Шишәмбе — аҙнаның дүшәмбе менән шаршамбы араһындағы көнө. Фарсы теленән мәғәнәһе — шәмбенән һуң өсөнсө көн.Халыҡ-ара ISO 8601 стандарттарына ярашлы, шишәмбе аҙнаның икенсе көнө һанала. Мосолман календарында иһә ул аҙнаның дүртенсе көнө.
Әрмән телендә (Երեքշաբթի — ерекшабти́), грузин телендә (სამშაბათი — самшабати), башҡорт телендә (шишәмбе), тажик телендә (сешанбе) һәм татар телендә (сишәмбе), барыһы ла «шәмбенән өсөнсө көн» тигәнде аңлата.
Боронғо Римда был көн мифологик Марсҡа бағышланған булған (франц. Mardi, итальянса - Martedì), төньяҡ герман ҡәбиләләрендә — шуға оҡшаш - Тиу (норвег. -Tysdag).
Латин телендә шишәмбе көн имя вторника dies Martis («Марс көнө»), гречксао ἡμέρα Ἄρεως Арес көнө тигәндән алынған[1]. Латин теленән сыҡҡан күп кенә телдәрҙә (француз теле, испан теле, итальян теле) был көнгә атама рим һуғыш илаһы Марс хөрмәтенә бирелгән.
Инглиз телендә көн исеме боронғо инглизTiwesdæg һәм урта инглиз Tewesday тигәнде ҡушып яһалған (хәҙергесә Tuesday)[2]. Tiw — протогерман илаһының боронғо инглиз рәүешендә *Tîwaz, йәки Týr боронғо норвег телендә - һуғыш һәм ҡануниәт илаһы [3][4].
Һиндостандың классик телдәрендә -пали һәм санскритта, Таиландта был көн Ангарака тип атала («ҡыҙыл төҫкә эйә»)[5]
Башҡорттарҙың мәжүси инаныстары араһында шишәмбегә бәйле хөрәфәттәр ҙә булған, был көндә әһәмиәтле эштәрҙе башламаҫҡа йә эшләмәҫкә кәңәш ителгән, тырнаҡ ҡырҡыу өнәлмәгән. Исламда бындай хөрәфәттәр тыйылыуға ҡарамаҫтан, улар беҙҙең көндәргә тиклем һаҡланып килгән.
Шуныһы ҡыҙыҡ, был көн грек һәм испан мәҙәниәттәрендә лә уңышһыҙ көн һанала. Гректар өсөн был — Константинополде (Истанбул) юғалтҡан, төрөктәр яулап алған көн, испандарҙа иһә «Шишәмбе өйләнмә һәм сәфәргә сыҡма» тигән хөрәфәт йәшәй (исп. En martes, ni te cases ni te embarques). Бынан тыш, испандарҙа айҙың 13-сө көнө шишмбегә тап килеү насар һанала, ә йомаға тура килһә - яҡшы.
Башҡорт халҡында баланың ниндәй көндә донъяға килеүенә ҡарап ҡушылған исемдәр булған. Шулар араһында шишәмбе лә бар - Сисәмбай, Сисәмбикә [6]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
