Remove ads
Talış — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunun Talış kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.[1] Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 25 avqust 1992-ci il tarixli, 287 saylı Qərarı ilə Ağdərə rayonunun Talış kənd Soveti Tərtər rayonunun tərkibinə verilmişdir.[2] Kənd 3 oktyabr 2020-ci il tarixində Qarabağda gedən döyüşlər zamanı Suqovuşan ilə bərabər Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən azad edilmişdir. 5 dekabr 2023-cü ildə kənd Ağdərə rayonunun tərkibinə daxil edilib.[3]
| Talış | |
|---|---|
| 40°22′53″ şm. e. 46°44′27″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ5900 |
| Nəqliyyat kodu | 59 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Remove ads
Talış kəndi XVIII–XIX əsrlərdə mövcud olmuş Gülüstan məlikliyinin mərkəzi olub.[4] Hansı ki, 1813-cü ildə imzalanmış Gülüstan sülh müqaviləsinin adı, toponomik cəhətdən bu məlikliyin adından götürülüb. Mərkəzi əvvəllər İncəçayın yuxarı hövzəsində olan Talış kəndi, sonralar isə Gülüstan qalası olan məliklik Səfəvilər dövründə Qarabağ bəylərbəyliyinin, ardınca isə Qarabağ xanlığının tərkibində olub. 1813-cü ildə xanlıqla birlikdə Rusiya tərəfindən ilhaq edilib. Bəzi mənbələrdə Talış mahalı və ya Talış məlikliyi adlanır.
Talış kəndi əvvəllər Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində Ağdərə rayonu inzibati ərazisinə aid idi, lakin 1992-ci ildə Ağdərə rayonu ləğv edilərək ərazisi qonşu Ağdam, Tərtər və Kəlbəcər rayonları arasında bölüşdürüldü. Talış kəndi də Tərtər rayonuna birləşdirilən kəndlərdən biridir.
Talış kəndi Qarabağ müharibəsinin əvvəlində Ermənistan ordusu tərəfindən işğal olunub, lakin 1992-ci ilin Ağdərə əməliyyatı zamanı iyunun 16-ı Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Məhəmməd Həsənovun 1-ci Goranboy batalyonu və komandir Nazim Bayramovun tank batalyonu (ümumilikdə 8 tank) tərəfindən Tapqaraqoyunlu istiqamətindən birgə sürətli hücum nəticəsində kənd erməni işğalçılarından azad edilib. Hücum zamanı Azərbaycan Ordusunun cəmi 1 əsgəri yaralanmışdı, lakin 1994-cü ilin aprel ayında hücum edən erməni qüvvələri kəndi yenidən nəzarət altına alıblar.[5]
2 aprel 2016-cı il tarixdə Talış kəndinin ətrafındakı strateji yüksəkliklər Azərbaycan Ordusunun erməni işğalçılarına qarşı keçirdiyi əməliyyat zamanı ermənilərdən tam geri alınıb.[6][7][8][9] Sonrakı günlərdə Talış kəndində yaşayan 90 erməni ailəsi kəndi tərk edərək Ermənistana qaçıb. Məlumata görə, atəşkəs elan olunandan sonra 370 erməni Talış kəndindən gedib.[10].
2017-ci il fevralın 24–25-nə keçən gecə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri Talış kəndinin ətrafındakı strateji yüksəklikləri ələ keçirmək məqsədilə təxribat törədiblər, lakin Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri keçirdiyi əməliyyat zamanı onların qarşısını alaraq pilotsuz uçuş aparatı olan PUA-nı məhv ediblər. Talış kəndində qalan 10–15 ailə isə oranı tərk edib.[11]
3 oktyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir.[12]
Tarixi abidələri
Talış kəndi ərazisində iki tarix-memarlıq abidəsi qeydiyyata alınmışdır:
- Ürəkvəng monastırı (4036) — XII əsrə aid Alban monastırı.
- Talış yaşayış yeri (5909) — arxeoloji abidədir, orta əsrlərə aid edilir.
Remove ads
Erməni mənbələrinin verdiyi məlumata görə kənddə 2005-ci ildə 581 nəfər yaşayırdı.[13] 2016-cı il aprel döyüşlərindən sonra kənddə əhali yaşamır.[14] 2016-cı ilin sonunda erməni rəhbərliyi kənddən qaçaraq Dağlıq Qarabağın və Ermənistanın müxtəlif yerlərində məskunlaşmış erməni ailələrinin kəndə qaytarılması üçün tədbirlər görməyə başlayıb. Talış kəndinin Azərbaycan ordusu ilə təmas xətti istiqamətində atəşdən qorunmaq üçün sədlər çəkilməyə başlanıb.[15] İşğaldan azad edilərkən kəndin bütün erməni əhalisi Talışı tərk edib. 2023-cü ilin mart ayında Böyük Qayıdış proqramı çərçivəsində azərbaycanlı əhalinin kəndə köçürülməsinə başlanılıb.[16] Kənddə ümumilikdə 20 yeni ev, hər evin həyətində heyvandarlıqla məşğul olmaq üçün bir tövlə tikilib. Hər bir ev üçün ümumi sahəsi 54 m² olan fərdi təsərrüfat anbarı inşa edilib. Bundan başqa 10 qeyri-yaşayış və ictimai iaşə obyekti bərpa olunub və tamamilə yenidən tikilib. İnzibati bina və uşaq bağçası əsaslı təmir edilib, 78 şagird yerlik məktəb binası yenidən qurulub.[17] Ümulikdə kəndə 20 ailə olmaqla 90 nəfər köçüb.[18]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads