Зөбәржәт

Зөбәржә́т — үтә күренеп торған асыҡ йәшел төҫтәге аҫыл таш.^[1] Химик формулаһы — Be₃Al₂(SiO₃)₆.

Зөбәржәт
Бразилия зөбәржәте
Формула	Be3Al2Si6O18
Ҡатнашмалары	Fe2O3, V2O3, Cr2O3
Сингония	Гексагональ
Төҫө	Йәшел, һаоғылт-йәшел
Һыҙат төҫө	Аҡ
Ялтырауығы	Быяла
Үтә күренеүсәнлеге	Үтә күренеүсән, ярым үтә күренеүсән
Ҡатылығы	Моос шкалаһы буйынса7,5 - 8,0
Йәбешеүсәнлеге	бик яҡшы түгел
Һыныусанлығы	Тигеҙһеҙ
Тығыҙлығы	2,69 - 2,78 г/см³
Һыныу күрһәткесе	nω = 1.564–1.595, nε = 1.568–1.602

Бахыт, кадәләр берәр

Зөмәрдләр, һымаю диаманттар кебек, дүрт төп критерийлар буйынса бахәләнә: "дүрт С": төс, ашыҡлык, тиешләнеш һәм карат буйынса агырлык.^[2][3] Һымаю диаманттарны тәртипләп булсак, төс, әйбәтсез, өҫтөнлек критерий булыр. Зөмәрдләр ашыҡлык икенсе критерий булып тора.^[4]

Геммологияла, төсләр өсөн өс нәсел: төҫ, дөлгә иҙүсәлек һәм барлык.^[5][6] Зөмәрдләр тыш һәм күк төсләрдән башлап түґелнән күккә кадәр барлыҡ төсләрдә булыр, көндәрендә төп төс - яшел булыр. Сары һәм күк - ҡышҡы төсләр, зөмәрддарда күп булса керә. Зөмәрд, бүтеү диаманттарды, көндәрендә урта никәяһе барлыҡ төсләрдә булыр, күрһәм төсләр күрһәм беhiлама өсендә танылыр.^[7]

Зөмәрдәрҙе, һуңғы, күбәй төркөмдәр һәм черти өҫтөрө ата.^[8] Яшел диаманттар кебек, ашыҡлыҡ тексерү өсөн норма – микроскоп (яңы эшкәртү), зөмәрддар күзем йә барып керә.^[9] Шундағы һөйләмә, әгәр зөмәрддың күзем йә аға очыҡ тарташым еш булмай иҡе (гади күреү күчендә ала булмай), ул нычка булыр.

Синтетик зөмәрд

Синтетик материалдар төзәтелгән, һыржы синтез менән һәм лизингланмыш бериллә аңсата ҡулланыран хюгелрәк төҙәлә.^[10][11] Илк коммерциялы иң яҡшы иҙгәргәсе Кэрроль Чатемың процессы, ванадийлы литий ниәлә юрик флюс хүстәр төҙәлә, өйөндә Chatham зөмәрддары һөҙ булмай һәм ванадий һәм молибден могөҙә ҡалдыра. Тикше флюс зөмәрддарын эшкәрткән йылда буйынса буҙу Пьер Гиллзон, бериллың бер хорафа семеновына һөҙләшкән баксы ҡулланыределгән, аның өсендә үсерләр. Әйен 1 мм үсмәк менән һөйләмәге, һисапны үҙ жирендә сел хүстәренде 7 мм теләүндә зөмәрд кителдәр Төп.