Ermənisiz Ermənistan — Ermənistan və erməni diasporu arasında yayılmış fərqli mənalara malik ifadə.
Bəzi erməni və qeyri-erməni alimləri bu ifadəni 1915-ci il Erməni soyqırımının nəticələrinə istinad edərək istifadə edirdilər. Bu, Ermənistan yaylasının türklərin nəzarətində olan hissələrini əhəmiyyətli erməni əhalisindən məhrum etmişdir.[1][2][3]
XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərinə qədərki dövrdə bir neçə Rusiya məmuru,[4] xüsusilə 1895–1896-cı illərdə xarici işlər naziri olmuş Aleksey Lobanov-Rostovski "ermənisiz Ermənistan" siyasətini təklif etmişdir.[5][6][7]
Birinci Dünya müharibəsi illərində Rusiya ordusu erməni könüllü birləşmələrinin köməyi ilə Türkiyə Ermənistanını işğal etmişdir. 1916-cı ildə Rusiya hökuməti erməni könüllü birləşmələrini ləğv etmişdir. Birinci Dünya müharibəsinin Qafqaz kampaniyası zamanı Rusiya ordusunu Osmanlı imperiyasının ermənilərin məskunlaşdığı ərazilərə aparan general Nikolay Yudeniç qalan ermənilərin öz yurdlarından deportasiya edilməsi planını təklif etmişdir.[8] Rusiya hökuməti bu ərazilərin rus kəndliləri və kazakları tərəfindən yenidən məskunlaşdırılması imkanlarını ciddi şəkildə nəzərdən keçirirdi.[9][10]
Birinci Dünya müharibəsi illərində "Rusiya hərbi birləşmələrindəki erməni əsgərlərinin sayı heç vaxt 20–25 mini ötmürdü" və erməni əsgərləri, bir qayda olaraq, "onlar Qafqaz cəbhəsindən şimala – Karpatlardan Baltik dənizinə qədərki əraziyə köçürülmüşdür; onların yerinə Volqa və Baltik sahillərindən hərbi hissələr tacik cəbhəsinə yerləşdirilmişdi". 1920-ci ildə Ermənistanın müdafiə naziri olmuş Ruben Ter-Minasyanın sözlərinə görə, bunun əsas iki səbəbi var idi:[11]
- Rusiya Ermənistana sahib olmaq istəyirdi, lakin onun ermənilərsiz olmasını arzulayırdı;
- Əgər Rusiya erməni qüvvələrini taciklərə qarşı cəmləşdirsəydi, onun vasitəsilə Ermənistanı fəth etsəydi, bir gün o ordu birdən öz milli tələblərini irəli sürə, hətta Rusiyaya da problem yarada bilərdi.
Ter-Minasyana görə, buna baxmayaraq, həm "Daşnaksütyun", həm də digər erməni aparıcı partiyaları müharibə zamanı nə Türkiyə, nə də Rusiya sərhədlərində heç bir siyasi məqsəd güdmədikləri üçün erməni qoşunlarının tacik sərhədində cəmləşməsinə can atmamışdılar.[11]
XXI əsrin əvvəllərində bu ifadə adətən Ermənistandan mühacirətə aid edilmişdir. 2009-cu ildə Rusiya hökuməti erməniləri Rusiyada məskunlaşmağa təşviq edən "Soydaşlar" adlı miqrasiya proqramına başlamışdır.[12] Sosioloq Ruben Yeqanyan,[13] Birinci Dağlıq Qarabağ müharibəsi veteranı Sarkis Atspanyan[14] və siyasi analitik Ruben Mehrabyan[15] proqramın Ermənistanı ermənilərsiz qoyduğunu bildirmişdilər. 2013-cü ildə Atspanyan Rusiyanın "ermənisiz Ermənistan" siyasəti kimi gördüyünü Ermənistan hökumətinin Avrasiya İttifaqına qoşulmaq qərarı və Rusiyaya kütləvi mühacirət ehtimalı ilə əlaqələndirmişdir.[16]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
