From Wikipedia, the free encyclopedia
Һөрмә (лат. Stibium, Sb) — (рус. Сурьма) — Менделеевтың периодик таблицаһының 5-се осоро, 15-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 51. Атом һаны 51. Ябай һөрмә матдәһе көмөшһыу-аҡ, күкһел төҫмөрлө ярмаланып торған ярым металл. Төрлө баҫым ваҡытында дүрт металл аллотроп модификацияһы һәм өс аморф модификацияһы (шартлаусан, ҡара һәм һары һөрмә) билдәле.
| Һөрмә | |
 | |
| Масса | 121,76 ± 0,001 массаның атом берәмеге[1] |
|---|---|
| Грозящая опасность | antimony exposure[d] |
| Элемент символы | Sb[2] |
| Химик формула | Sb[3] |
| Каноническая формула SMILES | [Sb][3] |
| Атом һаны | 51[4] |
| Электр кирелеге | 2,05 |
| Ионный радиус | 0,76 ангстрем[5], 0,76 ангстрем[5] һәм 0,6 ангстрем[5] |
| Тығыҙлыҡ | 6,69 ± 0,01 грамм на кубический сантиметр[6] |
| Иреү температураһы | 1166 ± 1 ℉[6] |
| Ҡайнау нөктәһе | 2975 ± 1 ℉[6] |
| Давление пара | 0 ± 1 mm Hg[6] |
| Кристаллик система | тригональная сингония[d] |
| PGCH коды | 0036 |
| Предел краткосрочного воздействия | 5 ± 1 mg/m³[7], 2 ± 1 mg/m³[7], 1,5 ± 0,1 mg/m³[7] һәм 0,5 ± 0,1 mg/m³[7] |
| Временное среднее значение предела допустимого воздействия | 0,5 ± 0,1 mg/m³[6], 0,1 ± 0,1 mg/m³[7] һәм 0,2 ± 0,1 mg/m³[7] |
| IDLH | 50 ± 10 mg/m³[6] |
| Полулетальная доза (LD50) | 150 ± 1 mg/kg[8], 80 ± 1 mg/kg[8], 100 ± 1 mg/kg[8], 100 ± 1 mg/kg[8], 720 ± 1 mg/m³[9], 7500 ± 1 mg/kg[9], 20 000 ± 1 mg/kg[9], 1115 ± 1 mg/kg[9] һәм 900 ± 1 mg/kg[9] |
 Һөрмә Викимилектә | |
Һөрмә элементының символы — Sb (Стибиум тип уҡыла).
Һөрмә борондан билдәле. Яҡынса беҙҙең эраға тиклем 3000 йылдар самаһында уны көнсығыш илдәрендә һауыт эшләү өсөн ҡулланалар. Б.э.т. XIX быуатта уҡ боронғо Мысырҙа ялтырауыҡ һөрмә онтағы (тәбиғи Sb2'S3) ҡулланылған, ул mesten йәки stem исеме аҫтында ҡаш ҡарайтыр өсөн ҡулланылған.
Боронғо Грецияла ул στίμμι һәм στίβι тип аталған, ошонан килеп сыҡҡан да инде лат. stibium[10]. Яҡынса б.э. XII—XIV быуаттарында antimonium тигән .атамаһы барлыҡҡа килә. 1789 йылда А. Лавуазье һөрмәне antimoine исеме аҫтында химик элементтар исемлегенә индергән[11] (хәҙерге инглизсә antimony, испан һәм итальян — antimonio, немецса — Antimon). Урыҫ теленә «сурьма» төрөк һәм ҡырым татарҙарынан килеп ингән[12]
Һөрмә ятҡылыҡтары КАР, Алжир, Әзербайжан, Тажикстан, Болгария, Рәсәй, Финляндия, Ҡаҙағстан, Сербия, Ҡытай, Ҡырғыҙстан дәүләттәрендә билдәле[13][14].
АҠШ Геология хеҙмәте статистика мәғлүмәттәре буйынса:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
