Əsilzadəlik

Əsilzadəlik, aristokratiya (yun. αριστοκρατία), zadəganlıq, nobilitet^[1] — irsi, dövlətdə imtiyazlı təbəqənin ən yüksək təbəqəsi .

Aristokrat oğlan, əsilzadəliyin üzvü

Bir çox dövlətlərdə formal olaraq bütün hakimiyyət monarxa və ya xalq məclisinə məxsus olsa belə, əsilzadələr siyasətə əhəmiyyətli təsir göstərirdilər. Hakimiyyətin əsilzadələrə məxsus olduğu sistemə aristokratiya deyilir. Bu sistemin adı ilə əsilzadəliyin özü çox vaxt “aristokratiya” adlanır.

Aristokratiyanın əlamətləri

Qədim dövrlərdən bəri əsilzadələrin, yuxarı təbəqənin və aristokratiyanın nümayəndələrini bir sıra əlamətlərlə (həm xarici, həm də daxili) müəyyən etmək olardı; əsilzadələrin özünəməxsus ritualları və davranış ənənələri var idi. Bir çox ölkələrdə adi insanların çox oxumaq, bahalı paltarlar geyinmək və ya yaxşı duruşa sahib olmaq imkanı yox idi - bu xüsusiyyətlər əsilzadəlik əlamətləri idi və əsilzadələrin nümayəndələri üçün onlara sahib olmaq və daim nümayiş etdirmək daha vacib idi^[2]. Erkən uşaqlıqdan əsilzadə insanlara xarici dillər, coğrafiya, tarix, ritorika, qılıncoynatma, etiket, paltar seçmək və geyinmək bacarığı öyrədilirdi ^[2] .

Tarixi

Əsilzadələr müxtəlif yollarla formalaşmışdır. Romada əsas şəhərin yerli sakinləri olan patrisilər zadəganlara çevrildi. Qalliyada franklar ölkəni fəth etdilər. Çox vaxt hərbi komandirlər və dövlət məmurları aristokratiyaya çevrilirlər. Bir çox dövlətlərdə aristokratiyaya xüsusi xidmətlərə görə və ya çoxlu pul müqabilində qoşulmaq mümkün idi: beləcə çoxlu tacir və varlı kəndli yanbanın bir hissəsi oldu.

Əsilzadələr çox vaxt hərbi təbəqələr idi, lakin orta əsrlərdə İtaliyanın şəhər dövlətlərində əsilzadələrə təkcə döyüşçülər deyil, həm də tacirlər daxildir; eləcə də iri latifundistlər. Mütləq monarxiya dövründə xidmət edən zadəganlar keçmiş aristokratiyaya qoşularaq yeni əsilzadələr sinfini - zadəganları meydana gətirirdilər.

Müasir dövrün burjua inqilabları cəmiyyətin imtiyazlı təbəqəsi kimi zadəganların yox olmasına səbəb oldu: bu sosial inqilabın tələblərindən biri sosial bərabərlik idi. Bununla belə, hətta zadəganların mövcud olduğu və sonra imtiyazlarını itirdiyi dövlərlər də (yaponlardakı kuqe kimi) keçmiş aristokratiya çox vaxt böyük gücü saxlayır və digər keçmiş aristokratlarla əlaqələrə malikdir, bu da onlara əhəmiyyətli üstünlük verir.

İstinadlar

1. Знать  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
2. "Аристократические манеры" (rus). mjusli.ru. 2019-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-13.