Плябанія (Нясьвіж)

Плябанія — помнік архітэктуры XVI—XIX стагодзьдзяў у Нясьвіжы. Знаходзіцца на гістарычным Фарным пляцы^[a], непадалёк ад касьцёла Божага Цела. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Плябанія
Плябанія
Краіна	Беларусь
Места	Нясьвіж
Каардынаты	53°13′13.86″ пн. ш. 26°40′57.42″ у. д.
Архітэктурны стыль	барокавая архітэктура[d] і клясыцыстычная архітэктура[d]
Дата заснаваньня	XVI ст.
Статус	Ахоўная зона
Плябанія на мапе Беларусі ± Плябанія Плябанія
Плябанія на Вікісховішчы

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Комплекс парафіяльнага дома ксяндза ў Нясьвіжы збудавалі ў XVI—XVII стагодзьдзях. Ён складаўся з жылога дома і гаспадарчых пабудоваў.

У XVIII—XIX стагодзьдзях дом перабудавалі. У 1750–1790-я гады тут, відаць, разьмяшчалася Нясьвіская друкарня.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Нясьвіж апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у 1800 годзе расейскія ўлады адабралі разьмешчаныя насупраць плябаніі будынкі былога езуіцкага калегіюму пад кашары. Паводле дамоўленасьці з ксяндзом, у 1800—1820-я гады верхні паверх плябаніі здаваўся пад жытло вышэйшым вайскоўцам.

Найноўшы час

На будынку ў 1972 годзе ўсталявалі мэмарыяльную дошку Сымону Буднаму. У 1982 годзе побач з былой плябаніяй паставілі помнік Сымону Буднаму^[1]. У наш час у будынку разьмяшчаецца друкарня раённай газэты.

Архітэктура

Помнік архітэктуры барока з рысамі рэнэсансу. Гэта 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак, накрыты вальмавым дахам. Роўнічныя фасады рытмічна падзяляюцца прастакутнымі аконнымі праёмамі. Уваход у плябанію разьмяшчаецца ў цэнтры галоўнага фасада і вылучаецца 2-калённым портыкам пад 2-схільным дахам з трыкутным франтонам. На дваровым фасадзе зьберагліся фрагмэнты вялікіх паўцыркульных аркавых нішаў на другім паверсе, якія напамінаюць пра рэнэсансавую аркаду, чые праёмы заклалі ў час перабудовы. На аркавую галерэю выходзілі ўсе памяшканьні. Паміж нішамі на ўсю вышыню другога паверха праходзяць пілястры. Цэнтральная частка сьцяны на даху вылучаецца трыкутным франтонам з маленькім круглым акном-продухам.

Унутраны плян плябаніі зьмяніўся пад патрэбы часу. Паводле зьвестак на 1822 год, у ёй было 15 пакояў, 2 калідоры, 4 каморы, 9 печак і 2 каміны.

На двары плябаніі (гістарычная вуліца Студэнцкая) асобна разьмяшчалася кухня. Гэта быў 1-павярховы мураваны атынкаваны дом, накрыты бляхай. У будынку было восем акон. У другой палове XIX ст. да плябаніі дабудавалі кутняе жылое Г-падобнае крыло, якое злучыла яе з кухняй. Гаспадарчыя будынкі і пральня былі драўлянымі. Двор зь вялікім пладовым садам з аднаго боку аддзяляўся мураванай сьцяной, з астатніх – драўлянай агароджай.

Галерэя

• Гістарычныя здымкі
• 
  Я. Булгак, 1912—1914 гг.
• 
  Я. Булгак, 1912—1914 гг.
• 
  да 1918 г.
• 
  1918 г.

• 
  А. Абухоўскі, 1927 г.
• 
  А. Абухоўскі, 1927 г.
• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г.

Заўвагі

1. Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Адама Міцкевіча, 5

Крыніцы

1. Чарняўская Т. Нясвіжская плябанія // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 369.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Нясьвіжскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2001. — 628, [1] с. ISBN 985-11-0206-7.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000472

• Плябанія ў Нясьвіжы, Radzima.org