Һауа

Һауа — кеше, хайуан һәм үҫемлектәрҙең тереклеге өсөн кәрәк булған, күбеһенсә азот менән кислородтан торған ерҙең атмосфераһындағы газдар ҡатнашмаһы^[1]; Ерҙең атмосфераһы газдарының тәбиғи ҡатнашмаһы (ҡатнашмала күпселеге азот һәм кислород — 98-99 %; углекислый газ, һыу, водород һәм башҡалар).

Һауанан инерт газдар алалар (гелий, неон, аргон, криптон, ксенон, радон, унуноктий).

Химик составы

1754 йылда Джозеф Блэк эксперимет аша һауа бер матдә түгел, ә төрлө газдар ҡатнашмаһы булыу иҫбатлай^[2].

Һауа составы:

Матдә	билдәһе	күләм буйынса, %	ауырлыҡ буйынса, %
Азот	N2	78,084	75,50
Кислород	O2	20,9476	23,15
Аргон	Ar	0,934	1,292
Углекислый газ	CO2	0,0314	0,046
Неон	Ne	0,001818	0,0014
Метан	CH4	0,0002	0,000084
Гелий	He	0,000524	0,000073
Криптон	Kr	0,000114	0,003
Водород	H2	0,00005	0,00008
Ксенон	Xe	0,0000087	0,00004

,

Һауа составы тауҙарҙа айырыла: кислород азоттан ауырыраҡ, шуға бейеклеккә күтәрелгән һайын кислород кәмей.

Физик үҙенсәлектәре

Һауаның физик үҙенсәлектәре :

Параметр	мәғәнә
Уртаса сағыштырма моляр массаһы	28,98 г/моль
Ҡоро һауа тығыҙлығы , нормаль атмосфера баҫымда (101325 Па) Температура, °C тығыҙлык мәғәнәһе, кг/м³ −25 1,424 0 1,2929 20 1,2047 225 0,7083
уртаса сағыштырма йылы һыйышлығы, үҙгәрмәүсән баҫымлыҡта cp	1,006 кДж/(кг•К)
уртаса сағыштырма йылы һыйышлығы, үҙгәрмәүсән күләмдә cv	0,717 кДж/(кг•К)
адиабата	1,40
тауыш тиҙлеге, нормаль шарттарҙа	331 м/с (1193 км/ч)[3]
0—100 °C температурала температура киңәйтеүе	3,67·10−3 1/К
нормаль шарттарҙа динамик үҙлелеге	17,2 мкПа•с
һыуҙа иреүсәнлек	29,18 см3/л
нормаль атмосфера баҫымда (101325 Па) йылы үткәреүсәнлеге Температура, °C йылы үткәреүсәнле, Вт/(м•К) –173 0.00922 –143 0.01204 –113 0.01404 –83 0.01741 –53 0.01983 –23 0.02207 –3 0.02348 0,1 0.02370 7 0.02417 17 0.02485 27 0.02553 37 0.02621 67 0.02836 97 0.03026
Нормаль шарттарҙа яҡтылыҡ һыныуы	1,0002926
яҡтылыҡ һыныуы үҙгәреү коэффициенты	2,8·10−9 1/Pa
молекуланың уртаса поляризациялау	1,7·10−30
Сатерленд константаһы Sat	171·10−7

Һауа фәлсәфәлә

Фридрих Вильгельм Ницше һауа тураһында иң юғары һәм йоҡа материя тип яҙҙы. Һауа – азатлыҡ символы ^{[4][5] [6]}.

Иҫкәрмәләр

1. Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З.Г.Ураксина, 2005)
2. Ҡалып:Книга:Science. A History (1543-2001)
3. Скорость звука // Физическая энциклопедия / под. ред. А. М. Прохорова. — М.: «Советская энциклопедия», 1988. — Т. 4.
4. Ковальчук Т. Ю. Структура художественного пространства в лирике Д. С. Мережковского 1880-1900-е годов 2015 йыл 18 ғинуар архивланған. // Вестник Челябинского государственного университета. Филология. Искусствоведение. — Вып. 49.— 2010. — № 34 (215). — С. 58
5. Энциклопедия символов, знаков, эмблем. / авт.-сост. В. Андреева и др. — М. : МИФ : АСТ, 2001. — С. 96-97.
6. Воздух 2014 йыл 31 июль архивланған. // Символы, знаки, эмблемы: Энциклопедия / авт.-сост. В. Э. Багдасарян, И. Б. Орлов, В. Л. Телицын; под общ. ред. В. Л. Телицына. — 2-е изд. — М.: ЛОКИД-ПРЕСС, 2005. — 494, [1] с., [16] л. цв. ил.

Һылтанмалар

• ГОСТ Р ИСО 8756-2005 Качество воздуха. Обработка данных по температуре, давлению и влажности 2014 йыл 16 ғинуар архивланған.