An Simbahan ni Kristo (Ingles: Church of Christ) kan naghaloy inapod na An Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring-aldaw (The Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints), an orihinal na relihiyosong kongregasyon na pigtugdas ni Joseph Smith, Jr. Pinagbilog ini kan 1829 asin pinagtugdas kan Abril 6, 1830 sa norteng-sulnopan nin New York asin ini an enot na simbahan na nagpapautob nin mga pagtubod na uyon sa Libro ni Mormon (Book of Mormon) na pigsalin mismo ni Joseph Smith Jr. sa tabang nin kapangyarihan nin Espiritu Santo na gikan sa orihinal na lingguwaheng konsistido nin kaaraman kan mga Hudiyo asin Ehipsiyano, asin iyo ngonyan an minarepresentar sa pormal na kapinunan kan Kahiroan nin Mga Banal sa mga Huring Aldaw.
An Libro ni Mormon iyo an panulok-gapo kan Simbahan na naglalaman kan mga historya nin mga katawohan, Nephita asin Lamanita, asin mga lumang propeta na nagpaduman sa Lumang Amerika matapos na destrosohon an Jerusalem sa panahon ni Hadeng Zedekiah, hade nin Judah (mga 600 B.C.). Mababasa man an ministeryo nin Kagurangnang Jesukristo [1] sa mga katadaang katawohan matapos na siya nagsakat sa langit asin nagbaba sa lugar nin Lumang Amerika asin nagtukdo man sainda kan plano nin kaligtasan bilang pag-utob sa saiyang sinambit sa atubangan kan mga Hudiyo sa Jerusalem (Juan 10:16). [2] An mga miyembro kan Simbahan nagtutubod man na may kasegurohan na an pagluwas kan Libro ni Mormon iyo an bilog na kautuban kan propesiya ni Ezekiel na nanunungod sa mga huring aldaw. (Ezekiel 37:16-20)[3]
Si Joseph Smith, Jr. asin an saiyang mga kairibahan nagmawot na an Simbahan ni Kristo iyo an magigin sarong restorasyon (Restoration) kan enot na siglong Kristiyanong Simbahan, na si Smith nagtukdo na nahulog gikan sa pabor asin awtoridad nin Diyos nin huli sa sarong Dakulaong Apostasya (Great Apostasy). Kasunod sa pagkagadan ni Smith kan 1844, nagkaigwa nin sarong krisis nin awtoridad, na an mayor sa kadaklan kan mga miyembro nagsurunod ki Brigham Young pasiring sa Teritoryo nin Utah asin nagkapirang saraditon na mga denominasyon na nagkatarada sa kapalibutan nin mga estado. An gabos na mga simbahan na nagresulta kaining kabarangaan (Schism) nakonsidera kan saindang mga sadire na magin maninigong tagapagpadagos kan orihinal na Simbahan ni Kristo (Church of Christ).
Mayo pa nin sarong bantog na rekord nin kaidto pang konsepto nin mga Mormons para sa sarong Simbahan ni Kristo bago pa man an pagsalin ni Joseph Smith Jr kan Libro ni Mormon magpoon Abril hanggan Hunyo 1829. Sa panahon kaidtong pagsalin, an panluwasang desinyo luhay-luhay na nagigin malinaw para sa sarong komunidad nin mga paratubod, na may awtoridad gikan sa Diyos, mga ordinansa siring baga sa pagbubunyag, asin pag-ordina nin mga klerigo. Kan panahon nin Abril 1829, si Smith nagsalin kan sarong estorya ni Alma an Gurang, an dating pade nin sarong maraot na hade, na nagbunyag kan saiyang mga parasunod sa paagi nin paglubog, “na igwang awtoridad gikan sa Makapangyarihang Diyos”, asin nag-apod kan saiyang komunidad nin mga paratubod na “Simbahan nin Diyos, o an Simbahan ni Kristo”. (Mosias 18:13-17). An libro pinagladawan an klerigo kan simbahang nasambit na konsistido nin mga kapadian, na dae pinagbabayadan asin iyo an “mayong ibang ipagbabalangibog kundi pagsosolsol asin pagtubod sa Kagurangnan.” (Mosias 18:20). Si Alma sa kahaluyan pinag-establisa an kadakul na mga simbahan, na pinagkonsiderang “sarong simbahan” nin huli ta “mayong ibang pinagbabalangibog sa gabos na mga simbahan laen ining pagsosolsol asin pagtubod sa Diyos.” (Mosias 25:22). Sa kadagdagan sa mga kapadean, an libro nagsambit na an klerigo kaining mga simbahan man may kaayon na mga paratukdo. (Mosias 15:21). Sa kahaluyan, an libro nagsambit na an mga simbahan igwa nin mga gurang (elders). (Alma 4:7).
