Перл Бак

Перл Бак, тыумыштан Сайденстрикер (ингл. Pearl Sydenstricker Buck; ҡытайса исеме 赛珍珠, Sài Zhēnzhū; 26 июнь 1892 йыл — 6 март 1973 йыл) — Америка яҙыусыһы, әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы лауреаты. Миссионер ҡыҙы, бала сағы һәм йәшлеге Ҡытайҙа үтә, был ил уны ижадҡа илһамландыра.

Перл Бак
ингл. Pearl Comfort Sydenstricker Buck Walsh
Зат	ҡатын-ҡыҙ[1][2]
Гражданлыҡ	Америка Ҡушма Штаттары[3]
Тыуған ваҡыттағы исеме	ингл. Pearl Comfort Sydenstricker[4]
Псевдоним	John Sedges
Тыуған көнө	26 июнь 1892({{padleft:1892|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:26|2|0}})[2][5][1][…]
Тыуған урыны	Хилсборо[d], Покахонтас[d], Көнбайыш Виргиния, Америка Ҡушма Штаттары[5][6]
Вафат булған көнө	6 март 1973({{padleft:1973|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})[2][1][7][…] (80 йәш) или 1973[8]
Вафат булған урыны	Danby[d], Ратленд[d], Вермонт, Америка Ҡушма Штаттары
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	үпкә рагы[d]
Ерләнгән урыны	Perkasie[d]
Атаһы	Absalom Sydenstricker[d][4]
Әсәһе	Caroline Maude Stulting Sydenstricker[d]
Бер туғандары	Edgar Sydenstricker[d]
Хәләл ефете	John Lossing Buck[d] һәм Richard J. Walsh[d]
Балалары	Caroline Grace Buck[d] һәм Janice Comfort Walsh[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле	инглизсә һәм Ғәрәп теле
Һөнәр төрө	тәржемәсе, романист, автобиограф, хоҡуҡ яҡлаусы, сценарий яҙыусы, журналист, балалар яҙыусыһы, яҙыусы, миссионер, прозаик
Эшмәкәрлек төрө	культура Китая[d] һәм английская литература[d]
Эш урыны	Нанкин университеты
Уҡыу йорто	Корнелл университеты[d] Randolph–Macon College[d][4]
Архивы хранятся в	Центр Гарри Рэнсома[d][9]
Ойошма ағзаһы	Американская академия искусств и литературы[d] һәм Общество Phi Beta Kappa[d]
Жанр	биография
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Нобелевская премия по литературе[d] (1938) Национальный зал славы женщин[d] (1973) премия имени Хорейшо Элджера[d] (1964) медаль Уильяма Дина Хауэллса[d] (1935) Әҙәби әҫәр өсөн Пулитцер премияһы[d] (1932)
Хеҙмәттәре тупланмаһы	Центральный музей Утрехта[d][10]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
Перл Бак Викимилектә

1938 йылда «Ҡытай крәҫтиәндәре тормошон күп яҡлы, ысын мәғәнәһендә эпик һүрәтләгәне өсөн һәм биографик шедеврҙары өсөн» әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы ала. Ҡытайҙа уны йышыраҡ Ҡытай яҙыусыһы тип иҫәпләйҙәр^[11].

Биографияһы

Перл Сайденстрикер 1892 йылдың 26 июнендә Көнбайыш Виргиния штатының Хилсборо ҡалаһында тыуа. Ата-әсәһе миссионер була һәм туйҙары үткәс тә Ҡытайға китәләр. Әсәһе ауырға ҡалғас, ҡабат АҠШ-ҡа ҡайталар. Перл тыуып, өс айлыҡ булғас, яңынан Ҡытайға киләләр һәм Нанкин тирәһендә төпләнәләр.

Ҡытайҙа ихтилал башлана һәм сит ил кешеләренә унда ҡалыу хәүефле була. Перлдың атаһы китергә ашыҡмай, ул ғаиләһе менән Шанхайға күсә.

Перл Ҡытайҙа Miss Jewell’s School мәктәбенә йөрөй, әммә класташтарының расистик ҡарашлы булыуы арҡаһында уны ташлай. Перл инглиз телен, ҡытай теленең ерле диалектын һәм классик ҡытай телен белә. Ул күп уҡый, айырыуса Чарльз Диккенс романдары менән мауыға, әммә атаһы быны хупламай.

1911 йылда Перл АҠШ-ҡа китә, Виргиния штатында ҡатын-ҡыҙҙар колледжында уҡый. 1914—1933 йылдарҙа миссионерлыҡ эше менән була, ләкин уның ҡараштары үҙгәрә һәм ул миссионерлыҡтан баш тарта.

1914 йылда Перл Ҡытайға килә. Унда 1917 йылдың майында миссионер Джон Бакҡа кейәүгә бара, улар Сучжоуға күсенә. «Ер» һәм «Улдар» тигән романдарында ошо төбәкте һүрәтләй.

1920 йылда икеһе лә Нанкинда университетта уҡыталар. 1921 йылда яҙыусының әсәһе вафат була. 1924 йылда улар ҡабат АҠШ-ҡа ҡайта. Перл Корнелл университеты магистры дәрәжәһен ала. 1925 йылда Перл Дженис тигән ҡыҙсыҡты уллыҡҡа ала, көҙ ғаилә ҡабат Ҡытайға китә.

