Паўночны Райн — Вэстфалія

Паўночны Райн — Вэстфа́лія (па-нямецку: Nordrhein-Westfalen) — адна з 16 фэдэральных земляў Нямеччыны, разьмешчаная на захадзе краіны. Гэта чацьвертая паводле плошчы (34 112,52 км²) і найбуйнейшая паводле колькасьці жыхароў (17 932 651; на 31 сьнежня 2018 году) зямля Нямеччыны. Мяжуе на поўначы й паўночным усходзе зь Ніжняй Саксоніяй, на паўднёвым усходзе — з Гэсэнам, на поўдні — з Райнлянд-Пфальцам, на захадзе — з Бэльгіяй і Нідэрляндамі. Сталіца — Дусэльдорф. У Паўночным Райне — Вэстфаліі знаходзіцца 29 з 80 буйных (з насельніцтвам больш за 100 000 чалавек), у тым ліку 9 з 20 найбуйнейшых гарадоў Нямеччыны, гэта наступныя гарады (у дужках колькасьць насельніцтва на 2014 год): Кёльн (1 046 680 жыхароў; чацьвертае месца ў Нямеччыне пасьля Бэрліну, Гамбургу й Мюнхэну), Дусэльдорф (604 527), Дортмунд (580 511), Эсэн (573 784), Дуйсбург (485 465), Бохум (361 876), Вупэрталь (345 425), Білефэльд (329 782) і Бон (313 958). Зямля выбітная сваёй колькасьцю ўнівэрсытэтаў: тут сканцэнтраваная найбольшая колькасьць вышэйшых навучальных устаноў ва ўсім сьвеце^[8]. У зямлі найбольшая ў Эўропе сетка навукова-дасьледчыцкіх устаноў. ЮНЭСКО адносіць зямлю Паўночны Райн — Вэстфалія разам з Нью-Ёркам і Парыжам да найважнейшых культурных рэгіёнаў плянэты^[9].

Паўночны Райн — Вэстфалія
ням. Nordrhein-Westfalen
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Нямеччына[1]
Статус	фэдэральная зямля Нямеччыны
Адміністрацыйны цэнтар	Дусэльдорф[2]
Найбуйнейшыя гарады	Кёльн, Дусэльдорф, Дортмунд, Эсэн, Дуйсбург і інш.
Дата ўтварэньня	23 жніўня 1946[3]
Прэм’ер-міністар	Hendrik Wüst[d][4]
Афіцыйныя мовы	нямецкая
Мовы ва ўжытку	нямецкая, ніжненямецкая
Насельніцтва	▲17 932 651 чал. (31 сьнежня 2018)[5]  (1-е месца)
Шчыльнасьць	524 чал./км²
Плошча	34 112,52 км²[6]
Вышыня па-над узр. м.  · сярэдняя вышыня	45 м[7]
Месцазнаходжаньне
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC+1, UTC+2
Код ISO 3166-2	DE-NW
Інтэрнэт-дамэн	.nrw
Афіцыйны сайт
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гісторыя

Зямля Паўночны Райн — Вэстфалія была ўтворана з былых правінцыяў Вэстфалія й паўночнай часткі Райнскай правінцыі Прусіі 23 жніўня 1946 брытанскай акупацыйнай адміністрацыяй, якая пасьля Другой сусьветнай вайны займала гэтыя тэрыторыі. У 1947 годзе да яе была далучана былая зямля Ліпэ. У Паўночным Райне — Вэстфаліі традыцыйна папулярнай была СДПН, якая мела большасьць у ляндтагу ад 1966 да 2005 году.

Адміністрацыйны падзел

У адміністрацыйным пляне Паўночны Райн — Вэстфалія падзяляецца на 5 акругаў: Арнсбэрг, Дэтмальд, Дусэльдорф, Кёльн і Мюнстэр, якія ў сваю чаргу падзяляюцца на раёны і самастойныя гарады.

Геаграфія

Знаходзіцца ў межах Паўночна-Нямецкай нізіны (на поўначы і захадзе) і Райнскіх Сланцавых гор (на поўдні і на ўсходзе). Клімат умераны, Сярэдняя тэмпэратура ў ліпені 17 °C, у студзені каля 1 °C, ападкаў 600—700 мм за год. З карысных выкапняў найбольшае значэньне маюць каменны (Рурскі і Ахенскі басэйны) і буры (Ніжнярэйнскі басэйн) вуглі^[10]. Рурскі вугальны басэн — найбуйнешы ў Заходняй Эўропе^[11]. Большасьць тэрыторыі зямлі знаходзіцца ў басэйне ракі Райн і яе найбуйнейшага прытоку Рур^[12].

Паводле плошчы Паўночны Райн — Вэстфалія большая за Бэльгію і Люксэмбург, узятыя разам^[13].

Крыніцы

1. archINFORM (ням.) — 1994.
2. Fischer Weltalmanach 2011 (ням.): Zahlen Daten Fakten — F: S. Fischer Verlag, 2010. — 800 с. — ISBN 978-3-596-72011-8
3. Abolition of the Provinces in the British Zone of the Former State of Prussia and Reconstitution thereof as Separate Länder., Auflösung der Provinzen des ehemaligen Landes Preußen in der Britischen Zone und ihre Neubildung als selbständige Länder.
4. https://www.land.nrw/ministerpraesidenten-seit-1946
5. https://www.landesdatenbank.nrw.de/ldbnrw/online;jsessionid=FBC481AAC50656B8CA9E933111BC242A.ldb2?sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-31iz
6. https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/02Bundeslaender.html
7. GeoNames (анг.) — 2005.
8. Welcome (анг.). Das Landesportal Wir in NRW. Праверана 31 мая 2020 г.
9. Федеральные земли (рас.). deutschland.de. Праверана 31 мая 2020 г.
10. Паўночны Рэйн–Вестфалія // БЭ. — Мн.: 2001 Т. 12. С. 228
11. Стрелецкий В. Н., Страшун Б. А. и др. ГЕРМАНИЯ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (2016); https://web.archive.org/web/20180202190502/https://bigenc.ru/geography/text/2354371 Дата обращения: 31.05.2020
12. North Rhine–Westphalia. Encyclopædia Britannica, inc. (20 сакавіка 2012). Праверана 31 мая 2020 г.
13. Deutschland im Überblick.О Германии вкратце. Хрестоматия по страноведению Германии для чтения в страших классах средней общеобразовательной школы / Авторы составители А. В. Овчинникова, А. Ф. Овчинииков. — М.: «Лист», 1998. — С. 45.

Вонкавыя спасылкі

Паўночны Райн — Вэстфалія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў