Ceyrançöl

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Ceyrançöl (dəqiqləşdirmə).

Ceyrançöl — Azərbaycan Respublikasının Ağstafa rayonunun Poylu qəsəbə inzibati ərazi dairəsində qəsəbə.^[1]

Ceyrançöl
41°15′ şm. e. 45°26′ ş. u.HGYO
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	14 nəf. (2009)
Xəritəni göstər/gizlə Ceyrançöl

Coğrafiyası və iqlimi

Acınohur alçaq dağlığı ( 1000 m-ə qədər), ən alçaq hissəsi isə Xəzərin sahilləridir (-27 m). Vilayətdə Gəncə-Qazax, Qarabağ, Şirvan, Muğan, Mil, Salyan, Cənub-Şərqi Şirvan və Arazboyu (Hərami, Gəyən və s.) düzləri yerləşir. Kaynozoy yaşlı (xüsusilə, Dördüncü dövr) çöküntülər üstünlük təşkil edir. Vilayət neft, təbii qaz, müxtəlif tikinti materialları ehtiyatlarına malikdir. Dünyada yeganə müalicə nefti də burada (Naftalanda) yerləşir.

Ceyrançöl-Acınohur

Ceyrançöl-Acınohur ön dağlığı yarımvilayəti Kür çökəkliyinin şimal hissəsindədir. Bura Alazan-Həftəran vadisindən cənubda yerləşən Ceyrançöl, Acınohur ön dağlıqları, Kür çökəkliyinin şimal-şərq kənarlarını təşkil edən Ləngəbiz-Ələt ön dağlığı və s. daxildir. Relyefi, əsasən, antiklinal və singlinal qırışıqlara uyğun gələn silsilə, tirə və yüksəkliklərdən, onların arasındakı dərə və çökəkliklərdən ibarətdir. Silsilə və tirələrin (qərbdə və şərqdə Üst Pliosen, mərkəzi hissədə Antropogen yaşlı) yamacları asimmetrikdi.Cənub yamacları çox dik, şimal yamacları az meyllidir. Bəzi yerlərdə (Gürcüvan platosu) 600–1000 m hündürlükdə düzəlmə səthləri var. Yarımvilayət köndələn axan tranzit çayların antesedent dərələri ilə parçalanmışdır. Dərininə kəsilmə 250–700 m-dir. Parçalanmanın sıxlığı bedlend tipli yarğan-qobu şəbəkəsinin inkişaf etdiyi cənub yamaclarda daha böyükdür. Şərqdə palçıq vulkanları var. Yarımvilayət Ceyrançöl, Acınohur, Ləngəbiz-Ələt, hərəmi geomorfoloji rayonlarına bölünür

Kür çayının sol sahilləri boyu Gürcüstanla dövlət sərhəddindən Girdiman çayına qədər ərazini Acınohur-Ceyrançöl rayonu tutur. Rayon şimalda Böyük Qafqaz dağları ilə cənubda Kür-Avaz ovalığı arasında yerləşir.

Acınohur-Ceyrançöl qışı mülayim keçən yarımsəhra və quru çöl iqlimi, şimal-şərq hissəsi qışı quraq keçən mülayim-isti iqlim şəraitində yerləşir. Ərazidə yağıntıların illik miqdarı 300–400 mm-dir. Ceyrançöl qışda, Acınohur yayda quraq olur.

Burada yovşanlı-gəvərli yarımsəhra bitkiləri, ağ ot, topal, şivyə və xırda kolluqlardan ibarət dağ kserofit bitkiləri geniş yayılır. Meşələrdə Eldar şamı, ardıc, saqqız ağacı əsas flora elementləridir.

Alazan-Həftəran fiziki-coğrafi rayonu.

Bu fiziki-coğrafi rayon eyni adlı vadidə yerləşir. Onun sərhədlərini şimalda Baş Qafqaz dağlarının cənub ətəkləri, cənubda Acınohur alçaq dağlığı, qərbdə Mazun çayı, şərqdə Girdiman çayı təşkil edir.

Ərazinin qışı qıraq keçən mülayim-isti iqlimi şəraitində 400–600 mm-dən 1000 mm-ə qədər yağıntı düşür.

