اوکراین
From Wikipedia, the free encyclopedia
اوکراین (اوکراینجه: Україна, romanized: Ukraïna)، شرقی اوروپادا یئرلشن بیر اؤلکه دیر. پایتختی کیئف شهریدیر. شیمال‌دان بلاروس، غرب‌دن لهیستان و ماجاریستانلا همسرحددیر.
اوکراین | |
|---|---|
 بایراق
 میلی نیشان
| |
| میلی مارش: Державний Гімн України Derjavnıy Gimn Ukrayinı "State Anthem of Ukraine"شابلون:Parabr | |
.svg)
| |
| پایتخت و بؤیوک شهری | کی‌یئف 49°N 32°E |
| رسمی دیللر | اوکراینجه |
| Recognised regional languages | |
| اتنیک قروپلار (۲۰۰۱)[۳] |
|
| دین (2018)[۴] |
|
| دمونیم(لر) | Ukrainian |
| دؤولت | Unitary semi-presidential جومهوریت |
• جومهور رییسی | وولودیمیر زلنسکی |
• باش وزیر | Denıs Şmıgal |
• Chairman of the Verkhovna Rada | Ruslan Stefançuk |
| قانون اوقانی | Verhovna Rada |
| Formation | |
• Kievan Rus' | ۸۷۹ |
• Kingdom of Ruthenia | ۱۱۹۹ |
• Cossack Hetmanate | ۱۸ آقوست ۱۶۴۹ |
• Ukrainian People's Republic | ۱۰ ژوئن ۱۹۱۷ |
• Declaration of independence of the Ukrainian People's Republic | ۲۲ ژانویه ۱۹۱۸ |
| ۱ نووامبر ۱۹۱۸ | |
• Act of Unity | ۲۲ ژانویه ۱۹۱۹ |
• Withdrawal from the Soviet Union | ۲۴ آقوست ۱۹۹۱ |
• Referendum | ۱ دسامبر ۱۹۹۱ |
• Current constitution | ۲۸ ژوئن ۱۹۹۶ |
| ۱۸–۲۳ فوریه ۲۰۱۴ | |
| اراضی | |
• جمعی | ۶۰۳٬۶۲۸ km2 (۲۳۳٬۰۶۲ sq mi)Convert internal error: unknown message (45th) |
• سو (%) | 7 |
| جمعیت | |
• January 2022 تخمینی | ▼ 41,167,336[۶]
(excluding Crimea) (36th) |
• 2001 census | 48,457,102[۳] |
• سیخیلیق | ۷۳٫۸/km2 (۱۹۱٫۱/sq mi)Convert internal error: unknown message (115th) |
| جی‌دی‌پی (PPP) | 2021 تخمینی |
• جمعی |  $584 billion[۷] (48th) |
• آدام‌باشی | $14,150[۷] (108th) |
| جی‌دی‌پی (نامینل) | 2021 تخمینی |
• جمعی | $181 billion[۷] (56th) |
• آدام‌باشی | $4,380[۷] (119th) |
| جینی (2019) |  26.6[۸]آشاغی |
| اچ‌دی‌آی (2019) | 0.779[۹] یوخاری · 74th |
| پول واحیدی | Hryvnia (₴) (UAH) |
| چاغ بؤلگه‌سی | UTC+2[۱۰] (EET) |
| UTC+3 (EEST) | |
| سوروجولوک طرفی | right |
| تیلفون کودو | +380 |
| اینترنت ال‌تی‌دی |
|
اهالی
۲۰۱۰-جو ایل اوکتوبرین ۱-ا اوکرایننین اهالی‌سی ۴۵ ۸۲۲ ۲۱۴ نفر ایدی.
اوندان شهر اهالی‌سی — ۳۱ ۴۴۴ ۱۲۲ نفر و یا ۶۸،۶%، کند اهالی‌سی — ۱۴ ۳۷۸ ۰۹۲ نفر و یا ۳۱،۴% تشکیل ائدیر.
