Насельніцтва Эстоніі

Насе́льніцтва Эсто́ніі па стане на 1 студзеня 2012 року склала 1 318 005 чалавек^[1] і пэрманэнтна скарачаецца за кошт перавышэньня сьмяротнасьці над нараджальнасьцю.

Статыстыка

Колькасьць насельніцтва

Насельніцтва Эстоніі (1970—2010). Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[2]

Натуральны прырост насельніцтва Эстоніі (1919—2020). Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[3]

     Колькасьць нараджэньняў

     Колькасьць сьмерцяў

     Натуральны прырост

Зьнешняя міграцыя ў Эстоніі. Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[4]

     Колькасьць імігрантаў

     Колькасьць эмігрантаў

     Сальда

Паводле зьвестак Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі, колькасьць насельніцтва Эстоніі зьмяншаецца. Сытуацыя пагаршаецца тым, што на тле іншых эўрапейскіх краінаў з адмоўным натуральным прыростам насельніцтва Эстонія мае недастатковы прыток імігрантаў. Станоўчы прырост насельніцтва ў Эстоніі скончыўся ў 1990 року, пасьля чаго колькасьць насельніцтва зьменшылася з 1 570 599 чалавек да 1 340 194 у 2011 (14,6%).

У апошнія гады, што праўда, хуткасьць зьмяншэньня насельніцтва паступова зьмяншалася, і ў 2010 року нават быў дасягнуты дадатны каэфіцыент прыросту^[5].

Узроставая структура

Узроставая структура насельніцтва Эстоніі (1970—2010). Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[2].

     Да 14 гадоў

     Ад 15 да 64 гадоў

     Старэй за 65 гадоў

Піраміда насельніцтва Эстоніі (2009, тыс. чал.). Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[2]

У 1970—1990 роках узроставая структура насельніцтва была даволі стабільнай: каля 22% яго складалі асобы ва ўзросьце да 14 гадоў, 66% — ад 15 да 65 гадоў, 12% — 65 гадоў і старэйшыя^[2]. З прычыны нізкай нараджальнасьці пасьля 1990 року адсотак маладога насельніцтва зьнізіўся да 15%, а дзеля жыхароў пэнсійнага ўзросту павялічылася да 17% (2009). Дзеля асобаў ва ўзроставай групе ад 15 да 64 нязначна павялічылася да 68%.

Нараджэньні і сьмерці

У 1947—1989 роках колькасьць нараджэньняў перавышала лік сьмерцяў, аднак з 1990 сытуацыя зьмянілася ў бок адмоўнага натуральнага прыросту. Толькі ў 2010 року быў дасягнуты станоўчы каэфіцыент прыросту, аднак у цэлым колькасьць насельніцтва стала зьмяншаецца.

