Sinay və Fələstin cəbhəsi
I Dünya müharibəsi zamanı Yaxın Şərqdə döyüş cəbhəsi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sinay və Fələstin cəbhəsi (ing. Sinai and Palestine Campaign, alm. Palästinafront, türk. Sina ve Filistin Cephesi; 28 yanvar 1915-ci il — 30 oktyabr 1918-ci il) — Birinci Dünya müharibəsi zamanı Sinay yarımadasında, Fələstində və Suriyada Antanta orduları (Böyük Britaniya, onun dominyonları və Fransa birlikləri) ilə bir tərəfdə, digər tərəfdə İttifaq dövlətləri (Almaniya imperiyasının dəstəyi ilə Osmanlı imperiyası) arasında döyüş. Osmanlı imperiyasının Birinci Dünya müharibəsinə daxil olmasından sonra Osmanlı rəhbərliyi Süveyş kanalını ələ keçirmək qərarına gəldi. 1915-ci ildə Süveyş uğrunda mübarizə başladı, bu müddətdə İngilis qoşunları türk ordusunun kanalı ələ keçirmək cəhdlərini dəf edə bildilər.
Sinay və Fələstin cəbhəsi | |||
---|---|---|---|
Birinci Dünya müharibəsi | |||
| |||
Tarix | 28 yanvar 1915 — 30 oktyabr 1918 | ||
Yeri | Sinay yarımadası, Fələstin, Suriya, Levant | ||
Səbəbi | Yaxın Şərq ərazisində hökmranlıq | ||
Nəticəsi | Antantanın qələbəsi, Mudros müqaviləsi, Osmanlı imperiyasının bölüşdürülməsi | ||
Ərazi dəyişikliyi | Suriya, Misir, Livan, Fələstin, İordaniya, İsrail | ||
Münaqişə tərəfləri | |||
Komandan(lar) | |||
|
|||
Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
İtkilər | |||
|
|||
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
1916-cı ildə və 1917-ci ilin əvvəllərində Sinay kampaniyası davam etdi və bu müddət ərzində İngilis qoşunları Osmanlı ordusunu Fələstinə geri çəkilməyə məcbur edə bildilər. 1917-ci ilin yanvarında Fələstin yürüşü Rəfa yaxınlığındakı döyüşlə başladı.
1917-ci ilin sonunda Qəzza və Beer-Şeva yaxınlığındakı döyüşlərdə ingilislər Osmanlı cəbhəsini yarıb Qüdsü ələ keçirə bildilər.[7] 1918-ci ilin sentyabrında bir illik sakitlikdən sonra İngilis qoşunları türk ordusunun məğlubiyyəti və Fələstinin, eləcə də demək olar ki, bütün Suriyanın Britaniya imperiyasının qoşunları və ərəb üsyançılarının dəstələri tərəfindən ələ keçirilməsi ilə başa çatan hücuma başladılar. Döyüş Mudros müqaviləsinin imzalanmasından bir gün sonra başa çatdı.
Müharibədən sonra Fələstin Britaniyanın mandatılığına keçdi.
Sinay və Fələstin kampaniyası ümumiyyətlə müharibə zamanı tam aydın deyildi və yaxşı başa düşülmürdü. İngiltərədə ictimaiyyət bunu kiçik bir əməliyyat, qiymətli resursların israfı kimi qəbul edilirdi. İctimaiyyətə görə qüvvələr daha çox Qərb Cəbhəsinə sərf olunsa idi yaxşı olardı. Üstəlik Hindistan xalqları da daha çox Mesopotamiya kampaniyası və Bağdadın işğalı ilə maraqlanırdılar.[8] Avstraliyanın ilk rəsmi fotoqrafı olan kapitan Frank Hurley 1917-ci ilin avqustunda Qərb Cəbhəsini ziyarət etdikdən sonra bura gələnə qədər Avstraliyanın bölgədə müharibə müxbiri yox idi. Bölgəyə ilk rəsmi müharibə müxbiri Henri Qullet 1917-ci ilin noyabrında gəldi.[9][10]
Bu kampaniyanın uzunmüddətli təsiri Fransanın Suriya və Livan, Britaniya imperiyası isə Mesopotamiya və Fələstin üçün mandat qazandığı zaman Osmanlı imperiyasının Parçalanması oldu. Türkiyə Cümhuriyyəti 1923-cü ildə Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi sonrası Osmanlı imperiyasının süqutundan sonra yarandı. 1932-ci ildə İraq krallığının, 1943-cü ildə Livan Respublikasının, 1948-ci ildə İsrail dövlətinin, 1946-cı ildə Trans-İordaniya Haşimilər Krallığının və Suriya Ərəb Respublikasının yaradılması ilə Avropa mandatları başa çatdı.