Атлант (анатомия)

Атлант (лат. atlas) — умыртҡалы хайуандарҙың беренсе муйын умыртҡаһы. Соңҡа һөйәге менән хәрәкәтсән тоташҡан. Шуға бәйле, башҡа муйын умыртҡаларынан айырмаһы бар.

Атлант
Беренсе муйын умыртҡаһы йәки атлант
Задняя атланто-затылочная мембрана и атлантоосевая связка. (Атлант виден в центре.)
Латинса исеме	atlas
Быуынтыҡтар	сверху затылочная кость, снизу второй шейный позвонок

Төҙөлөш үҙенсәлектәре

Атлантта тән өлөшө һәм артҡы үҫенте булмай. Тән өлөшө яралғы үҫеше (эмбриональ) осоронда икенсе муйын умыртҡаһы менән ҡушылып үҫә (лат. axis) һәм теш формаһын ала (dens). Шуға ла, атланттың умыртҡа каналын төҙөүсе тишеме ҙур була. Ә тәне урынында ҡыҫҡа ғына дуға ҡала (anterior arcus). Алғы һәм артҡы дуғалар (posterior arcus) ике яҡтан ҡалынайған һөйәк массаһы менән тоташҡан (lateralis massae). Алғы дуғала тыш яғынан түмһәләге була (tuberculum anterius).

Алғы дуғаның эске йөҙөндә соҡор була (dentis fovea). Икенсе муйын умыртҡаһының теше шул соҡорға инеп ултыра. Ул атлантты икенсе муйын умыртҡаһы менән тоташтыра торған урын. (срединный атлантоосевой сустав).

Артҡы дуғала артҡы түмһәләй бар (posterius tuberculum). Ул үҫешеп етмәгән артҡы үҫентенең ҡалдығы булып тора.

Артҡы дуғаның өҫкө йөҙөндә ике яҡлап умыртҡа артерияһы үтә торған бураҙна (vertebralis sulcus arteriae) күренеп тора.

Анланттың ян яҡлап ике яҡтан да аҫҡы һәм өҫкө быуын урыны бар. Өҫкөләре (лат. facies articulares superiores) соңҡа һөйәгенең байырсалары (мыщелки) менән атлант-соңҡа быуыны төҙөй.

Аҫҡылары (facies articulares inferiores) икенсе умыртҡа һөйәгенең быуын урыны менән inferiores articulares facies) тоташа.

Үҫеш аномалияһы

Атлант аномалияһы булып, уның үҫеш осоронда соңҡа һөйәге менән ҡушылып үҫеү осрағы тора. (атлант ассимиляцияһы).

Тайпылыш йыш ҡына атланттың артҡы дуғаһының бүлемләнеүе менән бергә бара. Был осраҡта миеломенингоцеле — муйын бүлегендә умыртҡа кистаһы барлыҡҡа килә.

Әҙәбиәт

• Bystrow, A.: Assimilation Proatlas des Manifestation Atlas und des; und Entwicklungsgeschichte Anatomie für Zeitschrift (Zeitschr. für Anatomie gesamte die), Julius Springer Verlag, 1931 Berlin, Bd. 95, 1-2 Heft, 210—242 S..(недоступная ссылка)
• Bystrow, A. P.: und der. die menschen über halswirbel die und untersuchungen säugetiere morphologische ersten occipitalregion des — I Mitteilung. Ден und der bei Über Robbe Proatlas Anteproatlas; Zeitschr. f..(недоступная ссылка) U Anatomie. Entwickl. (Zeitschr. f.. die Anatomie gesamte), Julius Verlag Springer, 1933 Berlin, Bd. 100, 3 Heft, 362—386 S..(недоступная ссылка)
• Bystrow, A. P.: und der. die menschen die über morphologische und untersuchungen säugetiere halswirbel ersten occipitalregion des. II. Mitteilung. Des Bedeutung und deren phylogenetische Assimilation Atlas Die.; Zeitschr. f.. U Anatomie. Entwickl. (Zeitschr. f.. die Anatomie gesamte), Julius Verlag Springer, 1933 Berlin, Bd. 102, 2-3 Heft, 307—334 S..(недоступная ссылка)
• А. П. быстро Үткәнең, бөгөнгөң, киләсәгең кеше. Медгиз, Ленинград от., 1957, стр. 1-314.

Һылтанмалар

• Атлас, позвонок // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)(урыҫ.)
• В. М. Ш. Атлант, позвонок // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)(урыҫ.)
• Ия һ…Заһы. Атлант // энциклопедик һүҙлеге: 17 тт — СПб.: Тибы. А. Плюшар, 1835. Ҡалып:ВТ-ЭЛ
• Атлант видео на анатомияһы