Әшит ҡала округы

Әшит ҡала округы — Рәсәйҙең Свердловск өлкәһенең муниципаль берәмеге. Көнбайыш идара итеү округына ҡарай

Эске бүленеш	{{{ Эске бүленеш }}}

Әшит ҡала округы
Байраҡ	Герб
Дәүләт	Рәсәй[1]
Административ үҙәк	Ачит[d][2]
Административ-территориаль берәмек	Свердловск өлкәһе
Халыҡ һаны	13 837 кеше (2023)[3]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	283 метр
Майҙан	2071,6 км²
Рәсми сайт	achit-adm.ru
Әшит ҡала округы Викимилектә

Административ үҙәге — Әшит ҡала тибындағы ҡасаба (эшселәр ҡасабаһы).

Өлкәнең административ-территориаль ҡоролошо күҙлегенән ҡарағанда ҡала округы Әшит районы административ-территориаль берәмеге сиктәрендә урынлашҡан^[4]

Географик мәғлүмәттәре

Ҡала округы өлкәнең көньяҡ-көнбайышында урынлашҡан. Өфө яйлаһының ҡалҡыу тигеҙлеге һәм Урал алды сиктәрендә урынлашҡан. Округ территорияһы 2076 квадрат метр тәшкил итә. Пермь өлкәһе, Красноуфимск округы, Әртә ҡала округы, Түбәнге Серге районы һәм Староуткинск ҡала округы менән сиктәш.

Район Өфө яйлаһының ҡалҡыу тигеҙлеге һәм Урал алды сиктәрендә урынлашҡан. Абсолют бейеклеге: 300-400 метр. Тектоникаһына Рус платформаһы, Герцин йыйырсыҡтары хас. Файҙалы ҡаҙылмалары: тәбиғи газ, нефть (бик аҙ). Торф, балсыҡ, ҡом-ҡырсын материалдары ятҡылыҡтары.

Климат бүлкәте — уртаса, климат өлкәһе — уртаса континенталь; ғинуарҙың уртаса температураһы: −16º С; июлдә уртаса температура : +17ºС; яуым-төшөм: йылына 500-600 мм; k_увл > 1.

Әшит районы буйынса Өфө йылғаһы аға.

Тупрағы

Һоро урман; кәҫле-көлһыу; аллювиаль; тау-урманлы һоро; ҡара тупрағы көлһыу һәм һелтеле.

Үҫемлектәр һәм хайуандар донъяһы

Тәбиғәт зоналары — төньяҡ урман.

Фаунаһы

• Һөтимәрҙәр: ҡуян, үрғуян, ябай йомран, илек, мышы, ҡабан, һоро айыу;
• һөйрәлеүселәр: сос кеҫәртке.

Флораһы

Урмандар: урта һәм көньяҡ-тайга ҡарағайҙары менән шыршылар һәм йәшеллекә бай ҡарағас-ҡарағай менән үлән. Тигеҙлегендә һаҙлыҡлы ҡарағай урмандары.

Ауыл хужалығы ерҙәре болондар һәм дала болондарын биләй.

Тарихы

Әшит районы 1924 йылдың 27 февралендә Урал өлкәһенең Көнгөр округы составында ойошторола. Тәүҙә район 13 ауыл Советын үҙ эсенә ала: Афанасьев, Әшит, Березов, Быков, Үрге Ирген, Үрге Тисин, Кошаев, Конев, Судницин, Тюшин, Утин, Һатлыҡ, Ялым. 1932 йылдың 1 ғинуарында Әшит районы бөтөрөлә һәм Красноуфимск районы составына индерелә.

1935 йылдың 25 ғинуарында Бөтә Союз Үҙәк Башҡарма Комитеты ҡарары менән Әшит районы Свердловск өлкәһесоставында яңынан тергеҙелә һәм Артемейков, Афанасьев, Әшит, Березов, Быков, Верхнепотам, Верхнесаинск, Ғәйнә, Зуев (Сажин), Кленов, Корзунов, Урыҫ-Потамский, Судницин, Тюшин, Утин һәм Ялым ауыл советтарын үҙ эсенә ала. 1936 йылда Березов ауыл Советы Шалы районына тапшырыла. Шул уҡ йылда Малоуткин һәм Өфө ауыл советтары ойошторола, ә Ғәйнә ауыл Советы бөтөрөлә. 1939 йылда Артемейков һәм Верхнепотам ауыл советтары бөтөрөлә.

1945 йылдың Кленов һәм Зуевский ауыл советтары Әшит районынан алып яңы ойошторолған Бисерт районы составына индерелә.

1954 йылда Судницин ауыл Советы Өфө ауыл Советы тип атала башлай. 1957 йылда Манчаж районынан Үрге Арый ауыл Советы Әшит районына тапшырыла. 1958 йылда Ялым ауыл Советы Зарин ауыл Советы тип атала башлай.

