Версаль тыныслыҡ килешеүе
Беренсе донъя һуғышын рәсми тамамлаусы килешеү / From Wikipedia, the free encyclopedia
Версаль тыныслыҡ килешеүе — 1919 йылдың 28 июнендә Францияның Версаль һарайында ҡул ҡуйылған һәм Беренсе донъя һуғышын рәсми тамамлаусы килешеү. Оҙайлы серле кәңәшмәләрҙән һуң, килешеүҙең шарттары 1919—1920 йылдарҙағы Париж тыныслыҡ конференцияһында килешеүҙең шарттары төҙөлә һәм тыныслыҡ килешеүенә еңеүсе-дәүләттәрҙең берәр вәкиле уға ҡул ҡуялар: бер яҡтан АҠШ, Бөйөк Британия, Франция, Италия һәм Япония, тағы ла Бельгия, Боливия, Бразилия, Куба, Эквадор, Греция, Гватемала, Гаити, Хиджаз, Гондурас, Либерия, Никарагуа, Панама, Перу, Польша, Португалия, Румыния, Сербтар, хорваттар һәм словендар короллеге, Сиам, Чехословакия, Уругвай һәм икенсе яҡтан капитуляциялаған Веймар республикаһы була.
Был мәҡәлә Башҡорт Википедияһының яҡшы мәҡәләләр исемлегенә инә. |
ҡул ҡуйыу датаһы | 28 июнь 1919 |
ҡул ҡуйыу урыны | Версаль һарайы, Франция |
тулы көсөнә эйә булыу ваҡыты | 10 ғинуар 1920 |
шарттары | Германия һәм дүрт төп союздаш державалар менән ратификациялау |
ҡул ҡуйылған | Веймар республикаһы, Бөйөк Британия, Италия, АҠШ(килешеүҙе ратификацияламаған), Франция, Япония, Бельгия, Боливия, Бразилия, Гаити, Гватемала, Гондурас, Греция, Ҡытай, Сербтар, хорваттар һәм словендар короллеге, Куба, Либерия, Никарагуа, Панама, Перу, Польша, Португалия, Румыния, Сиам, Уругвай, Хиджаз, Чехословакия, Эквадор |
Беренсе донъя һуғышы ваҡытында Германия яғында булған илдәр менән Антанта бер аҙ һуңыраҡ тыныслыҡ килешеүҙәре төҙөй: 10 сентябрь 1919 йыл — Австрия менән (Сен Жермен килешеүе); 27 ноябрь 1919 йыл — Болгария менән (Нёйи килешеүе); 4 июнь 1920 йыл — Венгрия менән (Трианон килешеүе); 10 август 1920 йыл — Ғосман империяһы менән (Севр тыныслыҡ килешеүе)[1]. Аҙағыраҡ Севр тыныслыҡ килешеүе урынына Лозанна тыныслыҡ килешеүе менән алыштырыла, ул Лозанна конференцияһының (1922—1923) төп документтарының береһе була һәм уға 1923 йылдың 24 июлендә бер яҡтан Бөйөк Британия, Франция, Италия, Япония, Греция, Румыния, Сербтар, хорваттар һәм словендар короллеге илдәре менән, ә икенсе яҡтан — Төркиә менән ҡул ҡуйыла. 1920 йылдың 10 ғинуарынан алып, Германия һәм дүрт союздаш державалар — Бөйөк Британия, Франция, Италия һәм Япония ратификациялағандан һуң, Версаль тыныслыҡ килешеүе тулы көсөнә эйә башлай. Килешеүгә ҡул ҡуйып, әммә ратификацияламағандар араһында өс дәүләт — АҠШ, Хиджаз һәм Эквадор була. Бөйөк Британия һәм Франция йоғонтоһо ҙур булған һәм уставы Версаль тыныслыҡ килешеүенең бер өлөшө булып торған Милләттәр Лигаһында АҠШ ҡатнашырға теләмәй һәм уның Сенаты килешеүҙе ратификацияламай. Һуңыраҡ 1921 йылдың авгусында АҠШ Гер мания менән махсус килешеү төҙөй, ул ғәмәлдә Версаль тыныслыҡ килешеүенән айырылмай, ләкин Милләттәр Лигаһы хаҡындағы статьялар унда булмай[2].