Bəşəriyyətin birliyi Bəhai dininin ən vacib prinsiplərindən biridir.[1] Bəhai təlimlərinə görə, Allah bütün insanları öz surətində yaratdığı üçün onlar arasında irqi və ya milli fərq qoymur.[2] Odur ki, bütün insanlar bərabər yaradılmışlar deyə, onlar hamısı eyni imkanlara və eyni münasibətə layiqdirlər.[1] Bəhai baxışı bəşəriyyətin birliyini, insanların bütün dünyanı "qucaqlaması" gərəkdiyini və yalnız öz xalqlarını deyil, bütün dünyanı sevməsi gərəkdiyini önə sürür.[2] Bununla belə, bu təlimlər yeknəsəklikdə birliyi yox, müxtəliflikdə birliyi nəzərdə tutur, harada ki, insan irqinin fərqlilikləri bəşəriyyətin zənginliyidir.[3]
Bəhai dinindəki "bəşəriyyətin birliyi" prinsipi bütün insanların bərabər şəkildə Allahın bənzəri və surətində yaradılması təliminə əsaslanır və Allah onlar arasında heç bir fərq qoymur.[2] Bu təlimlər bütün növ irqi, milli, cinsi, sinfi və sosial bölünmələrin fövqündə olan və onların müxtəlifliyini qoruyan bir bəşəri birliyi vurğulayır.[4] Bəhai yazıları qeyd edir ki, bütün insan növü vahid bir orqanizmdir, bütün insanlar eyni təməl qabiliyyətlərə malikdirlər, və dərinin rəngi və ya digər fiziki fərqlər önəmli deyil və bir etnik qrupu digəri üzərində yüksəltmir.[4]
Bəhai baxışına görə, insanlıq həmişə bir növə məxsus olub, lakin cəhalət, önyarğı və hakimiyyət hərisliyi bunun qəbul edilməsinin qarşısını alıb.[5] Müxtəlif etnik qruplar arasında mövcud olan tarixi fərqlər uzun vədəli perspektivdə təlim-tərbiyə və mədəni imkanlardakı fərqlərlə, həmçinin irqi təəssübkeşlik və yaşadılmış zülmlərlə bağlıdır.[4]
Müxtəliflikdə birlik
Bəhai baxışına görə, birlik yeknəsəklikdə yox, müxtəliflikdə birliyi nəzərdə tutur, harada ki, insan irqinin fərqlilikləri bəşəriyyətin zənginliyidir.[3] Əbdül-Bəha insan irqini forma və rənginə görə bir-birindən fərqlənən və bu müxtəlifliyə görə daha gözəl görsənən gül bağı ilə müqayisə edirdi.
İnsanlıq aləmi qızılgül bağına bənzəyir və müxtəlif irqlər, dillər və xalqlar kontrast yaradan güllərə oxşayırlar. Müxtəliflik birliyi zənginləşdirdiyi kimi, gül baxçasındakı rənglərin çeşidliliyi də mənzərənin füsunkarlığını və gözəlliyini artırır.[6]
Bəhai yazıları qeyd edir ki, birliyə müxtəlifliklərin boğulması ilə yox, əksinə insana və mədəniyyətlərə onların daxili dəyərinə hörmət göstərərək çatılacaq.[7]
Təəssübkeşlikdən imtina
Bəhai dinində "bəşəriyyətin birliyi" prinsipindən budaqlanan daha bir əsas prinsip təəssübkeşliyin (fanatizm, önyarğı) bütün növlərindən imtinadır və bu, şəxsləri onların irqi, dini, cinsi və sinfi mənsubiyyətlərinə görə diskriminasiyaya məruz qalmamasını özündə ehtiva edir.[8] Əbdül-Bəha qeyd edir ki, insanlığın qarşısındakı meydanoxuma böyükdür, sosial, dini, siyasi və milli təəssübkeşliklər müharibəyə aparır, odur ki, təəssübkeşliklərdən imtina insanlığın rifahı üçün olduqca vacibdir.[9] Bu baxımdan, Bəhai təlimlərində qeyd olunur ki, təəssübkeşliyin bütün formalarından imtina dünya birliyi və sülhü üçün təməl tələbatdır.[10] Bu haqda iki sadə misal gətirilə bilər ki, onlardan biri Amerikanın cənubuna, digəri isə Cənubi Afrikaya aiddir. Jim Crow qanunlarına və ümumilli hərəkat vüsəti almış Ku Kluks Klanın yüksəlişi fonunda və həmçinin Cənubi Karolinada Protestant, Katolik və Yəhudi təşkilatlarına zidd olaraq, bəhailər açıq-aşkar şəkildə irqi inteqrasiyanı yerli səviyyədən yuxarıya qaldırdılar.