1960 йылда Үрге Арый ауыл Советы Арый ауыл Советы тип кенә атала. 1961 йылда Арый ауыл Советы Манчаж районына тапшырыла. 1963 йылдың 1 февраленән 1966 йылдың 30 декабренә тиклем Әшит районы бөтөрөлә, уның территорияһы Красноуфимск районы составына инә. Ҡайтанан тергеҙелгән район составына Арый, Афанасьев, Әшит, Бакряж, Зарин, Каргин, Ключевская, Корзунов, Урыҫ-Потамский, Судницин, Тюшин һәм Утин/Әшит ауыл советтары инә. 1968 йылда Әшит эшселәр ҡасабаһы статусын ала.

1975 йылда Утин ауыл Советына Оло Утин исеме бирелә. 1977 йылда Судницын ауыл Советы бөтөрөлә һәм Үрге Тисин ауыл Советы ойошторола^[5].

1996 йылда Әшит районы «Әшит районы» муниципаль берәмеге тип үҙгәртелә. Әшит районы хакимиәте «Әшит районы» муниципаль берәмеге хакимиәте тип атала.

2004 йылдың 12 октябрендә Әшит районына ҡала округы статусы бирелә^[6].

2005 йылда яңы Устав ҡабул ителә һәм 2006 йылдың 1 ғинуарынан муниципаль берәмек Әшит ҡала округы тип атала^[7].

Өлкәнең административ-территориаль ҡоролошо сиктәрендә Әшит районы административ-территориаль берәмеге йәшәүен дауам итә.^[4]

2016 йылдың 15 февралендә Әшит район суды бөтөрөлә^[8].

Халҡы

Халыҡ иҫәбе
2002[9]	2009[10]	2010[11]	2011[12]	2012[13]	2013[14]	2014[15]
19 132	↘17 494	↘16 807	↘16 760	↘16 589	↘16 465	↘16 345
2015[16]	2016[17]
↘16 256	↘16 143

Урыҫтар, мариҙар, татарҙар, украиндар, башҡорттар.

Составы

Ҡала округы һәм район составына 53 тораҡ пункты инә. Ҡала округында улар урындағы хакимиәттең 11 (2012 йылға тиклем 13) территориаль органдары — территориаль идаралыҡтарына административ буйһоноулы. 2017 йылдың 1 октябренә тиклем районға 11 административ-территориаль берәмек (1 эшселәр ҡасабаһы һәм 10 ауыл Советы) инә^[4][18]. 2010 йылдың 15 июленән район биләмәһендә Ольховка ауыл тораҡ пункты ойошторола.Невозможно определить количество столбцов

Ҡала округының һәм райондың тораҡ пункттары исемлеге
№	Тораҡ пункты	Тораҡ пунктының тибы[19]	Халҡы	Ҡала округының биләмә идаралығы	Административ- территориаль берәмек райондың[19]
1	Алап	деревня	0[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
2	Артемейкова	деревня	112[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
3	Афанасьевский	посёлок	264[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
4	Афанасьевское	село	925[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
5	Әшит	пгт, административүҙәк	Н/Д[20]	Әшит	Әшит эшселәр ҡасабаһы
6	село	669[11]	Бакряжское	Бакряжский сельсовет
7	деревня	6[11]	Арийское	Арийский сельсовет
8	село	503[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
9	село	253[11]	Бакряжское	Бакряжский сельсовет
9.000001	деревня	247[11]	Верхтисинское	Верхтисинский сельсовет
10	деревня	96[11]	Арийское	Арийский сельсовет
11	деревня	271[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
12	деревня	3[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
13	деревня	415[11]	Заринское	Заринский сельсовет
14	деревня	Н/Д[21]	Верхтисинское	Верхтисинский сельсовет
15	деревня	2[11]	Бакряжское	Бакряжский сельсовет
16	деревня	111[11]	Ключевское	Ключевский сельсовет
17	деревня	35[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
18	посёлок	Н/Д[22]	Заринское	Заринский сельсовет
19	посёлок	18[11]	Заринское	Заринский сельсовет
20	деревня	Н/Д[23]	Тюшинское	Тюшинский сельсовет
21	деревня	40[11]	Арийское	Арийский сельсовет
22	село	428[11]	Каргинское	Каргинский сельсовет
23	деревня	87[11]	Ключевское	Ключевский сельсовет
24	деревня	77[11]	Каргинское	Каргинский сельсовет
25	деревня	5[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
26	деревня	0[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
27	село	253[11]	Ключевское	Ключевский сельсовет
28	деревня	24[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
29	деревня	0[11]	Каргинское	Каргинский сельсовет
30	деревня	102[11]	Ключевское	Ключевский сельсовет
31	деревня	301[11]	Корзуновское	Корзуновский сельсовет
32	деревня	64[11]	Ачитское	рабочий посёлок Ачит
33	деревня	31[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
34	деревня	157[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
35	деревня	117[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
36	деревня	269[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
37	деревня	377[11]	Арийское	Арийский сельсовет
38	посёлок	0[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
39	деревня	46[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
40	посёлок	3[11]	Корзуновское	Корзуновский сельсовет
41	деревня	2[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
42	деревня	107[11]	Верхтисинское	Верхтисинский сельсовет
43	село	1024[11]	Русскопотамское	Русскопотамский сельсовет
44	посёлок	17[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
45	деревня	19[11]	Тюшинское	Тюшинский сельсовет
46	деревня	70[11]	Афанасьевское	Афанасьевский сельсовет
47	деревня	1[11]	Большеутинское	Большеутинский сельсовет
48	деревня	70[11]	Арийское	Арийский сельсовет
49	деревня	0[11]	Каргинское	Каргинский сельсовет
50	деревня	201[11]	Тюшинское	Тюшинский сельсовет
51	посёлок	↘3015[11]	Уфимское	рабочий посёлок Ачит
52	деревня	193[11]	Заринское	Заринский сельсовет

