From Wikipedia, the free encyclopedia
Әбү-л-Фаҙыл әл-Ғәббәс ибн Ғәбд әл-Моталлип әл-Хашими (ғәр. العباس بن عبد المطلب; 566, Мәккә — 653, Мәҙинә) — Мөхәммәт Рәсүлулланың атаһының бер туғаны, Ғәбд әл-Моталлиптың күп һанлы улдарынан туғыҙынсыһы.
566 йылда Мәккәлә тыуған, әсәһе Нәтилә бинт Йәнәп. Мөхәммәт Рәсүлулланан биш йәшкә оло булған. Етем ҡалған Мөхәммәтте олатаһы үҙенә аҫрарға алғас, Ғәббәс уның менән бер өйҙә үҫә[4].
Йәш сағында Ғәббәс сауҙа менән шөғөлләнә. Ярайһы бай кеше була. Был достаточно богатым человеком. Ағалары менән Ҡәғбәлә хеҙмәт итә, ҡоҙоҡтан хажиҙарға Зәм-зәм һыуы сығарып биреп тора. Атаһы вафат булғас, Ғәббәс ғаиләләренә йөкмәтелгән эште үҙенә ала — Зәм-зәм һыуының ҡарауылсыһы була. Ислам ҡабул иткәс тә ошо бурысын үтәй. Бәхилләшеү хажында Пәйғәмбәр ҡоҙоҡ янына килеп, Ғәббәстән зам-зәм һорап ала[4].
Мөхәммәткә с.ғ.с. рисаләт иңгәс тә Ғәббәс Ислам ҡабул итмәй әле, әммә ҡаршы ла сыҡмай. Уның ҡатыны Үмм әл-Фаҙыл тәүге мөслимәләрҙән була. Бәҙер һуғышында Ғәббәс мосолмандарға әсир булып төшә, ә азат ителгәс Ислам ҡабул итә һәм Мәккәгә ҡайта. Күпмелер ваҡыт динен йәшереп йөрөй, Мәккәләге мосолмандарға ярҙам итә. Мәккә мосолмандар тарафынан яулап алыныуға әҙ генә ҡалғанда ул Мәҙинәгә һижрәт ҡыла. Мәккә яуланғас, Мөхәммәт Пәйғәмбәр менән бергә йөрөй һәм Һүнәйн һуғышында ҡатнаша[4]. Уның көслө йоғонтоһо менән ҡорайыштарҙың байтағы Исламға килә.
Миләди 632 йылда Пәйғәмбәр вафат булғас, Али ибн Әбү Талип менән Ғәббәс уның мәйетен йыуалар. Ғәббәс беренсе өс хаҡ хәлифәгәярҙам итеп йөрөй. Ул мосолман ғәскәрен тотоуға, Византия империяһын яулап алыуға күп аҡса түгә[4].
Ғәббәс 652 йылда хәлифә Усман ибн Әффан идара иткәндә вафат була[4]. Ғәббәстең улдарынан иң билдәлеләре — Фаҙыл, Ғабдуллаһ, Күсәм менән Тәммәм. Бер быуаттан уның тоҡомдары Ғәрәп хәлифәлегенә хакимиәткә килә һәм Ғәббәсиҙәр династияһын барлыҡҡа килтерә[4].
Ғәббәсиҙәр хәлифәлегенең сәскә атыу осоро Әбу Йәғәфәр әл-Maнсур (754—775), Мөхәмәт әл-Mahди (775—785), Һарун әр-Рәшит (786—809), Ғабдулла әл-Мәһмүн (813—833) хакимлығына тап килә. Ғәббәсиҙәр ике йөҙ йылдан ашыу хакимлыҡ иткәндән һуң, хәлифәлек яйлап көсһөҙләнә башлай һәм монголдар Бағдадты яулап алып, һуңғы ғәббәси хәлифәне үлтереү менән йәшәүҙән туҡтай[5]/
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.