Tigsik
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
An tigsik o kansíng sa Daan na Bikol saróng suanoy na porma nin halìpot na rawitdawit na minapahilíng kan natural na talento kan mga Bikolano sa pagberso. Kompwesto iní nin duwá o abót apát na taytáy na igwáng walóng silaba o sobra pa. Lambáng sarô kainí igwáng eskimang saróng sarambít o mono-rhyme.[1] Pabiglâ na tinitìyaw o inginungusò iní sa atubangan nin pagtiripon. Iní haros makangingirít, o igwáng "piltik" sa siisáy man na pinapatamáan. Nahihimò na "sarambít" o arangay sa paririkasan na pagkawingkawíng kun mahusay an paratigsík.
An pagtigsík sa abatayo (urogmahan asín irinoman) naglilibot sa aragitong, natindóg dangan minatigsík asín kaipuhan tulos na masimbág kan sarô man na daíng abala. Iní dapat halìpot saná, panô nin maragsíp na subá o pagsugót. Sa siring na kamugtakan, daí pwede an halawig na pagtarám na garó na nag-uusipón, huli ta siring sa basong naglilibot, makakantiyawán an paratigsík asín mapapatukaw.
An nagtitirigsikan sa mga irinoman mayong ibáng tuyo kundî magtaó nin lingaan asín kaugmáhan sa aratubang. An magayón na tigsík minaladawan nin maliksíng pag-isip, alistong pagsubá, asín nakakakilhág na pagsugót. Iní huli ta igwáng mga pagkakataón na may dikít na pagwakî. Kumbagá, saróng pagubkás nin masilyáb na dunong. Nahihilíng an talento sa paggubkás na iyán kun biglâ napurusngák o naharakaták an pag-iriba.
Alagad, sa modernong kamugtakan sa kulturang Bikolnon haros pormang literaryo na saná iní pero pighihingowa na mabuhay sa tunay na praktis kan lumang panahón. Kun dati saróng pagbeberso kaidtóng panahón sa tiripon na itinitìyaw saná asín daí isinusurat, ngunyán ipinapalagdâ na sa libro na minaluwás garó saróng halìpot na rawitdawit na may pagkaagíd sa haiku kan Hapon. Paratì apát na taytáy na iní asín sa aktwal na tirigsíkan garó igwáng kalabaan, oróg na kun araporado an gabós na magtindóg asín magtigsík man.
Mga halimbáwà nin tigsík:
An pormang literaryong iní pambihirà huli ta daí nakukuá sa mas darakulang grupong etniko sa Filipinas. Nakagamót nanggád iní sa daan na kulturang Bikol malà ta igwá pang saróng katagâ an mga Bikolano sa pagladawan kan nasabing kaugalián nin pag-ugmá sa katiriponán. Inaapód man ining pag-aalap.[2]
Alagad, an mismong katagang "tigsik" na iyo an popular ngonyan dai masusog sa mga lumang kasuratan. An tunay na lumang kataga kan "tigsik" an gamit daa kan mga gugurang iyo an taramon na "kangsin".[3]
Sa kulturang Sulnopan, an pag-aalap ginigibo bakô man na gayo sa pagpagubkás nin kantyáw o pangisí kundî sa pagtaóng onra asin umaw sa saróng tawo huli sa saiyang naginibohán.
Halimbawà, an saróng persona iyó an sentro nin pag-aalap sa banggíng iyán, asín an saro' man minatindóg sa "pagtaóng alap", komo sa pagpasalamat/pag-umaw sa tao asín an ibá man "minaalap" sa pag-uyon kan inot na nagtindóg asín nag-alap.
An siring na praktis gamot sa kultura asin tradisyon sa Solnopan kun saen an pag'inom nin arak rapot sa ideya nin pagselebrar asin pag'onra. Alagad, maski mayong itini'yaw na mensahe, dawa sana itinaas an baso para sa sarong tawo, saro nang pag'alap. An mensahe iyo na nagpapahiling an gabos na tiripon nin maimbong asin marhay na boot sa tawo (o bagay man ngani) na tinotonggohan kan aktong ini.
An kinaugalean nin pagsantik kan mga basong inoman naggikan daa sa pagha'dit na tibaad may hilo an pigtangrong arak, ta sa pagtubod na pag nagsantikan an duwang baso, mag'uurula an laog asin makasi'wag sa kapingkian na baso. Sa siring na gibo, mahahale soboot an duda na may hilo an arak. Alagad, ini daa bako man totoo. [4]
An katagang "toast" (alap) nararapot sa kustombre kan ika-17ng siglo kun saen an mga inomon (arak) dinadagdagan panamit ngani magin mas masiram. Igdi nagpoon an pagtubod na an sarong inoonrang gining (dama) na iyo an tinotonggohan kan pag'omaw, sarong nataong namit sa inomon.
An International Handbook on Alcohol and Culture nagsasabi na pag'aalap " posible daa nagpoon sa praktis nin pag'aatang kan mga gugurang na padi (kun sa Bikol, mga balyana) kasabay an pag'atang nin arak na sagrado sa mga dinidiyos, asin an mga ini pwedeng dugo mismo o arak (igdi sa pre-Hispanikong Bikol, pwede tuba o intos) sabay an pagnguso nin sarong pag'mawot na logod "magkaigwa man nin halawig na buhay o maray na salud". [5].
An pag'aalap susog sa solnopan na kinaugalean, tolo an kinakabtang: an pagtiti'yaw, an pag'ooyon, asin an paglala'gok kan inomon.
_Demisted_with_DXO_PhotoLab_Clearview;_cropped_away_black_border_edge.jpg)
Sa Hapon , an kurahaw "Kampai", sa Korea, naboses "Gunbae" asin sa Tsina o Taiwan, an tiniti'yaw "Ganbei". Ining mga taramon na ini boot sabihon mansana, "alang na baso". Kaya, la'gok talaga (sarong inoman sana) an naaangay sa siring na mga pag'alap.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