۱ فوریه ۲۰۱۳-جو ایل تاریخینه اوْلان رسمی معلوماتا اساساً اوکراین اهالی‌سی ۴۵۵۳۹.۱ مین نفردیر.[۱۱]
مدنیتی
اوکرایندا ایدمان سۆرعتله اینکیشاف ائدیر، ان اینکیشاف ائتمیش نؤعلرین‌دن بیری ده فۇتبول‌دور. میلّی کومان‌دانین ۲۰۰۶-جی ایلده دونیا چئمپیوناتین‌دا فینالا قدر ایرلیله‌مه‌سی‌دیر. کلوب فوتبولو دا هئچ ده ضعیف دئییل، دونتسک شهرینین شاختیور دونتسک کلوبو ۲۰۰۹-جو ایل یوفا کوبوکونون غالیبی‌دیر. اوکراین فۇتبولونون دونیایا بخش ائتدیی ان بؤیوک اوْلدوز آندره شوچنکودور. آوروپانین تانینمیش کلوبلارین‌دا اوینامیش شوچنکو بیر چوْخ تیتوللارین صاحبی‌دیر. حاضیردا او وطنین‌ده، کی یفین دینامو تاخیمسین‌دا کاریئراسینی داوام ائتدیریر.
۲۰۰۴-جو ایل آوروویزییا ماهنی موسابیقه‌سین‌ده اوکرایننی "Wild دانجئس" ماهنی‌سی ایله روس‌لانا تمثیل ائتمیش و ۲۸۰ خاللا غالیب اوْلموش‌دو.
ادبیاتی
۱۸-جی عصرین سونلارین‌دا ایوان کوتلیاروسکینین "Eneida" شعرلری اوکراین ادبی دیلینین و ادبیاتینین باشلانغیجی حساب اوْلونور. ۱۹-جو عصرین اورتالارین‌دا پارلایان تاراس شوچنکو یارادیجی‌لیغی ایله اوکراین ادبیاتیندا بؤیوک بیر مرحله اوْلدو و شعر ایله برابر نثر و درامین دا اینکیشافینا تکان وئردی. ۲۰-جی عصرین اوّللرین‌ده اوکراین ادبیاتی آوروپا مودرنیزمینین تأثیرینه معروض قالیر. بۇ دؤورون پارلاق نماینده‌سی لسیا اوکراینکا یارادیجیلیغا دونیا ادبیاتینین تصاویرینی گتیردی.
بوتؤولوک‌ده کئچمیش شوروی-ده اوْلدوغو کیمی، اوکرایندا دا اوکتوبر اینقیلابیندان سوْنرا ادبی پروسس خصوصی دراماتیزمی و مورکّب‌لیگی ایله یاددا قالدی. سوسیالیزم رئالیزمی ژانری یازی‌چیلاری سرت چرچیوه‌یه سالماسینا باخمایاراق، اوکراین یازی‌چیلاری بۇ گون ده آکتوال‌لیغینی ایتیرمه‌یه‌ن اثرلر یارات‌دیلار. پاولو تیچینا، ماکسیم ریلسکی، ولادیمیر سوسیورا، آلکساندر دووژئنکو و اولئس قونچارین اثرلری بئله‌لرین‌دن‌دیر.
"آلتمیشینجیلار" کیمی تانینان واسیلی ایستوس، لینا کوستنکو، واسیلی سیموننکو، قریقوری تیوتیوننیک، دمیتری پاولیچکو، ایوان دراچ و باشقالاری یئنی یارادیجی‌لیق فوْرمالاری آختاریر، اوریژینال اثرلر یارادیردیلار.
مۆعاصیر اوکراین ادبیاتی دئیه‌ن‌ده ایسه ایلک نؤوبه‌ده یئنی دوشونجه نماینده‌لری اوْلان یوری آندروخوویچ، آلکساندر ایروانس، اوکسانا زابوژکو، نیکولای ریابچوک، سرگی ژادان، واسیلی ایشکلیار و باشقالاری یادا دوشور.
تحصیل
بوتؤولوک‌ده مۆعاصیر اوکرایننین تحصیلی سووت دؤورون‌ده‌کی تحصیل‌دن چوْخ فرق‌لنیر. سووت سیستمینده باغچا، اوْرتا مکتب، تکنیکوم و عالی مکتب اوْلدوغو حال‌دا اوکرایندا دییشیک‌لیک ائدیله‌رک، مکتبقدر تحصیل، اوْرتا مکتب و عالی مکتب اوْلان یئنی سیستم یارادیل‌دی. بونونلا دا اوکراین تحصیلی آوروپا تحصیلینه بیر قدر ده یاخینلاش‌دی. تحصیلین اینکیشاف ائتمه‌سینین اساس سببلرین‌دن بیری اؤزل مکتبلرین یارادیلماسی‌دیر. بئله مکتبلرین یارادیلماسی اؤلکه‌نین گلجیینین گۆج‌لو بونؤوره‌سی اوْلدو.