Бөтөрөлгән тораҡ пункттары

• Өлкә башҡарма комитетының 1972 йылдың 11 октябрҙәге 778-се ҡарарына ярашлы түбәндә атап үтелгән тораҡ пункттары бөтөрөлә: Арый ауыл Советының Марков ауылы; Афанасьев ауыл Советының Үрге Сарга ҡасабаһы һәм Вязовка, Зеленин, Селищевауылдары; Каргинский ауыл Советы Журавлевка ауылы; Урыҫ-Потамский ауыл Советының Сосновка һәм Усть-Сарга ауылдары-; Утин ауыл Советының Үрге Ута һәм Юр ауылдары.
• 2001 йылдың 27 ноябрендә бөтөрөлгән ауыл Үрге Бисерьт-Ут һәм Горбунов ауылдары бөтөрөлә^[24].

Иҫтәлекле урындары

Археологик ҡомартҡы — Каргин ауылы янында боронғо Кирчигал ауылы эҙҙәре.

Хужалығы

Ауыл хужалығы ерҙәре дөйөм майҙандың 35 проценттан ашыу өлөгүшөн тәшкил итә.

Шулай уҡ ҡара

• Ашит
• Русский Потам

Иҫкәрмәләр

1. GEOnet Names Server — 2018.
2. ОКТМО (урыҫ)
3. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (урыҫ) — 2023.
4. Список административно-территориальных единиц и населённых пунктов Свердловской области (приказ от 11 января 2016 года N 8-П, Министерство строительства и развития инфраструктуры Свердловской области)
5. Государственный Архив Свердловской Области
6. Об установлении границ муниципального образования Ачитский район и наделении его статусом городского округа
7. Устав Ачитского городского округа
8. О создании и упразднении некоторых районных, городских судов Свердловской области и образовании постоянных судебных присутствий в составе некоторых районных судов Свердловской области, Федеральный закон от 15 февраля 2016 года №9-ФЗ  (билдәһеҙ). docs.cntd.ru. Дата обращения: 9 март 2019.
9. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более  (билдәһеҙ). Архивировано 3 февраль 2012 года.
10. Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года  (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.
11. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность и размещение населения Свердловской области  (билдәһеҙ). Дата обращения: 1 июнь 2014. Архивировано 1 июнь 2014 года.
12. Свердловская область. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2009-2014 годов
13. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года  (билдәһеҙ). Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
14. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)  (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
15. Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года  (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
16. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года  (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
17. Предварительная оценка численности населения Свердловской области по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год  (билдәһеҙ). Дата обращения: 28 ғинуар 2016. Архивировано 28 ғинуар 2016 года.
18. Паспорт Ачитского городского округа. 2013 год
19. О мерах по реализации закона Свердловской области «Об административно-территориальном устройстве Свердловской области», Закон Свердловской области от 13 апреля 2017 года №35-ОЗ  (урыҫ) (13 апрель 2017). Дата обращения: 22 октябрь 2020. Архивировано 27 март 2019 года.
20. Әшит > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
21. Давыдкова (Әшит ҡала округы) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
22. Заря (Әшит ҡала округы) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
23. Зобнина (Әшит ҡала округы) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
24. Об упразднении отдельных населенных пунктов в Свердловской области, Закон Свердловской области от 28 ноября 2001 года №64-ОЗ  (билдәһеҙ). docs.cntd.ru. Дата обращения: 19 март 2018.

Һылтанмалар

• Официальный сайт администрации Ачитского городского округа
• Официальный сайт МО
• На сайте правительства Свердловской области
• На сайте «Геральдика Свердловской области» 2016 йыл 8 март архивланған.

Ҡалып:Әшит ҡала окургының тораҡ пункттары