Украина иҡтисады

Украина иҡтисады — донъяла 134-се үлсәмле ВВП (номинал) йән иҫәбенә, илдәр исемлеге ( МВФ-тың 2015 йылға биргән мәғлүмәте буйынса).

Украина иҡтисады
Файл:Kiev maydan.JPG
Валюта	Гривна (UAH) (= 100 тин)
Фискаль йыл	календарь
Халыҡ-ара ойошмалар	ВТО (с 2008) ОЧЭС СНГ ирекле сауҙа зонаһы (с 2011) Украина һәм Европа союзы араһында ассоциация тураһында килешеү ( 2014)
Статистика
ВВП (номиналь)	90,5 млрд доллар (63 урын, 2015)[1]
Һатып алыу мөмкинселеге (ППС) буйынса ВВП	339,5 млрд доллар (49 урын, 2015)[2]
ВВП үҫеше (ППС буйынса)	▲ 2,2 % (2016)(без Ҡырымдың Рәсәй Федерацияһына ҡушылыуы һәм АТО) зонаһы ▼ −9,9 % (2015)[3] ▼ −6,8 % (2014)[4] (−8,2 % ВБ мәғлүмәттәренә ярашлы[5])
Бер кешегә ВВП (ППС буйынса)	8666 доллар (105 урын, 2014)[6]
Иҡтисад йүнәлештәре буйынса ВВП	ауыл хужалығы: 13,3 % (2015) сәнәғәт: 24,4 % (2015) хеҙмәтләндереү өлкәһе: 62,7 % (2015)[7]
Инфляция (ИПЦ)	43,3 %[8] (2015, йылдар буйынса ҡарарға.[9])
Ярлылыҡ сиге артындағы халыҡ	24,3 % (2015, по данным ПРООН)[10]
Кеше үҫеше индексы (ИЧР)	0,747 (юғары, 2014)
Иҡтисади яҡтан әүҙем халыҡ	20,1 млн (сентябрь 2014)[11]
Йүнәлеш буйынса эшләүсе халыҡ	ауыл хужалығы: 5,6 % (2013) сәнәғәт: 26,1 % (2013) хеҙмәтләндереү өлкәһе: 68,4 % (2013)
Эшһеҙлек кимәле	▲ 9,1 % (2015)[12] 9,7 %, или 1,8 млн (2014)[13] 5 млн. тирәһе (2015)[12][14][15]
Төп өлкәләр	ауыр сәнәғәт (тау-металлургия комплексы), металл эшкәртеү һәм машина төҙөү, нефть менән газ һәм энергия табыусы сәнәғәт, химия и фармацевтика, ағас эшкәртеү һәм целлюлоза-ҡағыҙ сәнәғәте, еңел сәнәғәт, ауыл хужалығы, аҙыҡ-түлек сәнәғәте, йөк һәм пассажир транспорыт, туризм, фән менән бәйле технологиялар трансферы
Тышҡы сауҙа
Экспорт	36,4 млрд доллар (2016) [16]
Экспорт статьялары	ҡара һәм төҫлө металллар, яғыулыҡ һәм нефть тауарҙары, химикатттар, машина һәм транспорт ҡоролмалары, аҙыҡ-түлек тауарҙары
Экспорт буйынса партнёрҙар	Европа Берләшмәһе 34 %  Рәсәй Федерацияһы 12,7 %  Төркиә 7,3 %  Ҡытай 6,3 %  Мысыр 5,5 %
Импорт	37,5 млрд долларов (2015) [16]
Импорт статьялары	энергия ресурстары (в тәбиғи газ газ), машина һәм ҡоролмалар, химикаттар
Импорт буйынса партнёрҙар	Рәсәй Федерацияһы 19,9 %  Германия 10,4 %  Ҡытай 10,1 %  Беларусь 6,7 %  Польша 6,2 %
Дәүләт финанстары
Дәүләт бурысы	2,358 трлн грн, йәки яҡынса 70,97 млрд доллар (81,8 % ВВП) (2017)[17]
Тышҡы бурыс	▼ 126,31 млрд доллар (Ҡалып:Артыу96,5 % ВВП) (2014)[18] 138,3 млрд доллар(75,4 % ВВП[18]) (2013) [6]
Дәүләт килемдәре	26,52 млрд доллар (2017) [6]
Дәүләт сығымдары	29,06 млрд доллар (2017) [6]
Если не оговорено иное, все цифры даны в долларах США

Күҙәтеү, төп күрһәткестәр

Региональ айырмалыҡтар

Украинаның иҡтисади райондары

Причерноморский     Северо-Восточный     Карпатский     Центральный     Приднепровский

Столичный район     Подольский     Северо-Восточный     Донецкий

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Экономические районы Украины

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Список украинских регионов по ВРП

Шулай уҡ ҡарағыҙ: Список регионов Украины по ВРП на душу населения

Иҡтисади яҡтан иң үҫешкән региондар — Донбасс (Донецк өлкәһе һәм Луганск өлкәһе), Приднепровье (Днепропетровск өлкәһе һәмЗапорожск өлкәһе), шулай уҡ Киев, Харьков, Одесса, Львов ҡалалары. Аграр яҡтан иҡтисади үҫешкән райондар: Подольск, Үҙәк һәм Причерноморск.