Рок	Нарадзіліся	Памерлі	Нараджа- льнасьць (каэф., на 1000 жых.)	Сьмярот- насьць (каэф., на 1000 жых.)
1914	26 865	20 882	22,4	17,4
1915	24 680	21 841	20,8	18,4
1916	21 282	25 429	18,4	22,0
1917	18 333	27 336	16,4	24,4
1918	21 659	32 488	19,9	29,9
1919	18 456	28 800	17,3	27,1
1920	19 625	21 363	18,4	20,0
1921	22 067	17 143	20,3	15,8
1922	22 255	18 401	20,2	16,7
1923	22 347	16 630	20,1	15,0
1924	21 441	16 918	19,2	15,2
1925	20 445	16 680	18,3	14,9
1926	19 977	18 047	17,9	16,2
1927	19 705	19 356	17,7	17,3
1928	20 064	17 785	18,0	15,9
1929	19 110	20 178	17,1	18,1
1930	19 471	16 610	17,4	14,9
1931	19 509	18 077	17,4	16,2
1932	19 742	16 641	17,6	14,8
1933	18 208	16 472	16,2	14,7
1934	17 305	15 853	15,4	14,1
1935	17 891	16 864	15,8	14,9
1936	18 222	17 594	16,1	15,6
1937	18 190	16 614	16,1	14,7
1938	18 453	16 496	16,3	14,6
1939	18 475	17 101	16,4	15,2
1940	18 407	19 024	16,8	17,4
1941	19 574	23 702	18,8	22,7
1942	19 242	20 276	18,9	19,9
1943	16 001	18 120	15,9	18,0
1944	15 180	24 700	15,3	24,9
1945	14 968	20 708	17,0	23,6
1946	19 408	19 969	20,9	21,5
1947	22 721	21 492	23,3	22,0
1948	21 777	17 549	21,2	17,1
1949	21 770	16 730	20,3	15,6
1950	20 279	15 817	18,4	14,4
1951	20 730	15 354	18,6	13,7
1952	21 111	15 817	18,7	14,0
1953	20 146	14 420	17,7	12,7
1954	20 909	13 981	18,2	12,2
1955	20 786	13 638	17,9	11,8
1956	19 660	12 748	16,8	10,9
1957	19 509	13 026	16,5	11,0
1958	19 598	12 971	16,4	10,9
1959	19 938	13 130	16,5	10,9
1960	20 187	12 738	16,6	10,5
1961	20 230	13 036	16,5	10,6
1962	19 959	13 495	16,1	10,9
1963	19 275	13 251	15,3	10,5
1964	19 629	12 754	15,4	10,0
1965	18 909	13 520	14,6	10,5
1966	18 629	13 800	14,3	10,6
1967	18 671	13 699	14,2	10,4
1968	19 782	14 225	14,9	10,7
1969	20 781	15 150	15,5	11,3
1970	21 552	15 186	15,8	11,2
1971	22 118	15 038	16,1	10,9
1972	21 757	15 520	15,6	11,1
1973	21 239	15 573	15,1	11,1
1974	21 461	15 393	15,1	10,9
1975	21 360	16 572	14,9	11,6
1976	21 801	17 351	15,1	12,0
1977	21 977	17 094	15,2	11,8
1978	21 842	17 812	15,0	12,2
1979	21 879	18 062	14,9	12,3
1980	22 204	18 199	15,0	12,3
1981	22 937	18 349	15,4	12,3
1982	23 128	17 893	15,4	11,9
1983	24 155	18 190	16,0	12,1
1984	24 234	19 086	16,0	12,6
1985	23 630	19 343	15,5	12,7
1986	24 106	17 986	15,7	11,7
1987	25 086	18 279	16,2	11,8
1988	25 060	18 551	16,0	11,9
1989	24 318	18 536	15,5	11,8
1990	22 304	19 531	14,2	12,4
1991	19 413	19 715	12,4	12,6
1992	18 038	20 126	11,8	13,1
1993	15 253	21 286	10,2	14,2
1994	14 176	22 212	9,7	15,2
1995	13 509	20 828	9,4	14,5
1996	13 242	19 020	9,4	13,4
1997	12 577	18 572	9,0	13,3
1998	12 167	19 445	8,8	14,0
1999	12 425	18 447	9,0	13,4
2000	13 067	18 403	9,5	13,4
2001	12 632	18 516	9,3	13,6
2002	13 001	18 355	9,6	13,5
2003	13 036	18 152	9,6	13,4
2004	13 992	17 685	10,4	13,1
2005	14 350	17 316	10,7	12,9
2006	14 819	17 435	11,0	13,0
2007	15 741	17 548	11,8	13,0
2008	16 028	16 675	12,0	12,4
2009	15 763	16 081	11,8	12,0
2010	15 825	15 790	11,8	11,8
2011	14 713	15 226	11,2	11,6

Плоднасьць

У 1970—1990 роках агульны каэфіцыент плоднасьці (АКП) складаў крыху болей за 2 дзіцяці ад жанчыны^[6]. Пасьля здабыцьця незалежнасьці адбылося хуткае падзеньне АКП. У 1998 року быў зафіксаваны найменшы яго ўзровень: 1,28 дзіцяці ад жанчыны. Цягам наступных рокаў АКП паступова ўзрастаў і ў 2009 складаў 1,63.

Дзіцячая сьмяротнасьць

Каэфіцыент дзіцячай сьмяротнасьці ў Эстоніі ў мінулыя дзесяцігодзьдзі адчувальна зьменшыўся. У 1970 ён складаў 17,7 на 1000 нараджэньняў^[7], у 1980 — 17,1, у 1990 — 12,3 і ў 2000 — 8,4. У 2009 быў зафіксаваны найніжэйшы КДС: 3,6.