اوکراین اوبلاست لاری (اوستانلاری)
اراضی
اوکراین قارا و آزوو دنیزلرین ساحلین‌ده یئرلشیر. او، شیمال-شرق‌ده روسیه، شیمال‌دا بلاروس، غرب‌ده لهیستان، ایسلوواکی و ماجاریستان، جنوب-غرب‌ده رومانی، مولداوییا و تانینمامیش دنستریانی ایله سرحدلری وار. اراضی‌سین‌ده کریم موختار جومهوریتی، ۲۴ ویلایت و ۲ خصوصی ایستاتوس‌لو شهر یئرلشیر.
شهرلری
اوکراین شهرلرینین سیاهی‌سی
تاریخی
.jpg)
اوکراین آدی اسکی ایسلاو دیلین‌ده "سرحد اؤلکه‌سی" معناسینی وئریر. باشکند شهری اوْلان کی یف ۹-جو یوز ایللیه قدر خزر خاقانلیغینین بیر پارچاسی ایدی. ۱۶-جی عصرین اورتالارین‌دا زاپاروژییا بؤلگه‌سین‌ده یاشایان بعضی قروپلار بیرلیک یاراتمیش‌دیلار. اؤزلرینه قزاق آدینی وئره‌ن بۇ دؤیوش‌چو اینسانلار ۱۶۴۸-جی ایلده بودان خملنیتسکینین رهبرلیگی ایله لهیستانیا قارشی بؤیوک عصیانا قالخدیلار و نتیجه‌ده اوکراین دؤولتی اوْلان قزاق آتامان‌لیغینی قوردولار. ۱-جی دونیا محاربه‌سین‌دن سوْنرا ۱۹۱۹-جو ایلده اوکراین سووت سوسیالیست جومهوریتی قۇرولدو. ۸ دسامبر ۱۹۹۱-جی ایلده بلاروس، روسیه و اوکراین شوروی-نین موستقیل دؤولتلره پارچالانماسی باره‌ده قرار وئردیلر و بونونلا دا اوکراین موستقیل دؤولت اوْلدو.
مۆعاصیر اوکراین
اوکراین – مرکزی-شرقی آوروپادا یئرلشه‌ن آقرار-صنایع اؤلکه‌سی‌دیر. سرحدلرینین اوزون‌لوغو ۷۵۹۰ کیلومتر ، اراضی‌سی ۶۰۳،۷ مین کوادرات کیلومتر ، اهالی‌سی ایسه ۲۰۰۱-جی ایل حسابلامالارینا گؤره تخمیناً ۵۰ میلیون نفردیر. باشکندی کی یف شهری، دؤولت دیلی اوکراینجا، میلّی پولسی قریونادیر. ۲۰۱۴-جو ایلده اوکراینیا عایید اوْلان کریم موختار جومهوریتی روسیه فدراسییاسی طرفین‌دن آننک‌سییایا اوغرایاراق روسیه نین ترکیب کریم جومهوریتی چئوریلمیش‌دیر. اؤلکه‌نین جنوب-شرقین‌ده رسوییا طرفین‌ده دستک‌لنه‌ن سپارات‌چی و قوندارما دونتسک خالق جومهوریتی و لوقانسک خالق جومهوریتی اوکراین جومهوریتیسینا قارشی تررور-وطنداش ساواشی آپاریرلار.