Daeng pagkukulang, kan Mayo 1829, sarong kapahayagan ki Joseph Smith, Jr. na nagladawan sa “simbahan” sa impormal na mga termino: “Hilnga, iyo ini an sakuyang doktrina: na an siisay man na nagsosolsol asin nagdudulok sa sako, iyo man sana an sakuyang simbahan: an siisay man na nagdedeklara nin mas o kulang kaini, iyo man sana an bakong sako, kundi iyo an laban sako: kun kaya, siya bakong kaayon sa sakuyang simbahan. (Libro nin mga Kasugoan 9:16). An padagos na diktasyon ni Joseph Smith kan Libro ni Mormon nagsambit man na igwa nin “duwang simbahan sana: an saro iyo an simbahan kan Kordero ni Diyos, asin an saro iyo an simbahan kan diyablo.” (1 Nephi 14:10).
Bilang sarong kasimbagan sa mga ideya kan libro mapanungod sa pagbubunyag asin sa organisasyon kan mga simbahan, si Joseph Smith, Jr. asin si Oliver Cowdery nagbunyag sa lambang saro sa paagi nin paglubog kan Mayo 1829 na uyon sa pinagboot kan anghel na pinag-apod na Juan Bautista. Sinda man nagpoon na magburunyag nin dosenang mga katawohan, sa amay kaidtong Hunyo 1829. (Historiya kan Simbahan 1:6, p. 59). Kaya lang, ining mga kombertido (converts) dae pa kaayon sa sarong aktuwal asin pormal na organisasyon nin simbahan. Daeng pagkukulang, ining komunidad nin mga paratubod nag-aapod kan saindang mga sadire bilang “an Simbahan ni Kristo”, asin kaayon an mga kombertido na yaon sa tolong banwaan nin New York: Fayette, Manchester, asin Colesville.
Kan Hunyo 1829, kasimbagan sa mga kalingkagan (concerns) ni Oliver Cowdery, si Joseph Smith, Jr. nagdikta nin sarong kapahayagan na nagsasabi na “sa Libro ni Mormon an gabos na mga bagay iyo an pinagsurat, mapanungod sa sakuyang simbahan, sakuyang ebanghelyo, asin sa sakuyang gapo. Kumbaya kun ika magtutugdok kan sakuyang simbahah, asin kan sakuyang ebanghelyo, asin kan sakuyang gapo, an mga pintuan nin impiyerno dae makakapagtagal laban saimo” (Libro nin mga Kasugoan, p. 35, bersikulo 3-4). Kan mga panahon sa katahawan nin Hunyo asin Disyembre 1829, si Oliver Cowdery nagsabi na siya nagresibe nin sarong kapahayagan manunungod sa “kun paano siya dapat na magtutugdok kan saiyang simbahan asin manera kaini”. Ining kapahayagan iyo an pinag-apod na “Mga Artikulo kan Simbahan ni Kristo”, asin ini nag-indikar na an simbahan dapat na mag-oordina ni mga kapadean asin mga paratukdo “uyon sa mga regalo asin kapangapudan nin Diyos sa mga tawo.” An simbahan kaipuhan na regular na maghihirilingan sa pakipagbahagi kan tinapay asin arak. Si Cowdery pinagladawan bilang “sarong Apostol ni Jesukristo”. Uyon ki David Whitmer, kan Abril 1830, ining impormal na “Simbahan ni Kristo” nagkaigwa nin anom na mga gurang (elders) asin sitentang mga miyembro. (Whitmer, Address to All Believers, 1887, p. 33).
