Иран-Ираҡ һуғышы, Фарсы ҡултығындағы тәүге һуғыш йәки Ҡултыҡтағы беренсе һуғыш тип тә атала[28][29][30][31][32][33] — Ираҡ менән Иран араһындағы 1980—1988 йылдарҙағы хәрби бәрелеш. Иранда йыш ҡына «Изге оборона» атамаһы (фарс. دفاع مقدس — деф-йе могаддас), ҡайһы берҙә — «Көсләп тағылған һуғыш» (фарс. جنگ تحمیلی — джанг-тахмиль) атамалары ҡулланыла, ә Ираҡта ғәрәптәрҙең Фарсыны яулағанда Кадиссия йылғаһы буйындағы еңеүе хөрмәтенә «Сәддам Хөсәйен Кадиссияһы» (ғәр. قادسية صدام
— Саддам кадиссийят) атамаһы таралған.
Ҡыҫҡа факттар Дата, Урыны ...
Иран-Ираҡ һуғышы |
Иран фронтында етем балаларҙың ҡатнашыуы, ираҡтар тарафынан үлтерелгән ирандарҙың кәүҙәләре, Америка фрегаты USS Stark (FFG-31), Ираҡ Хәрби-һауа көстәре тарафынан яңылыш атакаланған Ираҡ фрегаты «Старк» (инцидент), КСИР армияһының Мерсад операцияһы барышында һәләк булған ОМИН мөжәһиттәре; Хорремшәһәрҙә әсирлеккә төшкән ираҡ һалдаттары, Иран армияһының ЗУ-23-2. |
Дата |
1980 йылдың 22 сентябре — 1988 йылдың 20 авгусы
|
---|
Урыны |
Ираҡ, Иран, Фарсы ҡултығы
|
---|
Сәбәбе |
Ираҡтың сик буйындағы Арвандруд йылғаһының һул ярына ҡарата территориаль дәғүәләр
|
---|
Нәтижә |
Тиң иҫәп
- Ираҡ Хузестан провинцияһын аннексиялай алмаған
- Иран Сәддам Хөсәйен режимын ҡолата алмаған
- БМО Именлек Советының 598-сы резолюцияһы, атышты туҡтатыу.
|
---|
Үҙгәрештәр |
Статус-кво
|
---|
Ҡаршы тороусылар |
---|
Ираҡ
- Иран халҡының мөжәһиттәр ойошмаһы (ОМИН)
ярҙам итеүселәр:
|
Иран
- Ҡурдистандың Демократик партияһы (ДПК)
- Ҡурдистандың патриотик съезы (ПСК)
- Ираҡтың Юғары ислам советы (ВСИРИ)
ярҙам итеүселәр:
- Сүриә
- Иран-Ираҡ һуғышында ҡатнашҡан яҡтарға Халыҡ-ара ярҙам һ.б.
|
|
Командирҙар |
---|
|
Ҡаршы тороусы көстәр |
---|
һуғыштың башланыуы [2]
200 000 һалдат 2 800 танк 4 000 бронетранспортёр 1 400 артиллерия орудиеһы 380 истребитель-бомбардировщик
350 вертолет 1982 йылда Ирандан ираҡ һалдаттарын сығарғандан һуң 175 000 һалдат 1 200 танк 2 300 бронемашина
400 артиллерия орудиеһы 450 самолет 180 вертолет һуғыш аҙағы 1 500 000 һалдат [3] ~5 000 танк 8 500–10 000 БТР 6 000–12 000 артиллерия орудиеһы 900 истребитель-бомбардировщик 1000 вертолет
|
һуғыш башланыуы [4]
110 000–150 000 һалдат 1 700–2 100 танк[5] (500 хәрәкәт итеүсе)[6] 1 000 берәмек бронетехника 300 хәрәкәт итеүсе артиллерия орудиеһы[7] 485 истребитель-бомбардировщик (~100 йөрөүсе) 750 вертолет 1982 йылда Ирандан ираҡ һалдаттарын сығарғандан һуң 350 000 хәрби 700 танк 2 700 бронемашина 400 артиллерия орудиеһы 350 самолет 700 вертолет 1988 й. башы [8] 600 000 һалдат 1 000 хәрәкәт итеүсе танк 800 бронемашина 600 ауыр артиллерия берәмеге 60-80 истребитель-бомбардировщик 70-90 вертолет
|
|
Юғалтыуҙар |
---|
|
Дөйөм юғалтыуҙар |
---|
ике яҡтан да 100 000 артыҡ тыныс халыҡ араһында һәләк булғандар[26] (Анфаль ваҡытында үлтерелгән 50 000–100 000 тыныс халыҡ араһында һәләк булғандар)[27]
|
|
|
Иран-Ираҡ һуғышы Викимилектә |
|
Ябырға
Һуғыш 1980 йылдың 22 сентябрендә Ираҡ армияһының Иран провинцияһы Хузестанға баҫып инеүенән башлана. Ираҡ армияһының уңышлы һөжүме тиҙ арала ныҡышмалы ҡаршылыҡҡа осрай һәм бер аҙҙан туҡтатыла. 1982 йылдың йәйенә Иран Ираҡ тарафынан баҫып алынған территорияларын кире ҡайтара, һәм шунан башлап яҡтар берен-бере көсһөҙләндереү һуғышына күсә. 1988 йылдың 20 авгусында ҡул ҡуйылған тыныслыҡ килешеүенән һуң низағ тамамлана һәм һуғышҡа тиклемге хәл-торош тергеҙелә.
Дауамлылығы, йәлеп ителгән ресурстары, кеше ҡорбаны буйынса, Иран-Ираҡ һуғышы Икенсе донъя һуғышынан һуңғы иң ҙур хәрби бәрелеш була. Уның барышында химик ҡорал әүҙем ҡулланыла.