Чаканая працягласьць жыцьця

Працягласьць жыцьця ў Эстоніі меншая, чым у большасьці заходнеэўрапейскіх краінаў. За савецкім часам сярэдняя працягласьць жыцьця складала 64—66 гадоў у мужчын і 73—75 гадоў у жанчын^[8]. Пасьля здабыцьця незалежнасьці яна зьменшылася на некалькі гадоў. У 1994 року быў зафіксаваны яе найніжэйшы ўзровень: 60,5 гадоў у мужчын і 72,8 у жанчын. Пасьля 1994 працягласьць жыцьця паступова павялічваецца і ў 2012 року складала 68,3 і 79,2 гадоў для мужчын і жанчын адпаведна^[9]. Паводле зьвестак Эўрастату, сярод краінаў ЭЗ Эстонія і Славенія маюць найвышэйшы рост працягласьці жыцьця^[10].

Міграцыя

У 1991—2010 роках насельніцтва Эстоніі зьменшылася на 230 000 чалавек, зь якіх 82 000 за кошт перавышэньня сьмяротнасьці над нараджальнасьцю, а 150 000 — за кошт адмоўнага сальда міграцыі. Эмігравалі ў асноўным этнічныя расейцы, украінцы ды беларусы. Гэта асабліва бачна па выніках перапісу 2000 року (гл. ніжэй). Зьвесткі за 2000—2009 рокі таксама сьведчаць пра перавышэньне эміграцыі над іміграцыяй, хоць і ў значна меншых маштабах, чым напрыканцы XX стагодзьдзя^[4].

Нацыянальны склад

Грамадзянства жыхароў Эстоніі (2010). Зьвесткі Дэпартаманту статыстыкі Эстоніі^[11]

     Эстоніі: 1 148 895 чал. (84,14%)

     Расеі: 95 939 чал. (7,03%)

     Іншыя: 21 517 чал. (1,59%)

     Неграмадзяне: 99 173 чал. (7,26%)

Этнічны склад насельніцтва Эстоніі значна вагаецца ад павету да павету. Па стане на 2008 рок у трынаццаці зь пятнаццаці паветаў Эстоніі эстонцы складалі больш за 80% усяго насельніцтва. Найбольшая дзеля эстонцаў у паветах Хію (98,4%) і Саарэ (98,3%). А вось у паветах Іда-Віру і Хар’ю (які ўлучае сталіцу Эстоніі Талін) этнічныя эстонцы складаюць толькі 19,7% і 59,6% (Талін — 55%) насельніцтва адпаведна. Дзеля расейцаў у гэтых двух паветах складае адпаведна 71,2% і 32,4% (36,4% у Таліне). Агульная дзеля расейцаў у нацыянальным складзе Эстоніі складае 25,6%^[12].

Гэткае становішча склалася менавіта падчас савецкай акупацыі, паколькі нацыянальныя перапісы, якія двойчы праводзіліся ў міжваенны пэрыяд у незалежнай Эстоніі (1922 і 1934 рокі), паказвалі, што эстонцы зьяўляюцца дамінуючым народам, у той час як усе астатнія нацыянальнасьці складаюць 12% насельніцтва Эстоніі.

У выніку вышэйпамянёнай савецкай палітыкі дзеля этнічных эстонцаў зьнізілася да 61,5% у 1989 у параўнаньні з 88% у 1934^[13]. Аднак у першую дэкаду па аднаўленьні незалежнасьці дзякуючы шырокамаштабнай эміграцыі расейцаў, а таксама вываду з тэрыторыі Эстоніі расейскіх вайсковых базаў колькасьць эстонцаў павялічылася да ўзроўню 68,7% (2008), у той час як дзеля расейцаў зьменшылася з 30% да 25,6%, украінцаў — з 3,1% да 2,1%, беларусаў — з 1,8% да 1,2%^[12][13].

Па стане на 2008 рок найбуйнейшыя народы ў Эстоніі — эстонцы (68,7%), расейцы (25,6%), украінцы (2,1%), беларусы (1,2%) і фіны (0,8%). Гэтыя пяць народаў складаюць 98,4% усяго насельніцтва^[12].