Kan Abril 6, 1830, si Joseph Smith, Jr., Oliver Cowdery, asin sarong grupo na bana-banang may 30 mga paratubod naghirilingan tanganing pormal na organisaron an Simbahan ni Kristo pasiring sa pagin sarong ligal na institusyon. Sa tradisyon, ini pinagsasabi na nangyari sa harong ni Peter Whitmer, Sr. sa Fayette, New York, pero may mga amay na katalaan man na nagsambit kaini sa Manchester. Dae naghaloy pagkatapos kaining pormal na organisasyon, saradit na mga sanga kaini an pormal na pinag-establisa sa Fayette, Manchester, asin Colesville.
Mga testigo na nagsasabi na an simbahan pinag-organisa sa harong ni Joseph Smith kaayon sinda Joseph Smith, Jr. (Smith 1844), William Smith (Smith 1883), p. 14), asin Joseph Knight, Sr. (Jessee 1976), asin nagkapirang bakong paratubod na mga residente kan Palmyra (Tucker 1867, p. 58). Ining mga testigo kagabsan na nagtutubod na an harong ni Joseph Smith yaon sa Manchester, pero ini teknikal na nakapamugtak sa norteng kasagkoran nin Manchester sa Palmyra (Berge 1985). Sa saiyang 1838 na manuskritong historiya, baya, si Joseph Smith Jr. pinagkontradiksyon an saiyang ibang pinagpublikar na mga pinagsasabi asin pinagpamugtak an lugar nin pag-organisasyon sa harong ni Whitmer sa Fayette. Kan 1887, an testigong si David Whitmer man nakagiromdom na an bagay na ini nangyari sa harong kan saiyang ama sa Fayette (Whitmer 1887, p.33). Kaya lang, mga taong nakalipas kan 1875, si Whitmer nakapagsabi na sa sarong tagapagbareta na an pangyayari nangyari sa Manchester (Whitmer, 1875).
Sa paagi ni mga huring mga talaan, an Abril 6 na pan-organisasyong pagtiripon-tipon iyo an sarong karismatikong pangyayari, na kun saen an mga miyembro nin kongregasyon nagkaigwa nin mga bisyon, nagpropesiya, nagtaram nin mga dila, maogmang nagkukururahawan nin mga kaomawan sa Kagurangnan, asin pinanluyahan. (Joseph Smith History, 1839 draft). Siring man, an simbahan pormal na nag-ordina nin sarong ministro, na may pagkasaserdoteng mga opisina nin Diyakuno, Paratukdo, Padi, asin Elder. Si Smith asin Cowdery, uyon sa saindang 1831 na katalaanan, lambang saro pinag-ordinahan bilang “sarong apostol ni Jesukristo, asin sarong elder kan simbahan”. (“Mga Artikulo asin Tipan kan Simbahan ni Kristo”, Painesville Telegraph, Abril 19, 1831). An katalaanan na ini pinagbago kan 1835 na magsasabi na si Joseph Smith pinag-ordinahan na iyo “Enot na Elder”, asin si Oliver Cowdery pinag-ordinahan na iyo “Ikaduwang Elder”. (LDS D&C 20:2-3).
Historikong Kalikodan
Sa kaamayan nin 1800s, si Alexander Campbell asin iba pa nagpoon sa pagpapabantog kan ideya sa pag-iriba nin mga Kristiyano sa Estados Unidos na an pagkakabaranga sa pag-iriba nin mga Kristiyanong mga sekta pinagkausa sa paagi nin sarong Dakulang Apostasya (Great Apostasy) gikan sa orihinal na mga katukdoan ni Jesus, na pinaggigibo kan primitibong Kristiyanong simbahan. Si Campbell asin an saiyang mga kaibahan nagpundar kan Kahiroan nin Restorasyon (Restoration Movement), sa pakipagbangilan na an totoong mga gibo nin Kristiyanidad mapuwedeng mangyari sa paagi nin restorasyong paggigibo na pinagladawan sa Bagong Tipan. An mga Restorasyonista (Restorationist) man nagmawot na paghalion an sektaryanismo (Sectarianism), sa pakipagbangilan na dapat magkakaigwa in saro sanang Kristiyanong simbahan and na ini dapat na pagngangaranan na, an “Simbahan ni Kristo.”