ВВП

Украина ППС –һы һәм СССР-ҙың тарҡалыу арҡаһында барлыҡҡа килгән башҡа эре дәүләттәрҙең йән башына ВВП-ның үҫеш динамикаһы. Сығанаҡ: Бөтә донъя Банкыһы

Украина ППС –һы һәм Польшаның йән башына ВВП-ның үҫеш динамикаһы. Сығанаҡ: Бөтә донъя Банкыһы

br>Иҫкәрмә: Башланғыс файл — интерактив]]

Украинаның ВВП динамикаһы^[19]

Йыл	ВВП, млрд. (милли валютала)	ВВП, млрд. (АҠШ доллары)	ВВП ППС, (млрд. доллар)	ВВП кимәле үткән йылда( %-та)	! ВВП кимәле (1990 йылда %-та )[20]
1990*	0,000*	293,235*	505,504*	▲0,000*	100,0*
1991*	0,001*	101,116*	458,430*	▼-8,700*	91,3
1992	0,052	22,193	318,309	▼-9,900*	82,3
1993	1,587	35,025	277,653	▼-14,799	70,6
1994	12,449	38,012	219,007	▼-22,766	54,4
1995	56,381	38,275	196,427	▼-12,142	47,8
1996	84,308	46,083	180,309	▼-9,851	43,0
1997	96,559	51,867	177,572	▼-3,175	41,7
1998	106,103	43,315	176,240	▼-1,815	40,9
1999	134,904	32,661	178,575	▼-0,203	40,8
2000	175,888	32,331	193,472	▲5,932	43,2
2001	211,175	39,309	216,141	▲9,227	47,2
2002	234,138	43,956	231,177	▲5,340	49,7
2003	277,355	52,010	258,226	▲9,517	54,4
2004	357,544	67,226	296,623	▲11,795	61,0
2005	457,325	89,282	315,569	▲3,071	62,7
2006	565,018	111,885	349,893	▲7,571	67,3
2007	751,106	148,734	388,715	▲8,216	72,2
2008	990,819	188,240	405,232	▲2,243	74,2*
2009	947,042	121,552	346,506	▼-15,136	63,3*
2010	1079,346	136,011	351,656	▲0,261	65,8*
2011	1299,991	163,161	378,532	▲5,466	69,2*
2012	1404,669	175,707	386,425	▲0,239	69,3*
2013	1465,198	179,572	392,619	▼-0,027	69,4*
2014	1586,915	132,343	372,920	▼-6,553	64,8*
2015	1979,458	90,524	339,481	▼-9,870	62,4*
2016**	2279,954	83,550	347,885	▲1,481	63,3*
2017**	2595,030	93,547	361,645	▲2,540	64,9*
2018**	2914,289	102,961	380,192	▲3,030	66,9*
2019**	3213,589	112,375	402,091	▲3,540	69,3*
2020**	3541,980	122,875	426,791	▲3,980	72,0*
2021**	3904,678	134,345	452,991	▲4,000	74,9*

* Экстраполированные значения.

** МВФ-тың йыллыҡ күҙаллауы. Ҡалып:Чистить

Украина тармаҡтары буйынса 2015 йылда ВВП составы^[21]