Нацыянальны склад насельніцтва Эстоніі (1922—2011)

Этнічная група	перапіс 19221		перапіс 19341		перапіс 1959²		перапіс 1970³		перапіс 19794		перапіс 19895		перапіс 2000		перапіс 20116
	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%	Колькасьць	%
эстонцы	969 976	87,6	992 520	88,1	892 653	74,6	925 157	68,2	947 812	64,7	963 281	61,5	930 219	67,9	889 770	68,7
расейцы	91 109	8,2	92 656	8,2	240 227	20,1	334 620	24,7	408 778	27,9	474 834	30,3	351 178	25,6	321 198	24,8
украінцы	—		92	0,0	15 769	1,3	28 086	2,1	36 044	2,5	48 271	3,1	29 012	2,1	22 302	1,7
беларусы	—		—		10 930	0,9	18 732	1,4	23 461	1,6	27 711	1,8	17 241	1,3	12 419	1,0
фіны	401	0,0	1088	0,1	16 699	1,4	18 537	1,4	17 753	1,2	16 622	1,1	11 837	0,9	7423	0,6
татары	—		166	0,0	1534	0,1	2204	0,2	3195	0,2	4058	0,3	2582	0,2	1945	0,2
латышы	1966	0,2	5435	0,5	2888	0,2	3286	0,2	3963	0,3	3135	0,2	2330	0,2	1716	0,1
палякі	969	0,1	1608	0,1	2256	0,2	2651	0,2	2897	0,2	3008	0,2	2193	0,2	1622	0,1
жыды	4566	0,4	4434	0,4	5433	0,5	5282	0,4	4954	0,3	4613	0,3	2145	0,2	1927	0,2
летувісы	436	0,0	253	0,0	1616	0,1	2356	0,2	2379	0,2	2568	0,2	2116	0,2	1682	0,1
немцы	18 319	1,7	16 346	1,5	670	0,1	7850	0,6	3944	0,3	3466	0,2	1870	0,1	1490	0,1
швэды	7850	0,7	7641	0,7	—		435	0,0	254	0,0	297	0,0	—		375	0,0
іншыя	11 467	1,0	4266	0,4	6116	0,5	6883	0,5	9042	0,6	13 798	0,9	17 0297	1,2	30 367	2,4
агулам	1 107 059		1 126 413		1 196 791		1 356 079		1 464 476		1 565 662		1 370 052		1 294 236
1 Крыніца: . ² Крыніца: . ³ Крыніца: . 4 Крыніца: . 5 Крыніца: . 6 Крыніца: 7 1444 армяніна, 880 азэрбайджанцаў, 645 малдаванаў, 562 мардоўцы, 542 цыганы, 495 чувашоў, 430 грузінаў, 430 карэлаў, 358 іжорцаў, 245 марыйцаў, 241 удмурт, 204 баўгары, 172 вугорцы, 169 карэйцаў, 152 башкіры, 150 грэкаў, 138 комі, 133 амэрыканцы, 132 узбэкі, 127 казахаў, 121 лезгін, 116 асэтынаў, 1224 іншых (кожныя ня болей за 100 чал.) і 7919 невядомай нацыянальнасьці

Грамадзянства

Асноўны артыкул: Грамадзянства Эстоніі

На 1992 г. у Эстоніі пражывала каля паўмільёна неграмадзянаў (1/3 насельніцтва). 19 студзеня 1995 г. Дзяржаўны сход Эстоніі ўхваліў Закон Эстоніі аб грамадзянстве, які вызначыў парадак разгляду заяваў на атрыманьне грамадзянства Радай паліцыі і памежнай аховы. Да 2012 г. лік неграмадзянаў скараціўся да 97 тысячаў (7% насельніцтва)^[14]. Найбольш шматлікімі часткамі гэтай групы былі апатрыды^[15] і грамадзяне Расеі.

Мовы

Афіцыйнай мовай у Эстоніі зьяўляецца эстонская, акрамя таго, частка насельніцтва валодае таксама расейскай, украінскай, ангельскай, фінскай, нямецкай мовамі, а таксама выру і сэту.

Эстонская мова выкарыстоўвае лацінскі альфабэт. Траціна стандартнае лексыкі мовы выводзіцца даданьнем суфіксаў да карнявых словаў. Найстарэйшыя вядомыя прыклады пісьмовай эстонскай мовы сустракаюцца ў хроніках XIII стагодзьдзя.

Эстонская і фінская мова вельмі блізкія, адносяцца да фінскай групы уральскай моўнай сям’і. Тым ня меней, гэтыя мовы ня ёсьць узаемна зразумелымі, хоць адукаваныя носьбіты могуць разумець пісьмовую мову іншага народу ў больш-менш вялікай ступені.