An ibang mga historiyano kan relihiyon kategorikong pinag-ayon an Mga Banal sa Huring Aldaw na grupo bilang parte kan o an bunga kan pandakulaang Kahiroan nin Restorasyon, pero nagkaigwa nin mga signipikanteng pagkakaiba. Habang an amay na Mga Banal sa Huring Aldaw naniniwala na kinakaipo an “restorasyon” kan “tunay na simbahan ni Jesukristo”, sinda man nagtutubod na an direktang awtoridad na gikan sa Diyos sarong esensiyal para sa restorasyon na magin balido. Si Joseph Smith, Jr., an pundador kahiroan nin Mga Banal sa Huring Aldaw, nag-ako na maykapot kan awtoridad na iyan bilang sarong Propeta.
Sa mga kapahayagan ni Joseph Smith pinag-awtorisaran asin pinagsusugo an organisasyon kan an Simbahan ni Kristo kan 1830, asin sa kadakul na mga kapahayagan na pinag-akong naresibe ni Joseph Smith, an Diyos pinag-apod an simbahan sa iyong gayong kapangaranan. Si Joseph Smith nagtukdo na ining simbahan iyo an sarong restorasyon kan primitibong Kristiyanong simbahan na pinag-establisa ni Jesus sa enot na siglo A.D. Bilang kadagdagan, si Joseph Smith nagtukdo na ining restorasyon nangyari sa mga “Huring mga Aldaw” nin mundo, i.e., an panahon na minasunod bago pa an Ikaduwang Pag-abot ni Jesus.
Mga Amay na Kariliwatan
Sa katunayan na an mga simbahan kan ibang Kristiyanong Restoriyanista (Christian Restorationist), kabali na an mga Campbelitas (Campbellites), an pinagngaranan man na an “Simbahan ni Kristo” nagkausa ini nin sarong konsiderableng antas nin karibongan sa mga enot na taon kan Kahiroan nin Mga Banal sa mga Huring Aldaw. Nin huli sa maigot na paniniwala sa Libro ni Mormon sa pag-iriba kan mga parasunod ni Joseph Smith, Jr., an mga katawohan na yaon sa luwas kan simbahan pinag-aapod sindang mga “Mormonitas” (Mormonites) o “Mormons”. Si Joseph Smith asin ibang mga elder kan simbahan pinagkonsidera na an pangaran na “Mormon” sarong panlalait. Kan Mayo 1834, an simbahan pinag-adaptar an sarong resolusyon na an simbahan magigin bantugan bilang An Simbahan nin mga Banal sa mga Huring Aldaw. Sa kadakul na mga pagkakataon an simbahan pinag-aapod man na An Simbahan ni Jesukristo asin An Simbahan nin Diyos.
Kan ika-huring parte nin 1830s, si Joseph Smith asin idtong nagin matapat sa saiya nagpundar nin sarong bagong pamayuhang-opisina sa Far West, Missouri. Sa Far West kan 1838, siya nagbalangibog nin sarong kapahayagan na minabago sa pangaran kan organisasyon na an Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw.
Mga Huring Pinagkakaiba
Sagkod sa panahon kan asasinasyon ni Joseph Smith Jr., an simbahan binantog sa alternatibong pangaran na an Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal o an Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw. Pagkatapos kan saiyang kagadanan, nagkumpetensiyahan an Mga Banal sa Huring Aldaw na mga denominasyon nag-organisa sa irarom kan pamamahala nin sarong numero nin mga parasalida. An pinakadakula sa mga ini, pinapamayuhan ni Brigham Young asin ngonyan nakabase na sa Salt Lake City, Utah, na pinagpadagos ang paggamit kan Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw sagkod sa inkorporasyon kaini kan 1851, kunsoarin an simbahan pinahayag an estandarteng pangaran kaini na An Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw.