اقتصادیاتی
چیفتلیک (مزرعه) مورکّب ساحه و اراضی قورولوشونا مالیک‌دیر. یاناجاق-انرژی کومپلکسی کؤمور، یئرلی نفت-قاز و ان چوْخ کناردان آلدیغی نفت-قاز یاناجاغینا اساس‌لانیر. دونباس ایری داش کؤمور رایونودور. چوخ‌لو ایستی‌لیک الکتیریک مرکزلاری و بیر نئچه آئس-لری واردیر. چرنوبیل آئس-ده باش وئره‌ن قزا اؤلکه اقتصادیاته‌نا چوْخ بؤیوک ضرر وۇرموش‌دور. متالوژی کومپلکسی یئرلی دمیر فیلیزلری و کؤمور اساسین‌دا اینکیشاف ائدیر. ایری مرکزلری دونباس (کؤمور هاسیلاتی)، آزوو ساحلی (نقلیاتا یاخین‌لیق) و دنپریانی (فیلیز مرکزی). ماشینقاییرما دمیر توتوم‌لو و ایش توتوم‌لو ساحه‌لرله تمثیل اوْلونوب. آغیر ماشینقاییرما دونباس‌دا، خارکوفدا، دقیق ماشینقاییرما اوکرایننین غرب و جنوب مرکزلرین‌ده، شکر چوغون‌دورو ییغان ماشینلار تئرنوپولدا، تراکتورلار خارکوفدا، آوتوموبیللر لووودا، زاپوروژیئده، لوتسکدا یئرلشیر. گمیقاییرما خرسون و نیکولایودهدیر. کیمیا صنایع‌سی اینکیشاف ائتمیش‌دیر. گۆج‌لو یئیینتی صنایع‌سینه مالیک‌دیر، یئرلی ک/ت محصوللارینی ائمال ائدن-اونویوتمه، شکر، بیتکی یاغی، ات-سود و مئیوه کونسئرولری و س. اۆرتیم (تولید) اوْلونور. بۇ موس‌سی‌سه‌لر ک/ت رایونلارین‌دا یئرلشیرلر. تیکینتی ماده لری صنایع‌سی یوکسک سوییه‌ده اینکیشاف ائتدیریلیر، زنگین خاما اساس‌لانیر.
کند چیفتلیک (مزرعه) هم بیتکی‌چی‌لیک و هم ده حئیواندارلیق ساحه‌لری یاخشی اینکیشاف ائتدیریلمیش‌دیر. اکین یئرلرینین یاری‌سین‌دان چوخونو دن‌لی بیتکیلر تۇتور. بوغ‌دا اکینلری گئنیش یاییلیب. ۲۰۰۶-جی ایلده اؤلکه‌ده ۳۲ ملن تون تاخیل اۆرتیم (تولید) اوْلونموش‌دور. شکر چوغون‌دورو بئجریلمه‌سینه و شکر توزو اۆرتیم (تولید)ینا گؤره دونیادا قاباقجیل یئرلرده دورور-۲۲ ملن. ت. شکر چوغون‌دورو، ۲،۶ ملن.ت. شکر توزو اۆرتیم (تولید) ائدیر (۲۰۰۶-جی ایل). اساس اکینلری مئشه-چؤل و قیسمه‌ن ده چؤل زونالارین‌دا یئرلشیر. حئیواندارلیق اساساً سودلوک-اتلیک ایستیقامت‌ده و دونوزچولوق، قوشچولوق، قویونچولوق و ب. اینکیشاف ائتدیریلیر. زاکارپاتیئ و جنوب رایونلاری مئیوچ‌لیک و اوزومچولوک یئرلشیر. نقلیاتین بوتون ساحه‌لری اینکیشاف ائتمیش‌دیر. اودسا، خئرسون، ماریوپول کیمی لیمانلاری واردیر.
حکومتی
اوکراین اونیتار مجلیس-باشکان جومهوریتی‌دیر.
اساس حاکمیّت اورقانلاری: باشکان: پیوتر پوروشئنکو مجلیسین ایسپیکئری: آندری پاروبی حکومت: اوکراین نازیرلر کابینئتی، عالی قانونوئریجی اورقان: اوکراین عالی راداسی ۲۰۰۸-جی ایلده عالی رادایا داخیل اوْلان پارتییالار:یولییا تیموشئنکو بلوکو، بیزیم اوکراین، رئقیونلار پارتییاسی، اوکراین کومونیست پارتییاسی، لیتوین بلوکو.
دؤولت طرفین‌دن تصدیق اولونموش رسمی بایراملار
- ۱ ژانویه — یئنی ایل.
- ۷ ژانویه — عیسی پیغمبرین دوغوم گونو.
- ۲۲ ژانویه — اوکراین گونو.
- ۸ مارس — بئینلخالق قادینلار گونو.
- ۱،۲ مای — همری‌لیک گونو.
- ۸ مای — باریشیق گونو.
- ۹ مای — ایکینجی دونیا ساواشینده غلبه گونو.
- ۲۸ ایون — اوکرایننین آنا یاسا گونو.
- ۲۴ آوقوست — موستقیل‌لیک گونو.
- ۱۴ اوکتوبر — اوکرایننین مدافعه‌سی گونو.
خاریجی کئچیدلر
قایناقلار
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
