцкіх, урала-сыбірскіх, эскімоска-ўральскіх, інда-ўральскіх ці ўральска-алтайскіх моваў.

Існуе гіпотэза падгрупы фіна-волскіх моваў у складзе фіна-вугорскіх моваў, мэтай якой зьяўляецца абагульненьне ў межах адной падгрупы марыйскіх, мардоўскіх, а часам фінскіх (прыбалтыйска-фінскіх) ды саамскіх моваў фіна-вугорскае моўнае сям'і. Гэтая гіпотэза была выказаная Setälä у 1890 годзе^[5][6]. Марыйскія і мардоўскія мовы таксама аб'ядноўваюць у асобную Волскую групу^[7][8][9][6]. Аднак часьцей за ўсё існаваньне гэтае падгрупы ў складзе фіна-вугорскіх моваў аспрэчваецца^[10], а таму часьцей за ўсё ідзе гаворка пра непасрэднае разьмяшчэньне мардоўскіх, марыйскіх, прыбалтыйска-фінскіх ды саамскіх моваў у складзе фіна-вугорскае моўнае сям'і.

Унутры ўральскіх моваў клясыфікацыя фіна-вугорскіх моваў выступае наступным чынам. Моўныя падгрупы, якія зьяўляюцца гіпатэтычнымі ці спрэчнымі, вылучаныя курсівам.

• Фіна-вугорскія мовы
  • Фіна-пермскія мовы
    • Пермскія мовы
      • Комі-зыранская мова
      • Комі-пярмяцкая мова
      • Комі-язьвінская мова
      • Удмурцкая мова
    • Фіна-волскія мовы
      • Мардоўскія мовы
        • Макшанская мова
        • Эрзянская мова
      • Марыйскія мовы
        • Марыйская (луговамарыйская) мова
        • Горнамарыйская мова
      • Фіна-саамскія мовы
        • Саамскія мовы
          • Заходнесаамскія мовы
            • Луле-саамская мова
            • Паўднёвасаамская мова
            • Паўночнасаамская мова
            • Пітэ-саамская мова
            • Уме-саамская мова
          • Усходнесаамскія мовы
            • Акала-саамская мова
            • Інары-саамская мова
            • Кайнуў-саамская мова
            • Кемі-саамская мова
            • Кільдзінская саамская мова
            • Скольцкая саамская мова
            • Церская саамская мова
        • Прыбалтыйска-фінскія мовы
          • Фінская мова
            • Квэнская мова
            • Мэянкіелі
          • Эстонская мова
            • Паўднёваэстонская мова
              • Выруская мова
              • Сэту
          • Іжорская мова
          • Водзкая мова
          • Вэпская мова
          • Карэльская мова
            • Лівікаўская карэльская мова
            • Людзікаўская карэльская мова
            • Цьвярскі карэльскі дыялект
          • Ліўская мова
  • Вугорскія мовы
    • Вугорская мова
    • Обска-вугорскія мовы
      • Хантыйская мова
      • Мансійская мова

Найбольш распаўсюджанай мовай зьяўляецца вугорская, носьбітаў якой налічваецца ад да 14,5 млн чалавек^[11].

Заўвагі

1. На схеме паказаная беспасярэдняя пераемнасьць саамскіх, прыбалтыйска-фінскіх, мардоўскіх ды пермскіх моваў ад уральскіх, у абыход пераемнасьці гэтых моваў ад фіна-вугорскае моўнае сям'і. Таксама не паказаная група фіна-волскіх моваў, існаваньне якой досыць часта ставіцца пад сумнеў.

Крыніцы

1. Tommola, Hannu. Finnish among the Finno-Ugrian languages. // Mood in the Languages of Europe. (анг.). — John Benjamins Publishing Company, 2010. — С. 511.
2. Финно-угорские (угро-финские) языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
3. Уральские языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
4. Finno-Ugric languages Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. (February 25, 2016). Праверана May 12, 2019 г.
5. Setälä, E.N. Yhteissuomalainen äännehistoria 1-2 (фін.). — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1890.
6. Václav Blažek Uralic Migrations: The Linguistic Evidence (анг.) Праверана 12 мая 2019 г.
7. Collinder, Björn Comparative Grammar of the Uralic Languages. — Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1960. — С. 11.
8. Хайду, П. Уральские языки и народы (рас.) / Пер. с венг. Е. А. Хелимского. — Масква: Прагрэс, 1985. — С. 173.
9. Основы финно-угорского языкознания: Вопросы происхождения и развития фин.-угор. яз. / [Ред. коллегия: д-р филол. наук В. И. Лыткин (отв. ред.) и др.]. — М.: Наука, 1974. — С. 39.
10. Salminen, Tapani. Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies // Лингвистический беспредел: Сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой. — Москва: 2002. — С. 44-55.
11. Уральские языки (рас.) www.suri.ee Праверана 12 мая 2019 г.