Барий

Барий (лат. Barium, Ba) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осоро, 2-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 56.Атом һаны 56. Ябай матдә барий — йомшаҡ, яҡшы сүкелеүсән, һелтеле металл, көмөш-аҡ төҫтә. Юғары химик активлығына эйә; ағыулы.

Барий
Масса	137,327 ± 0,007 массаның атом берәмеге[1]
Кем хөрмәтенә аталған	вес[d]
Асыусы йәки уйлап табыусы	Гемфри Дэви[d][2]
Асыу датаһы	1808[2]
Табылыу урыны	Королевский институт[d][2]
Элемент символы	Ba[3]
Химик формула	Ba[4]
Каноническая формула SMILES	[Ba][4]
Атом һаны	56[5]
Электронная конфигурация	[Xe] 6s²
Электр кирелеге	0,89
Ионный радиус	1,35 ангстрем[6], 1,42 ангстрем[6] һәм 1,61 ангстрем[6]
Энергия ионизации	502,9 килоджоуль на моль, 965,2 килоджоуль на моль һәм 3600 килоджоуль на моль
Әселәнеү дәрәжәһе	2
Молярная энтальпия плавления	7,12 килоджоуль на моль
Тығыҙлыҡ	3,338 грамм на кубический сантиметр
Иреү температураһы	727 °C
Ҡайнау нөктәһе	1897 °C
Таксонда бар	I. cicadae[d][7]
Лексема-субъект	Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 301: Неизвестный тип сущности..
Код MCN	2805.19.20
Барий Викимилектә

Символы

Барий элементының символы — Ba (Барий тип уҡыла).

Тарихы

Барий 1774 йылда BaO оксиды рәүешендә Карл Шееле һәм Юһан Ган тарафынан асыла.^[8].

1808 йылда инглиз химигы Гери Дэви барийҙың дымлы гидроксидын терегөмөш катоды менән электролизлап, барий амальгамаһын килтереп сығара; йылытҡанда терегөмөш парға әйләнеп бөткәндән һуң, унда металлик барий тороп ҡала.

Исеменең килеп сығышы

Атамаһы бор. грек. βαρύς — «ауыр» һүҙенән алынған.

Тәбиғәттә

Ер ҡабығында барий йөкмәткеһе массаһын буйынса 0,05 % тәшкил итә; диңгеҙ һыуында барий — 0,02 мг/л. Барий әүҙем, һелтеле металдар һәм минералдарҙың кесе төркөмсәһенә инә. Төп минералдары: барит (BaSO₄) һәм витерит (BaCO₃).

Барийҙың һирәк осрай торған минералдары: цельзиан йәки барий ялан шпаты (барий алюмосиликаты), гиалофан (ҡатнаш калий һәм барий алюмосиликаты), нитробарит (барий нитраттар) һ.б.

Хаҡы

Металлик барий 99,9 % таҙалыҡтағы ҡойолмаларының хаҡы 30 доллар 1 кг самаһы.

Ағыулылығы

Барий һәм уның ҡайһы бер ҡушылмалары аҙыҡта һәм һыуҙа ПДК-нан артып киткәндә ағыулы булыуы ихтимал. Эсергә яраҡлы һыуҙа барийҙың рөхсәт ителгән иң сикке концентрацияһы 0,7 мг/дм³ тәшкил итә. Рәсәйҙә санитар-гигиеник нормативтарға ярашлы зарарлы матдәләр токсикологик лимитлау билдәһе буйынса нормалаштырыла; хәүефлелек класы - 2 (хәүефлелеге юғары матдәләр).

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Микроэлементы

Иҫкәрмәләр

1. Meija J., Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D., Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T., Prohaska T. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1515/PAC-2015-0305
2. Эмсли Д. Nature's Building Blocks: An A-Z Guide of the Elements (New Edition) — Издательство Оксфордского университета, 2011.
3. Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
4. BARIUM (ингл.)
5. периодическая система химических элементов — 1869.
6. (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
7. Chu Z., Chang J., Zhu Y., Sun X. Chemical Constituents of Cordyceps cicadae (ингл.) // Natural Product Communications: an international journal for communications and reviews — SAGE Publishing, 2019. — Vol. 10, Iss. 12. — P. 1934578X1501001. — ISSN 1555-9475; 1934-578X — doi:10.1177/1934578X1501001233
8. Барий. // Популярная библиотека химических элементов. — М.: Издательство «Наука», 1977.

Әҙәбиәт

• Барий // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Барий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 3-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Һылтанмалар

• Барий//Большая российская энциклопедия(недоступная ссылка)
• Барий на Webelements
• Барий в Популярной библиотеке химических элементов