Elmdə qadınlar
From Wikipedia, the free encyclopedia
Elmdə qadınların mövcudluğu elm tarixinin ən erkən dövrlərini əhatə edir, burada onlar mühüm töhfələr vermişlər. Gender və elmə maraq göstərən tarixçilər qadınların elmi səylərini və nailiyyətlərini, üzləşdikləri maneələri və işlərinin əsas elmi jurnallarda və digər nəşrlərdə nəzərdən keçirilməsi və qəbul edilməsi üçün həyata keçirilən strategiyaları araşdırmışlar. Bu məsələlərin tarixi, tənqidi və sosioloji tədqiqi özlüyündə akademik bir fənnə çevrilmişdir.
Qadınların tibbə cəlb edilməsi bir neçə erkən qərb sivilizasiyasında baş verdi və qədim Yunanıstanda təbiət fəlsəfəsinin öyrənilməsi qadınlar üçün açıq idi. Eramızın birinci və ya ikinci əsrlərində qadınlar kimyagərlik elminə töhfə vermişdilər. Orta əsrlərdə dini monastırlar qadınlar üçün mühüm təhsil yeri idi və bu icmaların bəziləri qadınların elmi tədqiqatlara töhfə verməsi üçün imkanlar yaradırdı. XI əsrdə ilk universitetlərin meydana çıxmağa başladı və qadınlar əksər hallarda universitet təhsilindən kənarda qaldılar.[1] Akademiyadan kənarda botanika erkən müasir dövrlərdə qadınların töhfələrindən ən çox faydalanan elm idi. İtaliyada qadınların tibb sahəsində təhsil almasına münasibət digər yerlərə nisbətən daha liberal görünürdü. Elmi tədqiqatlar sahəsində universitetdə vəzifə tutmuş ilk qadın XVIII əsr italyan alimi Laura Bassi idi.
XVIII əsrdə gender rolları əsasən determinist idi və qadınlar elmdə əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edirdilər. XIX əsrdə qadınlar əksər formal elmi təhsildən kənarda qaldılar, lakin bu dövrdə onlar elmi cəmiyyətlərə qəbul olunmağa başladılar. XIX əsrin sonlarında qadın kollecinin yüksəlişi qadın alimləri iş yerləri və təhsil imkanları ilə təmin etdi. Mariya Küri elm adamlarına radioaktiv parçalanmanı tədqiq etmək üçün yol açdı və radium və polonium elementlərini kəşf etdi.[2] Küri fizikaçı və kimyaçı kimi çalışaraq radioaktiv parçalanma ilə bağlı qabaqcıl tədqiqatlar apardı və Fizika üzrə "Nobel" mükafatı alan ilk qadın və Kimya üzrə "Nobel" mükafatı alan ilk şəxs oldu. 1901–2022-ci illər arasında 60 qadın Nobel mükafatına layiq görülüb. Fizika, kimya, fiziologiya və ya tibb üzrə iyirmi dörd qadın Nobel mükafatına layiq görülüb.[3]