Вараждин

Вараждин (хорв. Varaždin, нем. Warasdin, лат. Varasdinum, мадьярса  Varasd) — Хорватияның көнбайышындағы ҡала. Загребтан төньяҡҡа табан 81 км алыҫлыҡта Драва йылғаһы буйында урынлашҡан. Вараждин жупанлығының административ үҙәге. 2011 йылдағы мәғлүмәттәр буйынса ҡала халҡы 47 055 кеше тәшкил итә; 2001 йылда унда 49 075 кеше иҫәпләнә.

Вараждин
хорв. Varaždin
Байраҡ
Нигеҙләү датаһы	1181
Рәсми атамаһы	Varaždin
Дәүләт	Хорватия
Административ үҙәге	Вараждинска жупанияһы
Административ-территориаль берәмек	Вараждинска жупанияһы
Халыҡ һаны	43 782 кеше (31 август 2021)[1]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	173 метр
Туғандаш ҡала	Куманово, Залаэгерсег, Бад-Радкерсбург, Осер, Равенсбург, Монтале, Трнава, Птуй, Кобленц һәм Пула
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Европейский город деревьев[d] (2024)
Майҙан	59,9 км²[2], 34,5 км²[2]
Почта индексы	42000[3]
Рәсми сайт	varazdin.hr
Изге ҡурсалаусы	Николай Чудотворец[d]
Урындағы телефон коды	042
Вараждин Викимилектә

Тарих

Вараждин замогы

Археологик ҡаҙылмалар был ауыл римлеләр ваҡытында уҡ булған. 1181 йылда беренсе тапҡыр яҙма рәүештә телгә алына. 1209 йылда хорват-венгр короле Андрей II Вараждинға — Хорватиялағы беренсе ҡалаға — королдең ирекле ҡалаһы тигән грамота бирә.

1756—1776 йылдарҙа император ҡатын Мария Терезия батшалыҡ иткәндә Вараждин Хорватияның баш ҡалаһы булып хеҙмәт итә. Был ваҡытта ҡалала бик күп һарайҙар төҙөлә, һәм улар әлегә тиклем һаҡланып ҡалған. Был ҡалаға «асыҡ күк йөҙө аҫтындағы барокко музейы» тигән исем йөрөтөү хоҡуғын бирә. 1776 йылда ҡала янғындан ныҡ ҙур зыян күрә, шунлыҡтан баш ҡала Загребҡа күсерелә.

Иҡтисад

Әлеге ваҡытта Вараждин — Хорватияның мәҙәниәт һәм эре сәнәғәт үҙәге. Бында ҙур «Виндия» һөт заводы, билдәле «Вартекс» туҡыу фабрикаһы эшләй.

Мәҙәниәт

Ҡала үҙенең «барокко музыка кисәләре» менән билдәле, уға бик күп илдәрҙән музыка башҡарыусылар һәм тыңлаусылар килә. Концерттар боронғо замоктарҙа һәм сиркәүҙәрҙә үткәрелә. Шулай уҡ бында «Шпанцирфест» (Špancirfest) — урам артистары фестивале йыл һайын үткәрелә.

Вараждинда тыуған Имре Кальман Марицаның оперетталарының геройы булып барон Коломан Зупан тора, ә иң билдәле оперетта дуэты «Поедем в Вараждин» тип атала.

Иҫтәлекле урындары

• Вараждин замогы(XIV—XVI быуаттарҙа төҙөлгән), 1925 йылға тиклем Эрдеди магнаттары биләмәһендә торған
• Вараждин католик соборы XVII быуатта Драшкович аҡсаһына төҙөлгән
• Георгий Победоносец православие сиркәүе (1884)
• Ҡаланан 40 километр алыҫлыҡта Тракошчан неоготик сиркәүе урынлашҡан.
• Виндия мәмерйәһе

• 
  Вокзал
• 
  Херцер һарайы
• 
  Иҫке ҡала замогы.
• 
  Ҡала театры
• 
  Изге Николай сиркәүе

Билдәле кешеләр

• Ватрослав Ягич — филолог-телсе, лингвист, археограф һәм палеограф
• Иван Кукулевич-Сакцинский — сәйәси эшмәкәр, тарихсы, шағир, драматург
• Иван Падовец — композитор һәм гитарасы
• Каролина Шпрем — теннисистка
• Давор Вугринец — футболсы
• Златко Далич — футболсы, Хорватия футбол буйынса йыйылма командаһының баш тренеры
• Ямбрешич, Андрей — иезуит, педагог, прозаик, тел белгесе

Туғанлашҡан ҡалалары

• Бад-Радкерсбург, Австрия
• Осер, Франция
• Равенсбург, Германия
• Кобленц, Германия
• Залаэгерсег, Венгрия
• Монтале, Италия
• Куманово, Македония Республикаһы
• Трнава, Словакия
• Птуй, Словения

Иҫкәрмәләр

1. Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2021. – stanovništvo prema starosti i spolu po naseljima, 2021 Croatian census: population data by age, sex, settlement — Статистическое бюро Хорватии, 2022.
2. https://dgu.gov.hr/registar-prostornih-jedinica-172/172
3. https://www.posta.hr/preuzimanje-podataka-o-postanskim-uredima — 2022.

Һылтанмалар

varazdin.hr — Вараждина рәсми сайты  (хорв.)

• Вараждин ҡала музейы (хорв.) (инг.)