[11] Onların inandıqları mətnlərdəki "dünyanın xalqları və tayfaları bir-birilə sevinc və şadlıqla ünsiyyət etsinlər" çağırışına əsasən, ənənəvi sosial sərhədlər boyunca ortaq dini kimlik bağları quraraq məqsədli şəkildə fərqli-fərqli tarixçələrdən olan dinini dəyişənlərin axtarışına çıxdılar, hətta yığıncaqları basqınlara məruz qalsa belə. 20-ci əsrin sonlarına doğru, Bəhai dini Cənubi Karolinada qeyri-xristian ən böyük din idi və o özünün irqi harmoniya, dinlərarası dialoq, uşaq və gənclərin mənəvi tərbiyəsini irəlilətməkdə dayanıqlı öhdəliyi ilə tanınırdı. Cənubi Afrikada, ayrılmış sosial model və Aparteid qanunlarının yüksəlməsi fonunda, inteqrə olmuş bəhai icması qərara almalı idi ki, onların inzibati strukturu necə tərtib olunacaqdı - Milli Ruhani Məhfil qurumu tam ağlardan, ya da tam qaralardanmı ibarət olacaq? Bəhai icması Cənubi Afrikada icmanı ağ və qara dərililər olmaqla iki qrupa bölməkdənsə, Bəhai idarəetməsində üzvlüyü qara dərili tərəfdaşları ilə məhdudlaşdırdı və bütün Bəhai icmasıo illərdə müvəqqəti olaraq qara dərililərin rəhbərliyi altında yerləşdirildi.[12][13][14] 1997-ci ildə Milli Ruhani Məhfil Cənubi Afrikanın "Həqiqət və barışdırma Komissiyasına" bəyanat təqdim etdi, hansı ki, onun bir parçasında deyilir:
Bəhai dininin peyğəmbəri Bəhaullahın təlimlərinin əsas missiyası dünyaya insanların bir olması barədə agahlığı gətirmək idi.[5] Bununla belə, Bəhaullah qeyd edirdi ki, fərdlərin və cəmiyyətin şüurunda insanlığın birliyi təşəkkül tapdıqca, bu birliyə nail olmaq üçün həm də yeni sosial struktur gərəkdir.[7] O yazırdı[7]:
O kəs fəxr etməsin ki, vətənini sevir, fəxr etsin o kəs ki, bütün dünyanı sevir. Həqiqətən də, dünya bir vətəndir, yer üzündə olan insanlar isə onun vətəndaşları.[15]
Beləliklə, Bəhai təlimləri vurğulayır ki, insanlığın öz birliyini dərk etməsi və sonra yenə də təəssüb və konfliktlərin olduğu parçalanmış bir dünyada yaşamağa davam etməsi yetərli deyil.[16] Bəhai inancına görə, insanlıq Allahın Budda, Musa, İsa, Məhəmmədin daxil olduğu müxtəlif fərqli Elçiləri vasitəsilə proqressiv vəhy prosesindən keçir, harada ki, bəşəriyyət kollektiv şəkildə inkişaf edir.[15] İnanca görə, cəmiyyət Allahın Elçilərinin vasitəçiliyi ilə min illər ərzində durmadan öz birliyinin daha ali formalarına doğru təkamül etmişdir: ailə birliyindən başlayaraq, qəbilə, tayfa, şəhər-dövlət və millət anlayışlarına qədər. Bəhai yazılarında qeyd edilir ki, kollektiv irəliləyişin növbəti mərhələsi dünya birliyi və planetar sivilizasiya kimi cəmiyyətin təşəkkül tapmasıdır.[5] Şövqi Əfəndi, Bəhai dininin rəhbəri (1921-1957) yazır:
Bəşəriyyətin birliyi prinsipi - Həzrət Bəhaullahın bütün təlimləri bu mərkəzi ox ətrafında fırlanır - nə sadəcə dayaz bir emosional coşqu, nə də dumanlı və alicənab bir arzudur. Bunu nə sadəcə insanlar arasında xoşməramlılığın və qardaşlıq ruhunun oyanması ilə də eyniləşdirmək olar, nə də ki, bu ayrı-ayrı xalqlar və millətlər arasında ahəngdar əməkdaşlıq ruhu yaratmaq məqsədi daşıyır. Onun nəticələri daha dərindir, iddiaları isə keçmiş Peyğəmbərlərin irəli sürdükləri hər hansı iddiadan daha yüksəkdir. Onun əsas ideyası yalnız fərdlərə ünvanlanmayıb, bu, ilk növbədə bütün millətləri və dövlətləri bir insan ailəsinin üzvü kimi bir-birinə bağlayan mühüm münasibətlərin mahiyyətinə təsir göstərməyi nəzərdə tutur...O, bugünkü cəmiyyətin strukturunda üzvi dəyişikliyi nəzərdə tutur, elə bir dəyişiklik ki, bənzərini dünya hələ təcrübə etməyib...Bu, nə az, nə çox, bütün sivil dünyanın - həyatın bütün mühüm aspektlərində: onun siyasi mexanizmlərində, ruhani cəhdlərində, ticarət və maliyyədə, yazı və dilində bir olan, lakin eyni zamanda da onun federal vahidlərinin milli xüsusiyyətlərinə görə sonsuz müxtəlifliyə malik olmaqla, birləşmiş dünyanın yenidən qurulmasına və hərbsizləşdirilməsinə çağırır.[17]
Odur ki, Bəhai baxışına görə, birlik məhz ruhani prinsipləri də özündə ehtiva edən ümumbəşəri və vahid bir sosial sistemin ərsəyə gətirilməsi ilə mümkündür. Bu baxımdan, cəmiyyətin təməl məqsədləri ruhani xarakterli bir cəmiyyəti qurmaqdır ki, orada onun bütün xalqlarının sağlam inkişafı əlçatandır.[16]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
