Böyük Xorasan

Böyük Xorasan^[1] (pəhl. Xwarāsān; fars. خراسان‎, [xoɾɒːˈsɒːn]  ( dinlə)) və ya Xəvər-zəmin^[2] — Qərbi və Orta Asiya arasında İran yaylasında tarixi şərq regionu. Sasani imperiyasından bəri yazılı mənbələrdə adı çəkilmişdir və Böyük İranın bir hissəsidir. İslam dövründə Böyük Xorasan İranda hazırda mövcud olan üç Xorasan vilayətindən çox daha böyük əraziləri əhatə edirdi.^[3] Region Əfqanıstan, İran, Türkmənistan, Özbəkistan və Tacikistanın hissələrini birləşdirmişdir.^[3][4]

Böyük Xorasan
36° şm. e. 62° ş. u.HGYO
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Etimologiyası

Xorasan adı farscadır və Baktriya dilindəki "Miirosan" sözündən götürülmüşdür,^[5] mənası "günəşin çıxdığı yer" və ya "şərq vilayəti"dir.^[6][7] Bu ad ilk dəfə Sasanilər imperiyası dövründə şərqdə yerləşən Fars vilayətinə verilmişdir və son orta əsrlərdən qonşu Mavəraünnəhrdən fərqli olaraq istifadə edilmişdir.^[8][9][10]

İstinadlar

1. Dabeersiaghi, Commentary on Safarnâma-e Nâsir Khusraw, 6th Ed. Tehran, Zavvâr: 1375 (Solar Hijri Calendar) 235–236
2. .DehKhoda, «Lughat Nameh DehKhoda» Arxiv surəti 18 iyul 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-07-18 at the Wayback Machine, Online version
3. "Khurasan", The Encyclopaedia of Islam, page 55. Brill.. — «В доисламский период и в начальный период проникновения в регион ислама термин „Хорасан“ имел более широкое значение, включая части Советской Средней Азии и Афганистана; в исламской традиции часто обозначает любые территории на востоке от западной Персии, Например, то, что называлось „Ирак“, было включено в широко трактуемое понятие региона Хорасан, однако это не так. Кроме того, сам Хорасан разрастался до Индостана и Синда.».
4. "Khorasan". Encyclopædia Britannica Online. 2012-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-21.

   Orijinal mətn  (rus.)  

   исторический регион, в действительности охватывающий большую территорию, сейчас являющуюся частью северо-восточного Ирана, южного Туркменистана и северного Афганистана. Исторический регион простирается с севера от реки Амударья, с запада - до Каспийского моря, на юге - до пустынь центрального Ирана и до гористой части центрального Афганистана на востоке. Арабские географы также расширяли его до границ Индостана.
5. Rezakhani, Khodadad. "Miirosan to Khurasan: Huns, Alkhans, and the Creation of East Iran". Vicino Oriente. 23. 2019-01-01: 121–138. doi:10.53131/VO2724-587X2019_9. 2023-11-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-06.
6. Sykes, M. (1914). "Khorasan: The Eastern Province of Persia". Journal of the Royal Society of Arts, 62(3196), 279-286.
7. A compound of khwar (meaning "sun") and āsān (from āyān, literally meaning "to come" or "coming" or "about to come"). Thus the name Khorasan (or Khorāyān خورآيان) means "sunrise", viz. "Orient, East". Humbach, Helmut, and Djelani Davari, "Nāmé Xorāsān" Arxiv surəti 19 oktyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-01-02 at the Wayback Machine, Johannes Gutenberg-Universität Mainz; Persian translation by Djelani Davari, published in Iranian Languages Studies Website. MacKenzie, D. (1971). A Concise Pahlavi Dictionary (p. 95). London: Oxford University Press. The Persian word Khāvar-zamīn (fars. خاور زمین‎), meaning "the eastern land", has also been used as an equivalent term. DehKhoda, "Lughat Nameh DehKhoda" Arxiv surəti 18 iyul 2011 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-07-18 at the Wayback Machine
8. Svat Soucek, A History of Inner Asia Arxivləşdirilib 2023-10-05 at the Wayback Machine, Cambridge University Press, 2000, p.4
9. C. Edmund Bosworth, (2002), 'Central Asia iv. In the Islamic Period up to the Mongols' Arxivləşdirilib 2019-12-31 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica (online)
10. C. Edmund Bosworth, (2011), 'Mā Warāʾ Al-Nahr' Arxivləşdirilib 2020-01-13 at the Wayback Machine Encyclopaedia Iranica (online)