Һуғыш башланғас, уға ғаиләһе менән фәҡир ҡытайҙарҙың йорттарында йәшенеп көн күрергә тура килә, уларҙы Америка ғәскәрҙәре ҡотҡара. Перл Шанхайға, унан Японияға китә, бер йылдан тағы Ҡытайға килә. 1927 йылдан ул үҙен тулыһынса әҙәби эшкә бағышлай. Никахы ҡаҡшай, ә ҡыҙы ауыр сирле була. 1929 йылда Перл АҠШ-ҡа ҡайта. Нью-Йорк нәшерсеһе Ричард Уолш уның «Көнсығыш еле, көнбайыш еле» тигән китабын баҫмаға ала. Перл «Ер» тигән китабын яҙып бөтөр өсөн ҡабат Ҡытайға килә, 1934 йылда Америкаға бөтөнләйгә ҡайта һәм башҡаса Ҡытайға бармай.

1935 йылда яҙыусы беренсе ире менән айырыла һәм Ричард Уолшҡа сыға. Ғүмеренең ахырына тиклем ире менән Пенсильванияла йәшәй. 1973 йылдың мартында үпкә яман шешенән вафат була.

Төп эштәре

Романдары

• Көнсығыш еле, көнбайыш еле (ингл. East Wind:West Wind, 1930)
• Ер (ингл. The Good Earth, 1931, Пулитцер премияһы)
• Улдар (ингл. Sons, 1933)
• Тарҡалып барған йорт (ингл. A House Divided, 1935)
• This Proud Heart (1938)
• Ҙур тулҡын (ингл. The Big Wave, 1938)
• Dragon Seed (1942)
• Pavilion of Women (1946)
• Peony (1948)
• Өлкәнәймәгән бала (ингл. The Child Who Never Grew, 1950)
• God’s Men (1951)
• Come, My Beloved (1953)
• Император ҡатын (ингл. Imperial Woman, 1956)
• China Sky (1956)
• Пекиндан хат (ингл. Letter from Peking, 1967)
• The Living Reed (1963)
• Ваҡыт — төштән кире (ингл. The Time is Noon, 1966)
• Matthew, Mark, Luke and John (1967)
• Мадам Ляндең өс ҡыҙы (ингл. The Three Daughters of Madame Liang, 1969)

Биографиялары

• Ҡыуылыу (ингл. The Exile, 1936)
• Алышыусы фәрештә (ингл. Fighting Angel, 1936)

Автобиографиялары

• My Several Worlds (1954)
• A Bridge For Passing (1962)

Йәмәғәт эшмәкәрлеге

Перл Бак халыҡ-ара уллыҡҡа алыу тарихында һиҙелерлек роль уйнай. 1949 йылда ул донъяла беренсе халыҡ-ара уллыҡҡа алыу агентлығын (Welcome House) аса. Азиат расаһы һәм ҡатнаш ҡанлы балаларға айырыуса ҙур иғтибар бирелә. Ул саҡта уллыҡҡа бала алыу Америка йәмғиәтендә популяр булмай. Әлегә тиклем раса-ара балаларҙы уллыҡҡа алыу буйынса махсуслашҡан Перл Бак исемендәге фонд эшләй^[12].

Иҫкәрмәләр

1. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
2. Deutsche Nationalbibliothek Record #118516817 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
3. LIBRIS — Национальная библиотека Швеции, 2012.
4. Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English (ингл.): Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 154.
5. Краткая литературная энциклопедия (урыҫ) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.
6. Бак Перл // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
7. Pearl S. Buck // Encyclopædia Britannica (ингл.)
8. Our hidden heritage : Pennsylvania women in history — American Association of University Women, 1983. — Б. 313. — ISBN 0-9611476-0-1
9. https://norman.hrc.utexas.edu/fasearch/findingAid.cfm?eadid=00520
10. Pearl Buck // https://www.centraalmuseum.nl/nl/maker/pearl-buck
11. Meyers, Mike Pearl of the Orient (англ.) // New York Times. — 5 марта 2006.
12. Владимир Абаринов Кого наказываете, господа?. — Международный ежемесячник «Совершенно секретно».

Һылтанмалар

• Перл С. Бак
• Страница Перл Сайденстрикер Бак в литературном клубе «Пергам» 2020 йыл 20 октябрь архивланған.

Әҙәбиәт

• Лауреаты Нобелевской премии: Энциклопедия: Пер. с англ.- М.: Прогресс, 1992.
• Peter J. Conn. Pearl S. Buck: A Cultural Biography. Cambridge England ; New York: Cambridge University Press, 1996. ISBN 0521560802
• Hilary Spurling, Burying the Bones: Pearl Buck in China (London: Profile, 2010) ISBN 9781861978288
• Nora B. Stirling, Pearl Buck, a Woman in Conflict (Piscataway, NJ: New Century Publishers, 1983)
• Elizabeth Johnston Lipscomb, Frances E. Webb and Peter J. Conn, eds., The Several Worlds of Pearl S. Buck: Essays Presented at a Centennial Symposium, Randolph-Macon Woman’s College, March 26-28, 1992. Westport, CT: Greenwood Press, Contributions in Women’s Studies, 1994. ISBN 0313291527
• Liao Kang. Pearl S. Buck: A Cultural Bridge across the Pacific. (Westport, CT, London: Greenwood, Contributions to the Study of World Literature 77, 1997). ISBN 0-313-30146-8.
• Xi Lian. The Conversion of Missionaries: Liberalism in American Protestant Missions in China, 1907—1932. (University Park: Pennsylvania State University Press, 1997). ISBN 027101606X