Вид производства	млн грн	%
Общий ВВП	1 979 458	100
Украинаның ауыл хужалығы, Украина иҡтисады#Урман сәнәғәте һәм балыҡ тоту хужалыҡтары	236 003	11,92
Ер аҫты байлыҡтарынтабыу сәнәғәте һәм карьерҙарҙы эшкәртеү	94 824	4,79
Эшкәртеү сәнәғәте	239 066	12,08
Электр энергияһы, газ, пар һәм кондиционирланған һауа менән тәьмин итеү	54 155	2,74
Һыу менән тәьмин итеү; канализация, ҡалдыҡтарҙы эшкәртеү	9 523	0,48
Төҙөлөш	44 671	2,26
Күмәртәләп һәм берәмләп һатыу; автотранспорт һәм мотоциклдарҙы ремонтлау	288 096	14,55
Украинала транспорт, склад хужалығы, почта һәм курьер хеҙмәтеь	131 209	6,63
Ваҡытлыса урынлаштырыу һәм туҡланыуҙы ойоштороу	11 531	0,58
Мәғлүмәт һәм телекоммуникациялар	67 822	3,43
Финанс һәм страхка эшмәкәрлеге	61 334	3,1
Күсемһеҙ мөлкәт менән операция	110 434	5,78
Профессиональ, фәнни һәм техник эшмәкәрлек	53 847	2,72
Аадминистратив өлкәлә һәм ярҙамсы хеҙмәтләндереү	20 786	1,05
Дәүләт идараһы һәм оборона; мотлаҡ социаль страховка	94 294	4,76
Мәғариф	83 285	4,21
Һаулыҡ һаҡлау һәм социаль ярҙам	55 628	2,81
Сәнғәт, спорт, күңел асы һәм ялдар	12 258	0,62
Башҡа төрлө уңайлыҡтар күрһәтеү	12 606	0,64
Тауарға һалым	298 086	15,06

Тарих

Шулай уҡ ҡарағыҙ: экономика Украинской ССР

1980 йылдар уртаһында, «Үҙгәртеп ҡороуҙар» башланыу менән, Украина ССР-ы иҡтисады бер өлөшө булған, СССР иҡтисадында кире тенденциялар көсәйә. Чернобыль АЭС-ындағы авария хәлде ҡырҡыулаштырып ебәрә, уның ликвидацияһы күп кенә көс һәм сығым талап итә.

XII биш йыллыҡта (1986—1990) ВНП-ның уртаса йыллыҡ үҫеш темпы  2,4 %-ҡа тиклем түбәнәйә (сағыштырыу өсөн: X- ла йылына 4,8 % һәм XI биш йыллыҡта йылына  3,7 %), ә 1990 йылда бөтөнләй кире булып сыға [22]. 

1990 йылдың 16 июлендә УССР Юғары Советы Украинаның дәүләт суверенитеты тураһында Декларация ҡабул итә.,. Был деклорация Украинаның иҡтисади үҙаллылығын иғлан итә һәм бойондороҡһоҙ тышҡы сәйәсәт алып барыуға хоҡуҡлы булыуын белдерә (шул иҫәптән, тышҡы иҡтисади сәйәйсәт тә). Иҡтисадты үҙгәртеү өсөн,норматив-хоҡуҡи база булдырыу буйынса эш башлана.

1. Сайт МВФ
2. Сайт МВФ
3. Украинала 2015 йылда ВВП-ның түбәнәйеүе 10%-ҡа тиклем тиҙерәк үтә
4. Иҫәпләү палатаһы Украинала ВВП-ның 9 ай эсендә 13 % -ҡа түбәнәйеүен һанай // Finance.UA
5. Бөтә донъя Украинала 2015 йылда ВВП-ның түбәнәйеүен юрай // Минфин.ua
6. The World Bank: GDP based on purchasing-power-parity (PPP) per capita GDP Бөтә донъя банкыһы: ВВП (ППС) халыҡтың йән башына. Бөтә илдәр. (инг.)
7. CIA
8. Иҡтисад үҫеше министрлығы: инфляция сәбәптәре тураһында: Бөтәһенә лә гривна девальвацияһы ғәйепле / Яңылыҡтар / Finance.UA
9. 2000 йылдан Украинала инфляция индексы
10. Об Украине, ПРООН на Украине (укр.)
11. Украинаның иҡтисади әүҙем халҡы 20,1 миллион кешегә ҡыҫҡарҙы // УНИАН 2014 йылдың 24 декабренән
12. Украинала эшһеҙлек кимәле үткәән йылда 9,1% тәшкил итте // Finance.UA
13. Рәсми рәүештә: Украинала 2 миллион кеше эшһеҙ / Яңылыҡтар / Finance.UA
14. Эшһеҙлек - Украинала 5 млн йәшерен эшһеҙ кеше - zn.ua
15. Украинала 5 млн йәшерен эшһеҙ кеше – Госстрах башлығы // УНИАН
17. // korrespondent.net
18. НБУ: Украинаның 2014 йылға тышҡы бурысы кәмегән— Минфин
19. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=77&pr.y=19&sy=1992&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=926&s=NGDP_RPCH%2CNGDP%2CNGDPD%2CPPPGDP&grp=0&a= МВФ мәғлүмәте буйынса. (инг.)
20. Украина статистика комитеты
21. Украина Дәүләт статистикаһы мәғлүмәттәре: 23.03.2016 йылға ҡарата
22. СССР-ҙа 1990 йылда халыҡ хужалығы. — М.: Финанстар һәм статистика, 1991. 2012 йыл 21 ғинуар архивланған.