Рэлігія

Асноўны артыкул: Рэлігія ў Эстоніі

Рэлігія ў Эстоніі (2001)

     Няверуючыя (70.8%)

     Лютаранства (13.6%)

     Праваслаўе (12.8%)

     Іншыя (2.8%)

Паводле апошняга апытаньня, праведзенага Эўрабаромэтрам у 2005 року^[16], 16% эстонскіх грамадзянаў адказалі, што «вераць у існаваньне Бога», у той час як 54% «лічаць, што ёсьць нейкая вышэйшая сіла», а яшчэ 26% «ня вераць ні ў якую духоўную, боскую альбо жыцьцёвую сілу». Паводле гэтага апытаньня эстонцы выглядаюць найбольш няверуючымі ва ўсім Эўразьвязе.

Апытаньне, праведзенае ў 2006—2008 інстытутам Гэлапа, паказала, што 14% эстонцаў адказалі станоўча на пытаньне: «Ці адыгрывае рэлігія значную ролю ў вашым штодзённым жыцьці?» — што зьявілася найменшым вынікам сярод 143 краінаў, дзе ладзілася апытаньне^[17].

Сярод тых, хто называе сябе вернікамі, большасьць лютаранаў, а расейскамоўная меншасьць зьяўляецца праваслаўнымі.

Паводле зьвестак перапісу 2000 року, 29,23% насельніцтва назвалі сябе зьвязанымі зь нейкай рэлігіяй:^[18]

• 13.6% лютаране
• 12.8% праваслаўныя
• 6,009 баптысты
• 5,745 рыма-каталікі
• 4,254 сьведкі Еговы
• 2,648 пяцідзясятнікі
• 2,515 стараверы
• 1,561 адвэнтысты
• 1,455 мэтадысты
• 1,387 мусульмане
• 5,008 прыхільнікі іншых рэлігій

За савецкім часам улады актыўна ўмешваліся ў царкоўныя справы, дзейнасьць рэлігійных суполак была скрайне абмежаваная. Ад 1946 да 1982 рокі было строга забароненае друкаваньне і ўвоз рэлігійнае літаратуры.

Глядзіце таксама

• Эстанізацыя
• Неграмадзяне (Эстонія)

Крыніцы і заўвагі

1. Enim nõutud statistika (эст.) Eesti statistika. Statistikaamet (29 кастрычніка 2012). Праверана 30 кастрычніка 2012 г.
2. Population by sex and age group, 1 January (анг.). Statistikaamet (2010-01-22). Праверана 2010-03-29 г.
3. Births, deaths and natural increase (анг.). Statistikaamet (2009-05-12). Праверана 2009-09-30 г.
4. Migration by administrative unit/type of settlement, sex and type of migration (анг.). Statistikaamet (2010-05-26). Праверана 2010-08-23 г.
5. Прирост населения Эстонии в 2010 году спустя 20 лет вновь был позитивным
6. Fertility indicators (анг.). Statistikaamet. Праверана 31 кастрычніка 2012 г.
7. Infant mortality by sex (анг.). Statistikaamet. Праверана 31 кастрычніка 2012 г.
8. Life expectancy by sex and age (1958/59—1988) (анг.). Statistikaamet. Праверана 31 кастрычніка 2012 г.
9. Estonia Life expectancy at birth (анг.) Factbook. Index Mundi. Праверана 31 кастрычніка 2012 г.
10. Latest figures on the demographic challenges in the EU // Eurostat newsrelease. — 1 красавіка 2011. — В. 50/2011.
11. Citizenship (анг.). Estonia.eu (2010-07-02). Праверана 2010-08-20 г.
12. Population by sex, ethnic nationality and county, 1 January (анг.). Statistikaamet (2008-10-17). Праверана 2009-10-05 г.
13. Eesti rahvastik rahvaloenduste andmetel // Eesti Statistikaamet. — 1996. — Т. 2. — ISBN 9985-826-44-2.
14. Эстонія прызнала факт выміраньня неграмадзян // Зьвязда : газэта. — 4 траўня 2012. — № 84 (27199). — С. 1. — ISSN 1990-763x.
15. Полещук В. Предисловие к российскому изданию // Неграждане в Эстонии. — Центр информации по правам человека.
16. Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005 (анг.) (PDF) Праверана 2007-05-05 г.
17. Steve Crabtree, Brett Pelham. (9 лютага 2009) What Alabamians and Iranians Have in Common (анг.). Гэлап. Праверана 21 February 2010 г.
18. Statistical census: Population by religious affiliation and ethnic nationality (анг.). Statistikaamet (22 October 2002). Праверана 1 лістапада 2012 г.