Ашуғ

Ашуғ (ашыҡ) (әзерб. Aşıq, әрм. Աշուղ, фарс. عاشیق)^[2] — әзербайжан, төрөктәрҙә^[2][3][4][5] һәм әрмәндәрҙә^[4][5], ҡайһы бер Кавказ халыҡтарында йырсы-шағир^[6]. Инглиздәрҙә урта быуаттарҙағы менестрель һәм француздарҙа трубадурҙарға тап килә^[7]. Әзербайжан, төрөктәрҙә ашуғ үҙе сазе тип аталған музыка ҡоралында уйнап, йырлай^[4], шулай уҡ ашуғтар балабан һәм даф тигән музыка ҡоралдарында уйнаған^[8];

Ашуғ
Дәүләт	Әзербайжан Үҙәк Азия  Әрмәнстан  Грузия
Ил	Төркиә[1]
Статус нематериального культурного наследия	Представительный список нематериального культурного наследия человечества[d][1]
Тасуирлау биттәре	ich.unesco.org/en/RL/001… ich.unesco.org/fr/RL/001… ich.unesco.org/es/RL/001…
Вики-проект	WikiProject Intangible Cultural Heritage[d]
Ашуғ Викимилектә

Ашуғ (озан)

Музыка ҡоралдары

Ашуғтар ҡыллы музыка ҡоралдарында уйнай^[9]:

• Саз — грушаға оҡшаған корпуслы, оҙон грифлы, алты-һигеҙ металл ҡыллы, ундан ун өскә тиклем лад ҡуйылған музыка инструменты.
• Чунгур — дүрт ҡыллы лютня, бер ҡылы башҡаларынан ҡыҫҡараҡ.
• Тар — оҙон грифлы лютня, корпусы һигеҙ һанына оҡшаш, декаһы тиренән. 5−9, 11-14 ҡыллы.
• Канун — трапецияға оҡшаған цитра, 24 рәт өсәрләп тартылған ҡыллы, дөйөм иҫәбе — 72.
• Сантур — трапеция формалы цимбала
• Кеманча — тире тарттырылған корпуслы, өс, йәки дүрт ҡыллы инструмент, йыш ҡына уны бик матурлап биҙәйҙәр
• Кемани (йәки Бамбир) — 4 ҡыллы музыка инструменты

Ашуғтар яңғыҙ йырлай, йәки башҡа музыканттар менән бергә сығыш яһай (йырлай, йәки музыка ҡоралында уйнай)^[9].

Билдәле ашуғтар

Ашуғ Молла Джума Әзербайжан почта маркаһында

Ашуғ Дживани Әрмәнстан почта маркаһында

• Аваг
• Аваси (1896—1978)
• Азбар-Адам^[10]
• Алы Гызылвенкли
• Арзу Гурбани
• Арзу Мелек
• Асад (1893—1968)
• Ашхен
• Верди (Гехам Тарвердян) (1884—1955)
• Геворг Махуби
• Джамали (Мкртич)
• Джахри
• Дживани (1846—1909)
• Ерванд
• Ислам (1875—1950)
• Кямандар
• Лункианос Карнеци (1781—1841)
• Миски Бурджи
• Молла Джума
• Муса (1795—1840)
• Наапет Кучак (XVI в.)
• Нирани
• Овнатан Нагаш (1661—1722)
• Овсеп Никогосян
• Пайцаре (Варшам Трдатян)
• Петрос Капанци (1700—1784)
• Ровшан Ибрагимзаде
• Сагайи
• Самира
• Саят-Нова (1712—1795)
• Смбат
• Хайат (Сукиас Загриян)
• Хайт
• Хатам
• Хесте Касум
• Чтиганос
• Шаэн (1909-?)
• Шерам (Григор Талян) (1857—1938)
• Ширин (Ованнес Карапетян)

Башҡа халыҡтарҙың ашуғтары

Ашик-Гариб

Иҫкәрмәләр

1. Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)
2. [ Ашуг] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
3. Энциклопедия Ираника. Статья: ʿĀŠEQ (Asheq)
4. Ҡалып:МЭ
5. А. А. Сурков. Ашуг // Краткая литературная энциклопедия. — 8. — М.: Сов. энциклопедия, 1962. — Т. 1. — С. 368.
6. Ашуг // Краткий музыкальный словарь
7. Marc Nichanian // Mourning Philology: Art and Religion at the Margins of the Ottoman Empire // Fordham University Press.
8. J. During. Music of Azerbaijan (инг.) // Энциклопедия Ираника. — 1988. — Т. III. — С. 255—257.

   In the popular domain, the ʿāšeq bards have never stopped singing in cafes and at family celebrations, accompanying themselves on the sāz (čoḡūr in Azerbaijani Persian) and also accompanied by the reed flute (bālamān) and the tambourine (qawan[w]āl).

Әҙәбиәт

• Г. Тарведян: «Армянские ашуги».
• Кочарян А., Армянская народная музыка, М.-Л., 1939
• Мсерианц Л. М., Ашуги, Литературная энциклопедия, Изд-во Ком. Акад., 1930.
• В. Кривоносов: «Ашуги Азербайджана», журнал «Советская музыка», 1938, № 4;
• А. Мирахмедов: Избранное, Баку, 1963, в сборнике: «Антология азербайджанской поэзии», том I.

Һылтанмалар

• АШУГИ // Литературная энциклопедия