Əhalisi

Gürcüstan sərhədlərindən Girdimançay dərəsinə qədər 270 km məsafədə yerləşir. Bura Alazan-Həftəran vadisindən cənubda yerləşən Ceyrançöl, Acınohur ön dağlıqları, Kür çökəkliyinin şimal-şərq kənarlarını təşkil edən Ləngəbiz-Ələt ön dağlığı və s. daxildir. Ceyrançöl -Acınohur ön dağlığı yarımvilayəti Kür çökəkliyinin şimal hissəsindədir. Şərqdə palçıq vulkanları var. Yarımvilayət Ceyrançöl, Acınohur, Ləngəbiz-Ələt, hərəmi geomorfoloji rayonlarına bölünür

Kür çayının sol sahilləri boyu Gürcüstanla dövlət sərhəddindən Girdiman çayına qədər ərazini Acınohur-Ceyrançöl rayonu tutur. Rayon şimalda Böyük Qafqaz dağları ilə cənubda Kür-Araz ovalığı arasında yerləşir. Acınohur alçaq dağlığı ( 1000 m-ə qədər), ən alçaq hissəsi isə Xəzərin sahilləridir (-27m). Vilayətdə Gəncə-Qazax, Qarabağ, Şirvan, Muğan, Mil, Salyan, Cənub-Şərqi Şirvan və Arazboyu (Hərami, Gəyən və s.) düzləri yerləşir.

Relyefi, əsasən, antiklinal və singlinal qırışıqlara uyğun gələn silsilə, tirə və yüksəkliklərdən, onların arasındakı dərə və çökəkliklərdən ibarətdir. Silsilə və tirələrin (qərbdə və şərqdə Üst Pliosen, mərkəzi hissədə Antropogen yaşlı) yamacları asimmetrikdi.Cənub yamacları çox dik, şimal yamacları az meyllidir. Bəzi yerlərdə (Gürcüvan platosu) 600–1000 m hündürlükdə düzəlmə səthləri var. Yarımvilayət köndələn axan tranzit çayların antesedent dərələri ilə parçalanmışdır. Dərininə kəsilmə 250–700 m-dir. Parçalanmanın sıxlığı bedlend tipli yarğan-qobu şəbəkəsinin inkişaf etdiyi cənub yamaclarda daha böyükdür. Rayon simaldan Qanix-Əyriçay vadisi,cənubdan Kür-Araz ovalığı ilə sərhədlənir.Okean səviyyəsindən yüksəkliyi 200–300 m-lə 700–900 m arasında dəyişir.Rayon demək olar ki,hər yerdə Kaynazoyun (əsasən Üçüncü dövrün) gillərindən, qumlarından təşkil olunmuşdur.Dağ tirələri arasında Acınohur çökəkliyi yerləşir.Rayonda yarımsəhra və quru-çöl iqlimi hakimdir.Havanın orta illik remperaturu 〖12〗^0C,yağıntıların illik miqdarı isə 300–400 mm-dir. şimal-şərq hissəsi qışı quraq keçən mülayim-isti iqlim şəraitində yerləşir. Ceyrançöl qışda, Acınohur yayda quraq olur. Ceyrançölün qərbində, Gürcüstan sərhəddində Ağgöl (Candar gölü), Acınohur çökəliyində isə şorsulu Acınohur gölü yerləşir. Rayonun Kür-Araz ovalığı ilə qovuşan alçaq hissələrində şorakətli boz,boz torpaqlarda yarımsəhralar yüksək hissələrində dağ-qəhvəyi, dağ şabalıdı torpaqlarda quru çöllər, arid meşə kolluqlar inkişaf etmişdir.Bozdağın, Ceyrançölün, Acınohurun quzey yamaclarında saqqızağacı, yovşanlı-gəvərli yarımsəhra bitkiləri, ağ ot, topal, şivyə və xırda kolluqlardan ibarət dağ kserofit bitkiləri geniş yayılır. Meşələrdə Eldar və ardıc ağaclarından ibarət arid seyrək meşə landşaftı inkişaf etmişdir.Arid meşə və kolluqlar (ardıc) Türyançay qoruğunda,Eldar şamı isə Eldar qoruğunda qorunur. Ceyrançöl perspektivliyi neft,qaz yataqlarına malikdir. Dünyada yeganə müalicə nefti də burada (Naftalanda) yerləşir.

Acınohur-Ceyrançöl alçaq dağlığı qiymətli qış otlaqları kimi çox əlverişlidir.Rayonun xeyli hissəsi su ilə təchiz olunmuşdur.Suvarılan sahələrdə taxıl əkinləri,üzümlüklər diqqəti cəlb edir.

İstinadlar

1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. "İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı, 2024" (PDF) (az.). stat.gov.az. 2024-02-28. 2024-03-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-05.

Həmçinin bax