Су-24

Су-24 (Т-6, паводле кадыфікацыі НАТО: па-ангельску: Fencer — «фэхтавальнік») — савецкі і расейскі франтавы бамбавік з крылом зьмяняльнай стрэлавіднасьці, прызначаны для нанясеньня ракетна-бомбавых удараў у простых і складаных мэтэаўмовах, днём і ўначы, у тым ліку на малых вышынях з прыцэльнай паразай наземных і надводных мэтаў.

Су-24
Су-24 ВПС Беларусі на авіяшоў у Радаме
Павозка (экіпаж), чал.:	2
Краіна-вытворца:	СССР
Гісторыя:
Гісторыя вытворчасьці:
Канструктар:	(КБ Сухога)
Першы палёт:	17 студзеня 1970
Вытворца:	НАВА імя Чкалава
Памеры:
даўжыня, м:	24,594
Вышыня, м:	6,193
Маса:
Пусты, кг:	22 300
Максымальная, кг:	39 700
Рухавікі:
Рухавікі:	2 × АЛ-21Ф-31
Цяга на фарсажы, кгс:	2 × 11500
Характарыстыкі:
Баявы радыюс, км:	560
Практычная столь, м:	17 100
Узбраеньне:
Абарончае:	ГШ-6-23

Выпускаўся на Новасыбірскам авіязаводзе і КНААВА. Сэрыйная вытворчасьць усіх мадыфікацыяў спынена ў 1993 годзе.

Канструкцыя

Самалёт уяўляе сабою двухрухавіковы высакаплан з крылом зьменнай стрэлабачнасьці. У залежнасьці ад рэжыму палёту пярэднія часткі крыла (кансолі) усталёўваюцца ў адно з чатырох становішчаў — 16° на ўзьлёце і пры пасадцы, 36° у крэйсэрскім дагукавым палёце, 45° пры баявым манэўраваньні і 69° пры палёце на калягукавых і звышгукавых хуткасьцях. На самалёце трохстоечнае прыбіральнае шасі. Фюзэляж паўманакокавай канструкцыі, кабіна двухмесная. Лётчык і штурман разьмяшчаюцца побач, «плячом да пляча», кіраваньне падвойнае. Катапультные крэслы тыпу Да-36ДМ.

На самалёце ўсталяваны два рухавікі ТРДДФ АЛ-21Ф-31 зь цягай на фарсажы 2×11500 кгс. Паліўная сістэма мае ёмістасьць 11 700 літраў, плюс магчымая падвеска двух дадатковых бакаў па 3000 л кожны, што павялічвае перагоначную далёкасьць да 2850 км.

У насавой частцы машыны маецца прыбіраная штанга палівапрыёмніка паветранай запраўкі па сыстэме «шланг-конус».

Бартавая лічбавая прыцэльна-навігацыйная сыстэма ПНС-24 «Пума» (вага 837 кг) з РЛС пярэдняга агляду «Арыён-А» і РЛС папярэджаньня аб сутыкненьні пры нізкавысотным палёце «Рэльеф» забясьпечвае аўтаматычны пералёт самалёта ў зададзены раён, палёт па запраграмаваным маршруце, аўтаматычнае вяртаньне на свой аэрадром і заход на пасадку да вышыні 40—50 мэтраў. Таксама маецца рэжым аўтаматычнага нізкавысотнага палёту з абмінаньнем рэльефу мясцовасьці. Максымальная ўзьлётная маса машыны — 39,7 т, максымальная хуткасьць палёту на вышыні складае 1700 км/г, столь — 17 100 м. Некаторыя тэхнічныя рашэньні пры праектаваньні Су-24 былі запазычаны ў амэрыканскага зьнішчальніка-бамбавіка F111.

Карыстальнікі

• 335 Су-24М, 30 Су-24М2, 100 Су-24МР (на 2010 год) ^[1]
• 36 Су-24М у войсках (усяго каля 80), 23 Су-24МР на 2010 год ^[2]
• 38 на 2010 год ^[3]
• 35 на 2010 год ^[4][5]
• 34 на 2010 год ^[6]
• 30 на 2010 год ^[7]
• 20 на 2010 год ^[8]
• 12 на 2010 год ^[9]
• 12 на 2010 год ^[10]
• 5 на 2010 год ^[11]

Гармата ГШ-6-23

Баявое ўжываньне

• У Аўганскай вайне (1979—1989) савецкія Су-24 ужываліся абмежавана. Да баявога прымяненьня яны прыцягваліся толькі падчас Панджшэрскай апэрацыі 1984 году і вываду савецкіх войскаў у 1988—1989 гадох. Су-24 ніколі не базаваліся на тэрыторыі Аўганістану, дзейнічаючы з савецкіх авіябаз у Сярэдняй Азіі. Баявых страт не было.
• Ірацкія Су-24 падчас вайны ў Пэрсыдзкім заліве баявых вылетаў не зьдзяйсьнялі і былі перегнаны ў Іран.
• Самалёты, якія дасталіся Азэрбайджану, абмежавана ўжываліся падчас Карабаскай вайны.
• Узбэцкія Су-24 удзельнічалі ў грамадзянскай вайне ў Таджыкістане, адна машына была зьбітая.
• Найбольш інтэнсіўнае баявое ўжываньне было ў расейскіх самалётаў падчас абедзьвюх Чачэнскіх войнаў. Усяго на Паўночным Каўказе было па розных прычынах страчана тры машыны.
• Таксама расейскія Су-24 ужываліся падчас вайны ў Паўднёвай Асэтыі (2008)^[12]. У афіцыйных расейскіх зводках страты Су-24 ня згадваюцца, аднак частка экспэртаў паказвае на страту двух^[13][14][15] самалётаў гэтага тыпу.
• Адзін лібійскі Су-24 быў зьбіты агнём паўстанцаў падчас грамадзянскай вайны ў Лібіі 2011 году^[16][17][18].
• Адзін расейскі самалет знішчаны украінскімі войскамі пад Бахмутам 29-11-2022.

Крыніцы

1. The Military Balance 2010. p.-228
2. The Military Balance 2010. p.-197
3. The Military Balance 2010. p.-246
4. The Military Balance 2010. p.-178
5. http://nn.by/?c=ar&i=56472
6. The Military Balance 2010. p.-373
7. The Military Balance 2010. p.-253
8. The Military Balance 2010. p.-273
9. The Military Balance 2010. p.-294
10. The Military Balance 2010. p.-365
11. The Military Balance 2010. p.-177
12. Вынікі вайны: сьвет зьмяняецца
13. http://lenta.ru/news/2010/08/04/casualties/
14. ВПС РФ страцілі падчас канфлікту з Грузіяй сем самалётаў — эксперт
15. Аляксей Мікольскі. Агонь вялі па сваіх
16. Gunfire rings out in Libyan capital (CNN, 5.03.2011)
17. Libya rebels battle against Qaddafi air force (CBS, 5.03.2011)
18. Блог тэлекампаніі Аль-Джазіра за 6.3.2011 (дзьве фатаграфіі зьбітага самалёта)