An mga parasunod ni James J. Strang naggagamit nin pampublikong pagsadireng pangaran, Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw, bilang iyo an pangaran kan saindang simbahan. An pangaran na Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw iyo man an pinagngaran kan mga miyembro na pinag-aako an akeng lalake ni Joseph Smith, Jr., na si Joseph Smith III, na iyo an parasalida kan saiyang ama. Si Smith III nagin propeta-president kaining grupo kan Abril 6, 1860. Kaya lang, an simbahan nagin inkorporado kan 1872 bilang iyo an Reorganisadong Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw, tanganing maipagpalaen ini gikan sa mas dakulang simbahan sa Utah, kaidtong panahon sa tahaw nin kadakul na isyung pederal na minapanungod sa poligamiya. Kan 2001, an simbahan pinagbago kaini an pangaran giraray na nagin “Komunidad nin Kristo”---may pagmangno na buhayon an orihinal na “Simbahan ni Kristo” na pangaran. An grupo ni Sidney Rigdon nagparadikit na sana sagkod na an sarong sa mga elder, si William Bickerton, na re-organisa kan 1862 sa irarom kan pangaran na An Simbahan ni Jesukristo. An ibang mga Banal sa Huring Aldaw na mga denominasyon nagbaralik sa orihinal na pangaran o sarong kinalaenan kaini, na minabale sa Simbahan ni Kristo (Templong Lote), an Simbahan ni Jesukristo (Cutlerita), asin an ngonyan na naparang Simbahan ni Kristo (Whitmerita).
Sa katotohanan an lambang denominasyon kan Mga Banal sa Huring Aldaw nag-aako na iyo an karapat-dapat na kasalidahan kan orihinal na Simbahan ni Kristo asin nag-aako na si Joseph Smith, Jr., bilang iyo an nagpundar na propeta o enot na presidente. Halimbawa, An Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring-aldaw, Komunidad ni Kristo, Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring Aldaw (Strangita), Simbahan ni Kristo (Templong Lote), asin Simbahan ni Kristo na may Mensahe ni Elijah, gabos minaako na pinag-organisa ni Joseph Smith kan Abril 6, 1830, an petsa kunsoarin an Simbahan ni Kristo pinag-organisa. An ibang denominasyon, arog kan An Simbahan ni Jesukristo (Bickertonita), minaako na an saindang mga organisasyon pinagmukna pagkatapos kan petsang ini, pero daeng pagkukulang na minaako na ini sarong re-establisamento kan orihinal na simbahan.
Kan 1880 sa sarong kaso ligal, an korte nin Ohio nagdeklara na an Re-organisadong Simbahan ni Jesukristo kan mga Banal sa Huring Aldaw (Reorganized Church of Jesus Christ of Latter Day Saints, na magpoon kaidto pinagngaranan na “Komunidad ni Kristo”) iyo an ligal na kasalidahan sa orihinal na Simbahan ni Kristo ni Joseph Smith, Jr. An korte man nanindugan na An Simbahan ni Jesukristo nin mga Banal sa Huring-aldaw (The Church of Jesus Christ of Latter-Day Saints) bako an ligal na kasalidahan nin huli ta ini “materyal asin dakulang minabaya gikan sa pagtubod, mga doktrina, batas, mga ordinansa asin mga kagamitan kan nasabing orihinal na Simbahan.
Kan 1894, sarong pederal na korte kan Estados Unidos sa Missouri pinanindugan giraray na an RLDS na Simbahan iyo an ligal na kasalidahan sa orihinal na simbahan. Kaya lang, sa apila an bilog na kaso pinagbale-wala na kan United States Court of Appeals for the Eight Circuit na mayong anuman na diskusyon kan korte mapanungod sa isyu kan ligal na kasalidahan.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
